2017’de Suriye'de neler oldu?
Yıllardır savaşın yıkımı altındaki Suriye'de 2017 yılı nasıl geçti? Gelişmeler, öne çıkan aktörlerin pozisyonlarını nasıl değiştirdi?
Mithat Fabian SÖZMEN
Suriye’de 2017 yılı, arkasına “Halep savaşı” gibi büyük bir dönüm noktasını alarak başladı. Ülkenin ekonomik ve kültürel başkentinde cihatçıların merkezden tamamen çıkarılması yeni bir dönemin başladığına işaret ediyordu. Bu yeni dönem artık Batı’nın, Körfez ülkelerinin ve Türkiye’de AKP iktidarının İslamcı grupları kullanarak Beşar Esad yönetimini devirme hayalini bırakmak zorunda kaldığı bir dönemdi.
ANKARA
Halep savaşı sırasında ilişkili olduğu cihatçı grupları ‘Fırat Kalkanı operasyonuna çekerek sürece ısınan Ankara; Moskova, Tahran hatta Şam ile Astana sürecine katılarak istikametini resmen ilan etti. Temel hedef Kürtlerin kazanımlarını engellemek ve Suriye toprakları üzerinde direkt askeri müdahaleyle söz sahibi olmaktı. Bugün itibariyle TSK’nin Halep’in ve İdlib’in kuzey kırsalında askeri varlığı bulunuyor.
MOSKOVA
Suriye sahasına hızlı bir giriş yapan ve tüm dengeleri değiştiren Rusya, bölgede liderliği eline geçirirken uzun süredir alışık olmadığı bu rolde hata yapmamak için dikkatli bir diplomasi yürüttü. Ancak herkesin, direksiyonun kendisinde olduğunu bilmesini sağladı. Yılın son döneminde gündeme gelen Suriye Halkları Kongresinin katılımcıları da bu politika uyarınca belirlenecek. PYD’nin bu kongreye katılıp katılmayacağı ya da hangi formülle katılacağı 2018’e dair önemli şeyler söyleyecek.
WASHINGTON D.C.
ABD, başkan değişimi sonrası Donald Trump’la sadece Suriye değil tüm Ortadoğu hatta dünya genelinde atacağı agresif adımlara hazırlık dönemi geçirirken sahada sadece Kürtlerle sınırlı kalan iş birliği ve Türkiye gibi bölge ülkeleriyle yaşadığı anlaşmazlıkların handikaplarını yaşadı. “Suriye’de savaşı bitireceğiz” diye başlayan söylemlere inşa edilen askeri üsler, artan asker sayısı ve Han Şeyhun saldırısı sonrası Suriye topraklarının ilk kez direkt vurulması eşlik etti.
TAHRAN
Şam ve Moskova’yla birlikte kazanan tarafta yer alan İran, Tahran-Beyrut arasındaki mesafeyi kara yoluyla ulaşılabilir hale getirerek önemli bir amacını hayata geçirdi. Kesişen çıkarlar, Suriye sahasında İran’ı Türkiye’ye yakınlaştırıp PYD’ye uzaklaştırmaya başladı.
PYD/YPG
Kürtlerin siyasi temsilcisi PYD, Rakka operasyonunu neticelendirerek IŞİD’in ülkedeki varlığının neredeyse sona erdirilmesinde önemli bir rol oynadı. Aynı zamanda Deyrezzor’un IŞİD’den alınması sürecinde de Suriye ordusuyla deyim yerindeyse bir “yarış”a girdi. Türkiye’nin diplomatik ve askeri baskısı tüm bu süreçlerin gölgesinden hiç eksik olmadı. Gelinen aşamada ülkenin yüzde 30’a yakınını kontrol eden PYD/YPG’nin bizzat Beşar Esad tarafından “Vatan haini” ifadesiyle hedef alındığına tanık olundu.
IŞİD
Deyrezzor’un batısı ve doğusundaki kırsal alana, Dera’nın güneybatısına, Hama-İdlib sınırına ve büyük kentlerdeki “uyuyan hücreler”e indirgenen IŞİD, “terör tehdidi” olarak varlığını koruyor.
EL KAİDE, ÖSO VE DİĞERLERİ...
Dış desteğin kesilmesi cihatçı koalisyonları büyük aktörlerin hedef haline getirdi ve parçalanmalar baş gösterdi. El Kaide öncülüğünde oluşturulan Tahrir Şam Heyeti, yıl sonuna gelindiğinde hayatta kalabilmek için el Kaide’yle ipleri kopardı ancak bu da iç sorunlara sebebiyet verdi. İdlib halen cihatçıların kontrolünde ancak geleceği şüpheli.
ABD ve diğer Batılı güçlerin desteklediği ‘ÖSO’ bayrağı altındaki gruplarsa Ürdün sınır kapısında tutunamadı. İsrail, ülkedeki Hizbullah hedeflerine yönelik hava saldırılarını sürdürürken güney sınırında ‘ÖSO’ gruplarıyla IŞİD’in Dera’nın güneybatısındaki varlığına yönelik ortak operasyonlar planladı.
KRONOLOJİK BAKIŞ
23-24 OCAK
ASTANA GÖRÜŞMELERİ
İran, Rusya ve Türkiye’nin garantörlüğünde başlayan Astana görüşmelerinin resmi hedefi Suriye hükümeti ile silahlı muhalif gruplar arasında ateşkesi sağlamak. İlk toplantı sonrası ilan edilen bildirge, Suriye’deki krize askeri çözüm bulunamayacağını, IŞİD ve el Nusra dışındaki gruplarla ateşkes ve siyasi çözüme odaklanılacağını vurguluyordu. Bildirgede Suriye’nin çok kültürlü yapısına da dikkat çekiliyordu ve siyasi sürecin farklı etnisite ve din/mezhep gruplarını gözetmesi gerektiği ima ediliyordu.
28 OCAK
TAHRİR ŞAM HEYETİ KURULDU
Astana süreci Halep’te yenilen ‘Fetih Ordusu’ gibi cihatçı koalisyonların yeniden yapılanmasını zorunlu hale getirdi. El Kaide ile diğer cihatçılar arasına çekilen çizgi “Ya el Kaide ile ilişkilerinizi keserseniz ya da hedef olursunuz” mesajını verdi ve bunun özellikle İdlib ve Şam’ın doğusundaki gelişmelere direkt etkisi oldu. ‘Fetih Ordusunda gizlenme olanağının kalmadığının farkına varan el Kaide de Ahrar Şam gibi grupları fiilen kendisine katılmaya zorlayan “Tahrir Şam Heyeti” formülünü ortaya attı. Cihatçıların yeni şemsiye örgütü 2017 boyunca ciddi gelişmelerin merkezinde yer aldı.
24 ŞUBAT
EL BAB, IŞİD’DEN ALINDI
TSK ve beraberindeki cihatçı güçler, Fırat Kalkanı operasyonu kapsamında IŞİD’in Halep’in kuzey kırsalındaki merkezi el Bab’ı kontrolü altına aldı. Suriye ordusu ve Suriye Demokratik Güçleri (SDG), el Bab çevresindeki IŞİD bölgelerini ele geçirerek Fırat Kalkanı güçlerinin ilerleyişini kesince Türkiye, ağustos 2016’da başlattığı Fırat Kalkanı operasyonunu 29 Mart’ta noktalamış oldu. Sonraki hedefler olarak belirlenen SDG hakimiyetindeki Menbic, Arima, Tel Rıfat gibi merkezlere dönük atılmak istenen adımlar Rusya ve ABD’nin müdahalesiyle engellendi.
2 MART
PALMİRA, IŞİD’DEN GERİ ALINDI
Suriye ordusu ve Rusya, aralık 2016’da sürpriz bir harekat sonucu IŞİD’e geri kaptırdığı antik kent Palmira’da hakimiyeti yeniden sağladı. Palmira’nın yeniden alınması, Suriye-Irak sınırında ABD destekli güçlerle girişilen mücadele, Hama’nın doğusu ve Deyrezzor operasyonları için kritik rol oynadı.
4 NİSAN
HAN ŞEYHUN’A KİMYASAL SALDIRI
İdlib’in güneyinde cihatçıların kontrolündeki Han Şeyhun’a yönelik kimyasal saldırı gerçekleştirildi. En az 86 kişi hayatını kaybetti. ABD, saldırıdan Suriye ordusunu sorumlu tuttu. Suriye ordusu ve Rusya ise cihatçıları suçladı. Birleşmiş Milletlere bağlı Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütünün soruşturması da sorumlunun Şam olduğunu öne sürdü.
7 NİSAN
ABD, İLK KEZ SURİYE’Yİ VURDU
ABD, Doğu Akdeniz’deki savaş gemisinden Suriye ordusunun Şeyrat Hava Üssüne 59 tomahawk füzesiyle saldırdı. “Han Şeyhun saldırısına yanıt” olarak gerekçelendirilen harekat ABD’nin Suriye’ye ilk direkt saldırısıydı.
19 NİSAN
ZABEDANİ’DE TAHLİYE
Şam’a bağlı sınır kasabası Zabedani’deki cihatçılar varılan anlaşma sonucu İdlib’e tahliye edildi.
4 MAYIS
GERİLİMİ AZALTMA BÖLGESİ KARARI
Astana’da varılan anlaşmayla Suriye’de “gerilimi azaltma bölgeleri” kurulması kararlaştırıldı. Görüşmelere katılan bazı gruplar, anlaşmaya İran’ın da dahil edilmesini protesto etti. Anlaşma kapsamında İdlib, Humus ve Şam’da güvenli bölgeler oluşturulması kararı ilan edildi.
9 MAYIS
TRUMP’TAN SDG VE RAKKA KARARI
ABD Başkanı Donald Trump, IŞİD’e karşı Rakka operasyonunun, Türkiye’nin muhalefetine rağmen Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ile yapılacağını açıkladı. 10 Mayıs’ta SDG, Rakka’nın batısındaki stratejik Tabka kenti ve Tabka Barajını ele geçirdi.
6 HAZİRAN
RAKKA OPERASYONU BAŞLADI
Suriye Demokratik Güçleri, Rakka kent merkezinin IŞİD’den alınması operasyonunun başladığını ilan etti.
21 TEMMUZ
CİHATÇI SAVAŞINI TAHRİR ŞAM KAZANDI
Tahrir Şam Heyeti, İdlib merkezli olarak başta Ahrar Şam olmak üzere bünyesine katılmayı reddeden gruplara karşı başlattığı savaşta belirleyici bir zafer elde etti. İdlib kent merkezi ve Türkiye-Suriye sınırı başta olmak üzere İdlib’deki belli başlı kentlerin tamamı Tahrir Şam’ın kontrolüne geçti.
28 AĞUSTOS
SURİYE-LÜBNAN SINIRINDA BİR İLK
Temmuz ayında Tahrir Şam Heyeti, ağustos ayında ise IŞİD, Lübnan sınırındaki Kalemun’dan çıkarıldı. Varılan anlaşmayla 400 otobüs IŞİD’li ve ailesi Deyrezzor’daki Elbukemal’e tahliye edildi. Bu gelişmeyle 6 yıl aradan sonra ilk kez Suriye-Lübnan sınırı tamamen Suriye ordusu ve müttefiklerince kontrol edilmeye başlandı.
3 EYLÜL
IŞİD, SURİYE’NİN KALBİNDEN SİLİNİYOR
Suriye ordusu, IŞİD’in Hama’daki en önemli merkezi Ukayribat’ı kontrolü altına aldı. IŞİD’in böylece coğrafi açıdan Suriye’nin merkezi olarak nitelenen ve aynı zamanda yer altı kaynakları bakımından da zengin olan bu bölgeden silinme süreci hızlandı.
5 EYLÜL
DEYREZZOR’DA KUŞATMA KIRILDI
Suriye ordusu, Deyrezzor kent merkezindeki güçleri etrafındaki 28 aylık IŞİD kuşatmasını kırdı. 9 Eylül’de Deyrezzor Askeri Havaalanı üzerindeki 9 aylık IŞİD kuşatması kaldırıldı. SDG, Deyrezzor’un kuzey hattında IŞİD’e karşı operasyon başlatarak Suriye ordusu ile halen devam eden “yarış”ı başlattı. Bu, “yarış” Deyrezzor kent merkezine değil Irak sınırındaki Elbukemal’e odaklanıyordu.
7 EKİM
TSK, İDLİB’E GİRDİ
TSK, Astana’da varılan “Gerilimi Azaltma Bölgesi” anlaşması uyarınca İdlib’e girdi. TSK’nin İdlib’deki varlığı Tahrir Şam Heyeti ile çatışmaya girmeden, onunla anlaşmalı şekilde vilayetin doğusunda Afrin’i çevreleyen kontrol noktaları oluşturmaya odaklandı.
15 EKİM
DEYREZZOR’DA KRİTİK İLERLEME
Suriye ordusu, IŞİD’in Suriye ve Deyrezzor’da elinde kalan en önemli 2 kentten biri olan Meyadin’i hakimiyeti altına aldı.
17 EKİM
RAKKA TAMAMEN SDG KONTROLÜNDE
SDG, IŞİD’in başkenti olarak kabul edilen Rakka’yı 4 aylık savaşın sonunda kontrolü altına aldı.
3 KASIM
IŞİD, DEYREZZOR’DAN ÇIKARILDI
Suriye ordusu, IŞİD’i Deyrezzor kent merkezinden tamamen çıkardı. Böylece, 2014’ten bu yana IŞİD işgali altında olan Deyrezzor’un batısı, tamamen kurtarılmış oldu.
18 EKİM
KOMUTAN ZAHREDDİN ÖLDÜ
Suriye ordusunun Deyrezzor’daki en önemli komutanı Issam Zahreddin, mayın patlaması sonucu öldü.
19 KASIM
ELBUKEMAL, SURİYE ORDUSUNUN KONTROLÜNDE
Suriye ordusu, Meyadin’den sonra Deyrezzor vilayetine bağlı, Irak-Suriye sınırındaki Elbukemal’i IŞİD’den aldı. IŞİD’in Suriye’deki varlığı neredeyse sona erdi.
3 ARALIK
TAHRİR ŞAM-EL KAİDE ANLAŞMAZLIĞI
Tahrir Şam Heyeti Lideri Ebu Muhammed Culani’nin Ankara ile yakınlaştığı iddia edildi. Culani, el Kaide ile bağının kalmadığını ilan etmek için de örgüt içerisindeki önemli el Kaide mensuplarını tutuklattı. Tahrir Şam-el Kaide ayrılığı, İdlib’e yönelik bir Suriye ordusu-Rusya operasyonunu da önlemeyi amaçlıyor. El Kaide’den konuya dair yapılan açıklamada “Tahrir Şam’ın el Kaide’den ayrılması onları Amerikan bombalarından korumaz” denildi. Culani’nin biatten dönme kararı kabul edilmedi.
8 ARALIK
IŞİD, YENİDEN DOĞMAYA ÇALIŞIYOR
Suriye’de Rakka ve Deyrezzor’dan silinen IŞİD, Hama-İdlib ekseninde 6 köy ve kasabayı ele geçirerek küçük bir hakimiyet alanı oluşturdu.
11 ARALIK
RUSYA’DAN ASKER ÇEKME AÇIKLAMASI
Rusya, Suriye’de sıranın siyasi çözüme geldiğini belirterek askerlerini ülkeden çekeceğini açıkladı. Bu açıklama sonrası Türkiye tarafında “Afrin’e operasyon sinyali” yorumları yapıldı. Rusya’nın Suriye’nin kuzeyinde PYD kontrolündeki bölgelerde askeri varlığı TSK’nin olası operasyonlarını engelliyor. Rusya, 1 yıl önce de benzer bir açıklama yapmıştı.
18 ARALIK
ESAD’DAN ‘YPG VATAN HAİNİ’ ÇIKIŞI
Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, YPG’yi hedef alarak “Bu bahsedilen ‘Kürtler’ sadece Kürt değil. Yabancı bir ülke için çalışan herkes, ki bunların çoğu ABD yönetimi altında, vatan hainidir” dedi.
27 ARALIK
ERDOĞAN, ESAD'A 'TERÖRİST' DEDİ
Tunus'ta mevkidaşı Beci Kaid es Sibsi ile açıklama yapan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad için "Terörist" dedi.
MEB’in başarısı muhteşem tıklanma rekoru: İnsanın iyi ki pandemi ve deprem olmuş diyesi geliyor
Okulun ebedi paydos zili
Trump, Erdoğan’ı niye övüyor?
13 Ocak güçlendirilmeli
Avusturya'dan Güney Kore'ye siyasi krizler ne anlama geliyor?
