Etiyopya; yeni ucuz iş gücü cennetinde sömürü cehennemi
Etiyopya'da H&M'ye üretim yapan işçiler günlük 1 avro alıyor. 1 günlük hastalığın cezası yüzde 20 maaş kesintisi ve işçilerin yıllık izni yok.
Murat KUSEYRİ
Stockholm
Birçok giysi ve ayakkabı şirketi gibi dünyanın en büyük giysi tekelleri arasında yer alan İsveç şirketi H&M de 2013 yılından itibaren üretimini Asya ülkelerinden iş gücünün daha düşük olduğu Etiyopya’ya taşımaya başladı.
2013 yılının kasım ayında, H&M, Etiyopya’da 850 bin tekstil işçisine 2018 yılına kadar geçinebilecekleri ücret ödemeyi hedeflediğini kamuoyuna açıkladı.
İsveç devlet televizyonunda görev yapan gazeteciler, şirketin belirlediği hedefe ulaşıp ulaşmadığı ve H&M’ye üretim yapan işçilerin yaşam koşullarını araştırmak için Etiyopya’ya gitti. İsveç Devlet Televizyonunda yayımlanan program, H&M’nin fabrikalarında çalışan işçilerin ücretlerinde aradan 4 yıl geçmesine rağmen artış olmadığını ve işçilerin yoksulluk içinde yaşadıklarını gösterdi.
GÜNDE 1 AVRO ÜCRET ALIYORLAR
Programda H&M’ye üretim yapan bir fabrikada çalışan 22 yaşındaki Kadın İşçi Yebahirsew Tibebu’yla yapılan söyleşilere yer verildi. Fabrikada çalıştıracak işçi temin etmek için aracılar köylerine geldiğinde Tibebu lise öğrencisiymiş. Kendisine Hawassa’ya göç edip fabrikada terzi olarak çalışırsa ayda 3 bin birr (100 avro) ücret ödeneceği vaadinde bulunulmuş.
O da iki yıl dikiş eğitimi aldıktan sonra terzi olarak H&M’e üretim yapan fabrikada işe başlamış. Ay sonunda maaşı ödendiğinde kandırıldığını anlayan Tibebu, “Ücretim söz verdiklerinin üçte biri kadar. İnsan bir gün hasta olsa bile aylık maaşının yüzde 20’si kesiliyor. Günde ortalama 35 birr (1 avro) kazanıyoruz” diyor.
Bir odayı iş arkadaşıyla paylaşan Tibebu’nun maaşının yarısı kiraya gidiyor. Aldığı ücret yetmediği için fabrikada ucuza verilen yemeği satın alamıyor. Tek lüksünün telefona taktığı kart olduğunu ancak onun da ay sonuna kadar yetmediğini söylüyor.
‘YOKSULLUĞUMUZUN SORUMLUSU HÜKÜMET’
Olumsuz tüm koşullara rağmen yılgın değil kızgın olduğunu söyleyen Tibebu, yoksulluk içinde yaşamalarından patronları değil yabancı yatırımcıları çekmek için onlara ucuz iş gücü olanağı tanıyan hükümeti sorumlu tutuyor. Aldıkları düşük ücretlerle geçinmelerinin mümkün olmadığını ve yiyecek fiyatlarının her geçen gün artış gösterdiğini söylüyor.
İsveç devlet televizyonunda haberi yapan gazeteciler, Tibebu’nun iş arkadaşlarından bazılarıyla görüştüklerini, fabrikalarda ücret ve çalışma koşullarına yönelik büyük bir tepki olduğunu ancak patronun misillemesinden korktukları için işçilerin gerçek isimlerini vermekten kaçındıklarını belirtiyorlar.
Etiyopya’daki H&M yetkilileri ise gazetecilerin görüşme taleplerini kabul etmemiş ancak gönderdikleri yazılı cevapta Etiyopya’da asgari ücret uygulaması olmadığını, H&M’nin diğer ülkelerde olduğu gibi Etiyopya’da da işçilere yaşamlarını sürdürecek adaletli ücretler ödenmesi için girişimde bulunduğunu iddia etmişler.
‘TÜKETİCİLER DE BASKI YAPMALI’
Tibebu ise, patronların bu söylemlerine pek inanmıyor. O umudunu tüketicilerin şirket yöneticilerine baskı yapmalarına bağlamış. “Ben tüketicilerin işimizin ne kadar zor ve hangi ücretleri aldığımızı bilmelerini umuyorum. Eğer bundan haberleri olursa memnun olurum. Onların hak ettiğimiz ücreti almamız için işverenlere baskı yapmalarını umuyorum” diyor.
İşçilerin hoşnutsuzluğuna karşın Etryopya’ya yatırım yapan yabancı şirketler durumdan son derece memnun. Hawassa’da kurulan sanayi bölgesinde çalışma yürüten 11 ülkeden şirket var. 14 bin yeni işçinin işe alındığı ve ayrıca 46 bin kişiye istihdam olanağı yaratılacağı söyleniyor.
PATRONLAR ‘OLANAKLAR’DAN ÇOK MEMNUN!
Indochina Ethiopia adlı Çinli Tekstil Şirketinin Genel Müdürü Raghav Pattar, şirketler için sağlanan olanaklardan son derece memnun olduğunu söylüyor.
Ülkede bulunduğu 6 yıl içinde “harika gelişmeler”e tanıklık ettiğini söyleyen Pattar, “Bu ülkede hükümet gerçekten yabancı şirketlere arka çıkıyor. Geleceğin tekstil sanayi burada Etiyopya’da var. Burada kurumlar verdikleri sözleri tutuyor ve tüm sorunları çözüyor” diyor.
Etiyopya’daki ilerlemenin ardında Etiyopya ile ABD ve Avrupa Birliği arasında imzalanan becerikli işçiler ve düşük ücretler kombinasyonundan olaşan ticaret anlaşmasının bulunduğunu söylüyor.
H&M ve diğer yabancı şirketleri sorumluluklarını üstlendikleri için kutlayan Pattar, işçilerin ücret ve çalışma koşullarının piyasa uygun olduğunu öne sürüyor.
