Douglas Futuyma: Bilimin önemli bir kısmı evrimle alakalı
ABD’li evrim profesörü Douglas Futuyma, Evrensel WebTV’ye konuştu: Evrimi anlatmıyorsanız biyolojiyi de anlatmıyorsunuz...
Hazal GÖÇMEN
Ankara
10-11 Şubat tarihlerinde ODTÜ’de gerçekleşen Aykut Kence Evrim Konferansı’nın katılımcılarından biri de New York Eyalet Üniversitesinin ekoloji ve evrim profesörü olarak görev yapan Douglas Joel Futuyma’ydı. Evrime ilişkin pek çok akademik çalışma ile beraber dünyanın pek çok ülkesinde ders kitabı olarak okutulan Evrimsel Biyoloji kitabının sahibi Futuyma Evrensel WebTV’nin sorularını yanıtladı. Türkiye’de evrimin ders kitaplarından çıkarıldığı sürece dair uyarılarda bulunan bilim insanı uyardı: Evrimi anlatmıyorsanız modern biyolojiyi de anlatmıyorsunuz...
Belki duymuşsunuzdur, Türkiye'de lise biyoloji müfredatında evrimsel biyolojiyi içeren konular artık müfredata dahil edilmeyecek. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bunu oldukça talihsiz bir olay olarak nitelendiriyorum. Konuşmamda da belirttiğim gibi evrim, biyoloji hakkında düşünmek adına oldukça önemli bir çerçevedir.
Biyolojinin her alanı hayvanlar, bitkiler, bakteriler ve insanlar da dahil olmak üzere genom çalışmalarından genlere kadar moleküler biyoloji, fizyoloji, anatomi, sağlık, kanser çalışmaları evrimsel bilgi ile şekilleniyor. Kanser hakkında araştırma yapan insanlar bunu evrimsel bir süreç halinde yapıyorlar. İnsan sağlığı ve hastalıkları ile ilgili birçok alanda çalışma yapan araştırmacılar bunu evrimin kazandırdığı bir bakış açısı ile nedenlerini anlayarak yapıyorlar. Hastalık yapan organizmaları, zararlı bakterileri ve virüsleri tanımak oldukça önemli. Evrimsel ilerleme sürecini bu noktada tüm bunların daha zararlı olmalarını engelleyecek bir süreç olarak değerlendirmeliyiz.
Eğer sebze ya da mahsul yetiştiriyorsanız aynı konu burada da geçerli. Evrimsel değişiklikler, bitkilere zarar veren böceklerde, hastalıklarda görülebilir veya aynı durum kullanılan kimyasallara karşı geliştirilen evrimsel değişmede de karşımıza çıkabilir. Evrim, insan toplumunu birçok yönden etkileyebilir, özellikle insan vücudunun işleyişi, diğer canlılarla olan ortak noktalarımız gibi konular evrim üzerinden açıklanabilir.
‘EVRİMİ ANLATMIYORSANIZ MODERN BİYOLOJİYİ DE ANLATMIYORSUNUZ’
Evrimin liselerde anlatılmaması ne gibi olası sonuçlar doğurur?
Eğer insanlara evrim anlatılmazsa başlıca iki sorun ortaya çıkar.
İlk olarak, toplum, insan çeşitliliğini ve insanların birbiriyle olan farklılıklarını anlamada, yorumlamada ya da önemini kavramada sıkıntı çekebilir. Aynı şekilde insanlar, bazı hastalıkların başlıca özelliklerini kavramayabilir.
İkincisi ise daha büyük öneme sahip. Eğer, evrimi anlatmıyorsanız modern biyoloji bilimini de anlatmıyorsunuz demektir. Bir şekliyle yaptığınız şey bilimin nasıl çalıştığını ve bilimin ne söyleyeceğini öğretmemek demektir. Yani, anlamanın ve bilgi birikiminin kaynağı olarak bilime olan saygıyı azaltmanız demektir. Bunu yapmak bilimi önemsemediğinizi ve bilim insanlarının dediği şeyleri dinlemeyeceğinizi söylemeniz demektir.
Dünyada bir şeylerin nasıl ve neden gerçekleştiğini anlamak için bilim, elimizdeki en iyi yöntem. Gerçeğin bir şekilde idrakını elde etmek için. Bildiğiniz gibi ülkemde bazı siyasi liderler hakkında bir problemimiz var. Onlar gerçeği umursamadıklarını söylüyor. "Bunlar yalan haber." Gibi cümleleri dile getiriyor, kanıtlara saygı duymuyorlar. Ve ben eğitimin en önemli hususlarından birinin öğrencilere her zaman sorgulatmayı öğretmek olduğunu düşünüyorum. "Kanıtın nedir? Bana bir şey söylüyorsun, ben de sana sormalıyım: Kanıtın nedir? Sana bunun yanlış değil de doğru olduğunu ne düşündürüyor?" Ve bilim hep onlara kanıtının ne olduğunu sormayı öğretir. "Neden başka şeye değil de buna inanmalıyım?" Bu yüzden bir şeyleri bilimsel bir bakış açısından anlamak son derecede önemlidir. Herkesin eğitiminde önceliklidir. Evrim de insanlara bilimsel bir şekilde düşünmeyi öğretmenin araçlarından biri.
‘ÖĞRENCİLERİN KATILIMINDAN ÇOK MEMNUNUM’
Böyle bir atmosferde Aykut Kence Evrim Konferansı'nın düzenlenmesinin önemi sizce nedir?
ODTÜ öğrencilerinin burada böyle bir konferansı düzenlediğini görmek beni hem çok mutlu ediyor hem de çok etkiliyor. Belki bugün 800'e yakın kişi buraya gelmiştir. Bir cumartesi günü top oynayarak keyifle geçirebilirlerdi. Bunun yerine biyoloji ve evrim hakkında bilgi edinmeyi ilgilenmeyi tercih ettiler. Öğrenciler, bilimin sağlık, biyoloji hakkındaki her türlü konu üzerinde söylediği şeyleri konuşuyorlar veya bunun üzerine düşünüyorlar. Öğrenciler şunu soruyorlar: Modern bilim ne demek? Bundan dolayı bu konferans çok önemli. Bu olayı başka ülkelerde de gördüm, mesela en göze çarpan örneği Latin Amerika ülkeleri. Genel olarak gördüğüm şey de öğrencilerin modern bilimde ne yaşandığını görmek isteğiydi ve modern bilimin de büyük bir kısmı evrimle alakalı.
DOUGLAS JOEL FUTUYMA KİMDİR?
Futuyma, New York Eyalet Üniversitesinin ekoloji ve evrim profesörü olarak görev yapıyor.
Dünyanın pek çok ülkesinde ders kitabı olarak okutulan Evrimsel Biyoloji (Evolutionary Biology) ve Science on Trial: The Case for Evolution kitaplarının yazarı olan Douglas Futuyma’nın son kitabı Evolution, 2005 yılında yayınlanmış ve 2008 yılında Evrim adıyla Türkçeye çevrilmiştir. Futuyma, ayrıca M. Slatkin ile birlikte Coevolution'ı yazmıştır.
Futuyma, Evrim Çalışma Derneği'nin ve Amerikalı Doğa Bilimcileri Derneği'nin başkanlığını ve Evolution ve Annual Review of Ecology and Systematics dergilerinin editörlüğünü yapmıştır.
Haber: Hazal Göçmen
Kamera: Özgür Çamoğlu
