500 aileyle görüşüldü, hepsi Sur’a dönmek istiyor

Cihan ÖLMEZ
Devran TOPTAŞ

Sokağa çıkma yasakları esnasında yerinden edilen Surlu 500 aile ile yaptıkları görüşmenin neticelerini paylaşan DİTAM’ın çalışanları Dilan Kaya ve Ruşen Yakut, tüm ailelerin Sur’a dönmek isteğini kaydetti. 

Dicle Toplumsal Araştırmalar Merkezi (DİTAM), Diyarbakır’ın Sur ilçesinde sokağa çıkma yasakları nedeniyle evlerinden göç etmek zorunda kalan ailelerle “Diyarbakır ili Sur ilçesinde yerinden edilen ailelerin temel haklara ve kamu hizmetlerine erişimi” adı altında gerçekleştirdikleri görüşmelerin sonuçlarını geçtiğimiz günlerde bir proje olarak kamuoyuyla paylaştı. İngiltere Büyükelçiliği'nin desteğiyle hazırlanan ve 1 Ağustos 2017'de startı verilen proje kapsamında 500 aile ile görüşülüp veriler toplandı. 

'PROJEYİ HERKESE ULAŞTIRACAĞIZ'

Projede yer alan DİTAM çalışanı Dilan Kaya, TÜİK verilerine göre 6 bin ailenin Sur'dan göç ettiğine işaret ederek, kendilerinin 500 aile ile görüşme imkanı bulduklarını kaydetti. Proje kapsamında 16 kamu kurumu ve sivil toplum örgütüyle çalıştıklarını belirten Kaya, sahada günde 5 aile ile görüşme sağladıklarını dile getirdi. Projeyi açıkladıklarından sonra çok olumlu dönüş aldıklarını ifade eden Kaya, "Uluslararası kuruluşlara erişmeye çalışıyoruz. Konuya ilişkin Diyarbakır Valiliğine dilekçe ile başvurduk. Yine kalan STK'lere de ulaşmaya çalışacağız. Önümüzdeki süreçte çalışmalarımızın ayrıntılı bir şekilde yer aldığı bir kitap da hazırlayacağız" dedi. 

BÜYÜK MAĞDURİYETLER VAR

Sur'da çatışmalı süreç boyunca orada yaşayan insanların büyük mağduriyet yaşadığını kaydeden Kaya, bu sürecin yerinden eden insanların hayatlarına sirayet ettiğine işaret etti. Sur'da çok değişik hak ihlallerin yaşandığını belirten Kaya, Surluların artık dönüş sürecini gündemlerine aldığını dile getirdi. Özelikle çalışmaları esnasında barınma hakkı üzerinde durduklarını ifade eden Kaya, "Görüştüğümüz ailelerden 279'unun Sur'da evi vardı. Bu ailelerden 34’ü yetkililer ile uzlaşma sağladı. Diğerleri hala Sur'da tam olarak ne yapılacağını bekliyor. Aileler kentsel dönüşümün nasıl tamamlayacağını bilmiyor" dedi.

TOLEDO DEĞİL SUR'U İSTİYORLAR

Yetkililerin yeni yapılan konutlarla ilgili aileler ile bir iletişim kurmadığını kaydeden Kaya, "Aileler açısından muğlak bir durum var. Ailelerin hepsi dönmek istiyor. Ancak dönme koşularını karşılayabilirler mi? Çünkü Sur'dan ev sahibi olmaları için belirli bir meblağ ödemeleri gerekiyor. Ailelerin ekonomik durumları bunu karşılayamaz" dedi. Tarihi bir mekanın rant alanına çevrilmesinin oradaki dokuyu tamamen ortadan kaldıracağını belirten Kaya, "Sur'da bir kimlik vardı. Sosyal bir mahalle kültürü ve maneviyat vardı. Surlular Toledo istemiyordu. Binlerce yıllık kimlikleriyle kalmak istiyorlardı. Konutların ne zaman biteceği belli değil. Ailelere tarih verilmemiş" dedi.  

BİRÇOK HAK İHLALİ GÖRÜLDÜ 

Projede yer alan DİTAM çalışanı sosyolog Ruşen Yakut, ailelerle yaptıkları görüşmelerde çok sayıda hak ihlaline rastladıklarını belirtti. Görüşülen ailelerden 302 kişinin kronik hasta ve 177 kişinin engelli olduğunu hatırlatan Yakut, bunların çatışma boyunca sağlık hakkına ulaşamadığını belirtti. Görüşülen ailelerden 20 kız 23 erkek olmak üzere 43 öğrencinin okulu tamamen bıraktığını vurgulayan Yakut, "Çocuklar genelde yeni okullarla uyum sorunu yaşadı ya da ekonomik nedenlerle okulu bırakmak zorunda kaldı" dedi. 

SUR KÜLTÜRÜ DAĞILDI

Çatışmalı süreç üzerinden 2 yıl geçmesine rağmen 60'a yakın çocuğun travma etkisinde olduğuna dikkat çeken Yakut, "Görüşülen annelerin çoğunda sütten kesilme, akut stres bozukluğu, depresyon, uyku bozukluğu, öfke kontrol problemi, içe kapanma, ölüm ve gelecek korkusu, güvensizlik gibi durumlar sıkça yaşandı" dedi. Yerinden edinmeyle birlikte Sur kültüründe olan geniş aile kavramının ortadan kalktığına işaret eden Yakut, "Sur'da örülmüş bir yaşam vardı. Örneğin Sur'da kalabalık bir şekilde kaldıkları evleri vardı ama göç ettikleri daireler bunu karşılayamadı. O yüzden aileler dağılmak zorunda kaldı" dedi. 

AİLELER DÖNMEK İSTİYOR

Ailelerin en büyük hayallerinin bir gün Sur'a dönmek olduğunu belirten Yakut, "Hiçbir aile ‘Sur olmayacak’ demiyor. Halen dönme beklentileri var. Konutlar fahiş fiyat olmasına rağmen Sur'u bırakmak istemiyorlar. Eğer aileler hala yetkililer ile uzlaşma sağlayamadıysa bu duygusal bağlılık ve dönme isteklerine işarettir" dedi. (Diyarbakır/MA)