Tarihteki en iyi 1 Nisan şakaları

Mithat Fabian SÖZMEN

1 Nisan’ın nasıl “Şaka Günü” olduğuna dair pek çok farklı teori var. İddialar, Pagan dönemden Hindistan’a, Roma’dan 16. yüzyıl Fransası’na kadar uzanıyor. Ancak kesin olarak bildiğimiz bir şey var ki özellikle Avrupa’da yüz yıllardır insanlar, 1 Nisan vesilesiyle muzipleşiyor, birbirine şakalar yapıyor ve gerçek olmayan hikayeler yayarak bunlara inananlarla dalga geçiyor.

İşin “Gerçek olmayan hikayeler yayma” kısmı, gazetecilikle epey bağlantılı. Öyle ya, bu, normal şartlarda bir gazetecinin kabusu olmalıdır. Ancak kitlelere daha kolay ulaşabilme imkanlarıyla 1 Nisan’ı en yaratıcı şekilde değerlendirenler de hep gazeteciler olmuştur. BBC dahil en ciddi bilinen, resmi medya organları 1 Nisan’da şakalara başvurmaktan kendini alamaz. Elbette, ölçünün kaçırıldığı şakalarda halkın büyük paniğe sürüklendiği örneklere de rastlanmıştır. İnternetin devreye girmesiyle daha demokratikleşen ve gazetecilerin tekelinin kırılmaya başladığı 1 Nisan şakaları tarihinde bir gezintiye çıkalım. hoaxes.org’un tarihin en iyi 100 1 Nisan şakasını derlediği sayfasından sizler için 20 şaka seçtik.

1698: LONDRA’DA ASLAN BANYOSU

Tarihte kayıt altına alınmış ilk 1 Nisan şakalarından birinin adresi Londra. Dawk’s Haber Bülteni’nin bir gün sonraki haberinden öğrendiğimiz kadarıyla o gün, pek çok kişi Londra Kulesi’ne “Aslanların nasıl yıkandığını izlemeye” gelmiş. Şaka o kadar tutmuş ki 18. ve 19. yüzyıl boyunca “saf”ları Londra Kulesi’ne “aslan banyosu” izlemeye göndermek bir gelenek olmuş.

1878: EDISON’UN YEMEK MAKİNESİ

Thomas Edison’un icatları Amerikalıları o kadar etkiliyordu ki New York Graphic, onun “dünya üzerindeki açlığı sona erdirecek” bir icat yaptığı haberinin inandırıcı olabileceğine kanaat getirdi. Haksız değillerdi. Edison’un “yemek makinesi”nin toprağı direkt tahıla, suyu ise şaraba çevirebildiği söyleniyordu. Amerika genelindeki pek çok gazete, haberin gerçekliği konusunda şüphe etmedi. Hatta Buffalo Commercial Adviser, Edison’un dehası üzerine uzun bir makale kaleme aldı. New York Graphic’in muzip editörlerinin keyfine diyecek yoktu. Buffalo Commercial Adviser’ın makalesini olduğu gibi yayımladılar, başlığında ise “Oltaya geldiler” yazıyordu!

1905: ABD HAZİNESİNDE DEV SOYGUN

Alman gazetesi Berliner Tageblatt, ABD Hazinesi’ndeki tüm altın ve gümüşlerin hırsızlar tarafından çalındığını yazdı. Habere göre milyoner iş adamları tarafından organize edilen hırsızlar, tüneller kazanarak Hazine’ye girdi ve 268 milyon dolarlık vurgun yaptı. Almanya ve Avrupa genelinde haber o kadar tutuldu ki bazı gazeteler hayali soygunun nasıl gerçekleştiğini okuyucularına daha iyi anlatabilmek için illüstrasyonlara başvurdu.

1915: SAVAŞTA ŞAKA!

1. Dünya Savaşı’nın tüm şiddetiyle devam ettiği bir dönemde, Alman işgali altındaki Lille Havaalanı üzerinde uçan bir İngiliz uçağından bombaya benzer bir cisim fırlatıldı. Alman askerleri patlama endişesiyle sağa sola kaçışırken düşen cismin yerde defalarca sektiği görüldü. Futbol topu olduğu anlaşılan nesnenin yanına giden Alman askerleri, “1 Nisan şakası” notuyla karşılaştı.

1947: EINDHOVEN’I YOK EDECEK ATOMİK SİS!

Şakaların askıya alındığı 2. Dünya Savaşı sonrası Hollanda gazetesi Eindhovensch Dagblad, geleneği hatırlatmak için ürkütücü bir yol seçti. ABD’nin Japonya’ya yönelik atom bombası saldırılarının üzerinden henüz 2 yıl dahi geçmemişken yapılan haberde Philips fabrikasında yaşanan bir kaza sebebiyle açığa çıkan atomik sisin kontrol altına alınamaması durumunda Eindhoven kentinin yok olabileceği yazıldı. Çoğu okur, -bugün de olduğu gibi- yalnızca başlığı okuyunca haberin şaka olduğunu anlamadı ve büyük bir panik başladı. Olaylar, belediye başkanının radyodan yaptığı açıklamayla kısmen sakinleşebildi.

1950: REMBRANDT’IN ESERİ MAHVOLUYOR!

Hollanda Ulusal Radyosu VARA, Rijksmuseum’un bir çalışanıyla yaptığı röportajda korkutucu bir gerçeği(!) ortaya çıkarır. Sakar müze çalışanı, Rembrandt’ın Gece Devriyesi eserinin bakımını yanlış maddeyle yaptığını itiraf eder ve tablonun gece yarısına kadar tanınmaz hale geleceğini söyler. “İtiraf” kısa süre içerisinde Amsterdam’daki yüzlerce sanatseveri, Rembrandt’ın artık ölümsüz olmadığı anlaşılan eserini son kez görmek üzere müze önünde toplar. VARA, bununla da yetinmez ve müze önündeki kuyrukta bekleyenlerle röportajlar yapar. Hollandalılar, hadisenin bir şakadan ibaret olduğunu anlayana kadar saatlerce kuyrukta beklerler.

1950: UFO ŞAKASI: ÇIK İÇİNDEN ÇIKABİLİRSEN!

Alman gazetesi Wiesbadener Tagblatt, uçan yuvarlak bir cismin düştüğünü yazdı ve araçtan çıkan tek bacaklı dünya dışı varlığın Amerikan askerleri tarafından bulunduğunu öne süren bir fotoğraf yayımladı. Şakanın çok ilgi çekmesi üzerine gazete birkaç gün sonra düzeltme yayımlamak zorunda kaldı. Üzerinde oynanmış fotoğraftaki küçük yaratık, fotoğrafçının 5 yaşındaki oğluydu. Ancak şakanın ömrü bu kadar kısa olmadı. İsimsiz bir muhbir, gazetenin ilgili nüshasını FBI’ya gönderdi. FBI çalışanı da fotoğrafı “ABD’deki Marslı” olarak kayıt altına aldı. 30 yıl sonra FBI, fotoğrafı, UFO araştırmacısı Barry Greenwood’a verdi, o da bunu 1980 tarihli The Roswell Incident kitabında kullandı. Kitapta bu fotoğrafın, dünya dışı yaratıkların varlığının kanıtı olduğu iddia ediliyordu. 1 Nisan şakası içinden çıkılmaz bir hal almıştı!

1950: PORTAKAL VEREN ÇAM AĞAÇLARI

Güney California’nın Arrowhead Gölü yanındaki Rim of the World Otoyolu’nda araçlarıyla seyredenler, portakallarla dolu çam ağaçlarının varlığına tanıklık etti. Görenleri hayrete düşüren manzara, karikatürist Frank Adams’ın öncülüğündeki Skyforest kasabası sakinleri tarafından hazırlanmıştı. San Bernardino Ulusal Portakal Şovu’ndan kalma 50 bin portakal, kasaba sakinleri tarafından bir gecede çam ağaçlarına yerleştirilmişti. Emeğe saygı!

1957 - 1 NİSAN’DA TV DÖNEMİ: İSVİÇRE’DE SPAGHETTİ HASADI

BBC’nin saygın haber programı Panorama’nın İsviçre’deki spaghetti hasadı üzerine yapılan bölümü, 1 Nisan şakaları tarihinin en meşhurlarından biri oldu. Belgeselde Ticino kantonunda yumuşak geçen kışın spaghetti hasadının verimli geçmesinde rol oynadığı anlatılıyordu. Programın sunucusu Richard Dimbleby, her yıl mart ayının  bu döneminde spaghetti üreticilerinin büyük bir heyecan yaşadığını muazzam bir ciddiyetle anlatırken, yılların verdiği deneyimle her spaghettinin eşit boyda olmasının nasıl sağlandığını açıklıyordu. Kısa sürede belgeseli izleyen çok sayıda kişi BBC’yi arayarak nasıl spaghetti yetiştirebileceklerini öğrenmek istedi. Spaghetti belgeseli, televizyonun aracı olduğu ilk 1 Nisan şakalarından biri olmakla birlikte büyük bir ün de kazandı.

1962 - NAYLON ÇORAPLA RENKLİ TELEVİZYON!

İsveç Devlet Televizyonu, teknik uzmanı Kjell Stensson’u ekranlara çıkararak yeni bir teknolojiyi tanıttı. Stensson’a göre televizyonlarının üzerini naylon çorapla kaplayan tüm İsveçliler, renkli ekrana kavuşacaktı. Stensson, naylon çorabın ışığı nasıl büktüğünü ve bunun siyah beyaz görüntüleri renkli hale getirdiğini uzun uzun anlattı. Halen binlerce İsveçlinin, babalarının televizyona nasıl naylon çorap geçirdiğini hatırladığı söylenir. İsveç, renkli televizyona 1970’te geçti.

1967 - İSVİÇRE RADYOSU ABD’Yİ AY’A ÇIKARDI

İsviçre Radyosu, yayınını ani bir haberle kesti: ABD astronotları Ay’ın yüzeyine ayak bastı! Haber o kadar heyecan uyandırdı ki ülkedeki ABD yetkilileri dahi kutlamaya başladı. Radyonun özel yayını, uzay mekiğinin Dünya’ya dönmek üzere olduğu ve yurttaşların yüksek noktalara çıkarak bu yolculuğu izleyebileceği anonsuyla sonlandı. Bunun üzerine Zürih’te binlerce kişi Uetliberg Dağı’na gitmek üzere yola çıktı. Demiryolları, aniden ortaya çıkan talebi karşılayabilmek üzere ekstra seferler koymak zorunda kaldı.

1974 - YANARDAĞ ŞAKASI

Kitlesel medya organları, şakanın yayılması için en uygun araçlar. Ancak yeterince emek verirseniz, medyanız olmasa da kitleleri gafil avlayabilirsiniz. Tıpkı Porky Bickar gibi. 1974 yılında Alaska’nın Sitka kenti sakinleri, Edgecumbe Yanardağı’ndan yükselen dumanlarla büyük bir endişeye kapıldı. İnsanlar panikle sokaklara dökülürken dumanların ardındaki gerçek ortaya çıktı. Bickar, yüzlerce hurda lastik tekerleği yanardağa taşımış ve ateşe vermişti. 6 yıl sonra St. Helen Yanardağı gerçekten patladığında bir Sitka sakininin Bickar’a mektup yazdığı iddia edilir: “Bu kez çok ileri gittin!”

1981 - 26 GÜNLÜK MARATON!

İngiliz Daily Mail gazetesi, 26 mil yerine 26 gün koşacağını zanneden talihsiz Japon koşucu Kimo Nakajimi’nin her yerde arandığını duyurdu. Habere göre Nakajimi, Londra Maratonu’na katılmıştı ancak “Japonca öğrenmeye başlayalı sadece 2 yıl oldu. Belli ki hata yapmışım” diyen tercümanının “mil” ile “gün”ü birbirine karıştırması sebebiyle halen yarışı bitirme azmiyle koşmaya devam ediyordu! Haberde Nakajimi’yi görenler olduğu ancak durdurmayı başaramadıkları belirtiliyor!

1982 - ATİNA’DA BELALI KİRLİLİK UYARISI

Yunan Devlet Radyosu, Atina’daki hava kirliliğinin olağanüstü boyutlara geldiğini, kentin hemen tahliye edilmesi gerektiğini duyurdu. Bütün okulların kapatıldığı, tüm çocukların eve gönderildiği söylendi. Kentteki kirlilik sorunu bilindiğinden binlerce Atinalı, radyo haberinin gerçekliğini sorgulamayarak yollara düştü. Radyo, 3 saat sonra haberin şakadan ibaret olduğunu açıkladı ancak panik bir kez etkisini göstermişti. Şaka sebebiyle psikolojisinin bozulduğunu belirten bir dinleyici, kuruma 820 bin dolarlık tazminat davası açtı. Radyonun yöneticisi ve şakanın arkasındaki isim istifa etti.

1984 - İLK İNTERNET ŞAKASI: KREMVAX

Usenet kullanıcıları arasında yayılan Sovyetler Birliği’nin ağa katıldığı mesajı, internetin kullanıldığı ilk 1 Nisan şakası oldu. Mesaj, “Sovyetler Birliği’nin Avrupa ve Amerikalılarla açık bir tartışma ortamında yer almak için Usenet’e katılmak istediği”ni öne sürüyordu. Konstantin Chernenko adlı kullanıcı tarafından chernenko@kremvax.UUCP adresinden gönderilen mesajın, şaka olduğu 2 hafta sonra ortaya çıktı. Şakanın ardında Piet Beertema adlı bir Hollandalı vardı. 6 yıl sonra Moskova gerçekten internete bağlandığında şakayı yadetmek için alan adı olarak Kremvax’ı kullandı.

1987 - THATCHER’LA GORBAÇOF’UN AŞKI

İngiliz Daily Mirror gazetesi, ‘Demir Leydi’ lakaplı, yeminli komünizm düşmanı Başbakan Margaret Thatcher’ın SSCB turunun 1 Nisan’a denk gelmesi fırsatını kaçırmadı. Moskova’daki Gorki Park’ta çekildiği iddia edilen fotoğraflarda Thatcher ve Gorbaçof samimi pozlar veriyordu! Daily Mirror, iki siyasetçinin benzerlerini bularak 1 Nisan şakasına alet etmişti.

1988 - MARADONA SPARTAK MOSKOVA’DA

SSCB gazetesi İzvestiya, dünyanın en iyi futbolcusu Diego Armando Maradona’nın kötü günler geçiren Spartak Moskova ile anlaştığını duyurdu. Habere göre Arjantinli yıldız, Spartak’tan senelik 6 milyon dolar alacaktı. Dünyaca ünlü haber ajansı Associated Press, haberi takipçileriyle paylaştı. Ancak ayrıntı için İzvestiya’ya ulaştığında bunun 1 Nisan şakası olduğunu anladı. Artık çok geçti.

1998 - ALABAMA’DA Pİ SAYISI DEĞİŞTİRİLDİ

New Mexicans for Science and Reason dergisinin Nisan sayısındaki kısa haberlerinde Alabama eyaletinin 3.14159 olan Pi sayısını İncil’e uygun şekilde 3.0 olarak değiştirdiği yer aldı. İddia, internet aracılığıyla hızlıca yayıldı ve yüzlerce kişi Alabamalı resmi kurumları telefon yağmuruna tuttu. Haber, fizikçi Mark Boslough tarafından Alabama’da evrimin müfredattan çıkarılmasını eleştirmek üzere kaleme alınmıştı.

2008 - HAYAT KISA PENGUENLER DE UÇMASIN MI?

BBC’nin “Evrimin mucizeleri” programı, Antarktika’da uçan penguenleri görüntülediğini müjdeliyordu. Terry Jones’un sunduğu programda, Adelie penguenleri son derece gerçekçi bir biçimde havalanırken görünüyordu. Belgesele göre penguenler, havalar çok soğuyunca tropik iklimin tadını çıkarmak üzere soluğu Güney Amerika’da alıyordu.

2014 - YOUTUBE DEVREDE

İnternetin yaygınlaşmasıyla sıradan insanların şakaları daha kolay bir biçimde milyonlara ulaşmaya başladı. ABD’de derste telefonu çalan öğrencilerine görüşmeyi hoparlörü açık şekilde yapma zorunluluğu getiren Stephen Barrows, bu özelliği sebebiyle çağın en meşhur şakalarından birine maruz kaldı. Telefonu çalan Taylor Nefcy, Hamlilelik Kaynak Merkezi’nden aradığını söyleyen Kevin’le görüşmesini kurallar gereği herkesin duyacağı şekilde yaptı. Kevin, Nefcy’nin hamile olduğunu, bebeğin babası ortada olmadığı için ona destek sağlayabileceklerini söyledi. Görüşme bittiğinde Öğretmen Barrows, Nefcy’den görüşmeyi tüm sınıfa açık şekilde yapmak zorunda kaldığı için özür diledi Nefcy ise ona “Haberi bekliyordum. Aslında bebeğin adını bile biliyorum: April Fools(1 Nisan Şakasının İngilizce karşılığı)” yanıtını verdi ve öğretmen dahil tüm sınıf kahkahaya boğuldu. Bu video şu ana kadar Youtube’da 58 milyonu aşkın kez izlendi.