Necef’te Şii eğitiminden ‘materyalist bir militana’

Hazırlayan: Demir ÇALIŞKAN, Nasır NAZAL, Ali KARATAŞ

Hüseyin Murva resmi kayıtlara göre 1910 yılında Lübnan’ın güneyinde yer alan Hadase isimli bir köyde dünyaya geldi. Ancak Lübnanlı aydınlar arasında Şeyh Hüseyin olarak bilinen Murva’nın kendisi 1908 yılında doğduğunu söylemiştir. Ailesi oldukça mütedeyyin Şii mezhebinden bir aileydi. Babası onun bir din adamı olmasını istiyordu. Murva 1924 yılında hayatında önemli bir dönemeç olan bir yolculuğa çıkar. Bu tarihte Necef Üniversitesinde İslami eğitim almak üzere Irak’a gider. Daha doğrusu babası tarafından gönderilir. Burada, bugün Şii İslam dünyasının en önemli merkezi olan Necef Havzası’nda, 1938 yılına kadar eğitimine devam eder. 

Genç yaşında edebiyat ile ilgilenmeye başlayan Murva, öykü, şiir eleştiri vb. alanlarına özel ilgi duymaya başlar. Ünlü Marksist düşünürün Marksist fikirlerle tanışması ise 1948 yılında olur. Murva, Irak Komünist Partisi kurucularından Hüseyin Muhammed el Şabibi’nin kendisine ödünç verdiği “Komünist Manifesto”yu okuyarak bundan sonra hayatına yön verecek bir yola girmiş olur. Manifesto’yu okuduktan sonra fikri değişimi başlamış ve Marx’ın, Engels’in diğer yapıtlarını okumaya başlamıştır. 

MURVA EYLEM ADAMI

Hüseyin Murva Irak’ta bulunduğu yıllarda meşhur 1948 olayları patlak verir. Bu olaylar, Irak krallığı ve İngiliz sömürgesi arasındaki anlaşmanın feshedilmesini beraberinde getirir. Murva gerek yazıları ve edebiyatıyla gerekse de bir aktivist olarak bu olaylarda aktif rol oynar. Bu yüzden Nuri Said Paşa’nın iktidara gelmesinden sonra, Murva’nın Irak’tan sürülmesi ve Irak vatandaşlığının düşürülmesi kararı alınır. Murva Irak’ta kaldığı süre boyunca Irak vatandaşlığına hak kazanmıştı. 

1949 yılının kış aylarında Beyrut’a dönen Murva, yazılarını yazmaya burada da devam etti. El Hayat gazetesinde yedi yıl boyunca yazarlık yapan Murva, daha sonra tanıştığı bazı önemli şahsiyetlerle beraber bir dergi çıkarmaya karar verir.

LÜBNAN KOMÜNİST PARTİSİNDE MK ÜYELİĞİ 

Murva, 1950’de Feracallah Hulu, Antuan Sabit gibi Komünist Partisi liderlerinden bir grupla tanıştı. Aktif siyasi hayatına Lübnan Komünist Partisinde devam etme kararı aldıktan sonra 1951 yılında resmi olarak bu partiye üye olur. Ardından Filistin’in kurtuluşu için Arap Komünist Partilerinin oluşturduğu “Barışı Destekleyenler” güçlerine katıldı. 1965 yılında ise Hüseyin Murva Lübnan Komünist Partisinin Merkez Yürütme Komitesine seçilir. Daha sonra bunu siyasi ofis başkanlığı takip eder. Bu tarihlerde sosyalist dergilerde yazarlık ve yazı işleri kurulu üyeliği gibi görevlerde de bulunmuştur.

Hüseyin Murva Lübnan Üniversitesinde, Arap felsefi düşüncesi dersleri verdiği dönemlerde Moskova Devlet Üniversitesi tarafından kendisine fahri doktora unvanı verilir. Akrabası olan Fatima Bezzi ile hayatını birleştiren Murva’nın bu evliliğinden 9 tane çocuğu olmuştur. 

Murva’nın hayatında yazarlık önemli bir yol tutar. Zira doğru bulduğu düşünceleri savunmak için yazı müthiş bir fırsattı onun için. Bu bağlamda 1966 yılından, suikasta kurban gittiği 1987 yılına kadar el Tairk (Yol) adlı derginin yazı işleri müdürlüğünü yaptı. 

SADECE ORTADOĞU’NUN DEĞİL, DÜNYANIN KAYBI

Murva fikirsel bağlamda, anlamları somut-maddi gerçeklikten soyutlamadan okumaya çalışmıştır. Şüphesiz 17 Şubat 1987 tarihinde suikasta kurban gitmesi sadece Lübnan veya Arap siyaseti için değil, Arap düşünce tarihi açısından da vahim bir durumdur. Özellikle şahit olduğu siyasi çalkantılar ve iç savaşlarla Ortadoğu coğrafyasının bir minyatürü olan Lübnan’da, Hüseyin Murva, Mehdi Amel gibi fikir adamları ve sol siyasetin en önemli figürlerinin katledilmesinin aslında Ortadoğu açısından neyin katledildiğini son dönemde yaşanan gelişmelerden daha iyi anlayabiliyoruz.

FİLOZOF MURVA

Yoldaşı Mehdi Amel gibi düşünceleri ve yazılarıyla gerici-faşist kesimleri rahatsız eden Hüseyin Murva’nın Arap düşünce hayatına kazandırdığı en önemli eser, “Arap İslam Felsefesinde Materyalist Eğilimler” adlı kitabıdır. Murva dört ciltlik bu dev eserde “Arap İslam tarihini” tarihsel materyalist bakış açısıyla  yeniden yazdı. Murva’nın bu tarihi çalışması Atlas Okyanusu’nun kıyısında bulunan Fas’tan  Yemen’e kadar Arap aydınlarının, ilerici gençlerinin ve devrimcilerinin baş ucu kitabı oldu. 

Bunun yanı sıra edebi alanda önemli eserler veren Murva, Irak’ta olduğu süre boyunca gözlemlerini ve okumalarını, Irak’ta krallığını sona ermesini “Irak Devrimi” adlı kitabında anlattı. Kendi hayatını ise, “Yaşlı Doğdum Çocuk Öleceğim” adlı kitabıyla anlatmıştır. 

Din eğitimi almak için, daha doğrusu babası tarafından “Din adamı olması” için Irak’a gönderilen Murva, burada din eğitimini de alır ancak Karl Marx’ı da tanır. Murva’nın “Marx hayatıma Necef’te girdi” adlı kitabı bu duruma çok iyi bir göndermedir. Hüseyin Murva, babaları tarafından bir din adamı şeklinde yetiştirilmek istenen batılı bir çok önemli filozofla bu konuda aynı kaderi paylaşmıştır.