Antakya'da seçimin nabzı: Sınır ticareti yok oldu, işsizlik arttı

Halil İMREK
İzdihar DEDE
Hatay 

Farklı dinlere, inançlara sahip olanların bir arada kardeşçe yaşadığı Antakya köklü tarihi, kültürel özellikleri ve eşsiz doğasının yanı sıra, dillere destan Hatay mutfağı ile biliniyor. Hatay Türkiye’nin en güneyinde Suriye ile komşu olan sınır ilimiz.

Türkiye’nin Ortadoğu’ya, Ortadoğu’nun da Akdeniz’den dünyaya açılan kapısı. Binlerce yıllık tarihiyle medeniyetlere ev sahipliği yapmış, yeşilin ve mavinin, eşsiz kenti, Hatay kozmopolit bir kent aynı zamanda. Onun için Hataylılar “burası başka bir dünya” diyor.

Aynı zamanda Hükümetin Suriye politikasının bedelinin en ağır ödendiği kentlerden biri.

2013 Gezi Parkı eylemlerinde Hatay haziran boyunca kitlesel hareketliliğin yaşandığı bir kent. Gezi eylemlerinde AKP’nin Suriye politikasına tepki öne çıkmış ve bu süreçte ilde üç genç yaşamını yitirmişti.

Hataylılar en önemli sorun olarak işsizliği ve yoksulluğu sayıyor. Kente dair sıraladıkları sorunları şöyle toparlayabiliriz: “Kente gelen yabancı turist azaldı. Eskiden İran, Suriye, Lübnan vs... Hepsi buralara gelirdi, alışveriş ederdi. Artık kimse gelmiyor. Sınır ticareti yok oldu, işsizlik arttı. Gençler iş bulamıyor. Dolar aldı başını gitti. Suriyeliler ucuza çalıştırılıyor, Suriyeliler nedeniyle kiralar, ev fiyatları arttı. AKP hükümetinin Suriye politikasından dolayı kent yara aldı. Kentin huzuru bozuldu. Kimler olduğu belli olmayan karanlık güçler değişik zamanlarda kentte görünüyor. Kaygı yaratıyor.”

CHP YÜKSEK OY ALDIĞI İKİ İLÇE: DEFNE VE SAMANDAĞ

Hatay’ın 15 ilçesi var. Nüfus bakımından en kalabalık ilçeler sırasıyla; Antakya, Defne, İskenderun, Dörtyol, Samandağ… Defne’de CHP seçmeninde Muharrem İnce iyi bir hava yarattı düşüncesi egemen. Defne’nin yanı sıra Samandağ ilçesi de Arap Alevilerinin çok yoğun yaşandığı bir ilçe. Bu iki ilçede CHP çok yüksek oy alıyor. Referandum döneminde Türkiye’nin en yüksek oranlı hayır’ı buralardan çıktı. Bu oran yüzde 80’nın üstünde çıkacak görünüyor. Arap halkının yoğun olarak yaşadığı dağın diğer tarafında olan Arsuz’da da CHP yüzde 60-70 civarında oy alır.

HDP’nin Dörtyol, İskenderun, Payas ve Erzin’de ağırlıklı olarak Kürtlerden aldığı bir oy var. Dağın bu tarafında aldığı oy ise Arap Alevilerinden. Samandağ, Defne ilçelerinde 7 Haziran ve 1 Kasım’da HDP’nin aldığı yüksek bir oy oldu. 

24 HAZİRAN SEÇİMLERİNDE HATAY NE YAPACAK?

1 Kasım seçimlerinde Hatay’da AKP yüzde 43, CHP yüzde 36, MHP yüzde 12, HDP yüzde 6 oranında oy aldı. AKP ve MHP’nin oy toplamı yüzde 55 yapıyordu. Ancak referandumda 5 puan oy kaybettiler ve yüzde 50 evet oyu çıktı. Hatay’da bir milletvekili arttı. İlde yarış iki parti arasında, AKP ile CHP, olacak görünüyor. Seçim yarışı bu iki partinin merkezinde olduğu “Cumhur” ve “Millet” İttifakı arasında geçecek.

KİM KAÇ MİLLETVEKİLİ ÇIKARIR…

‘Millet İttifakı’ndan dolayı İYİ Parti ve Sadet Partisinin baraj sorunu olmadığı için sürprizler olur diyenler de var. “Hatay da sesiz bir çoğunluk olduğu, buna bağı olarak sonuçlar değişir görüşü  yaygın.

Ancak kesin olmamakla birlikte şöyle tahminler yapılıyor: AKP-4, CHP-4, MHP, İYİ Parti ve HDP 1 alır öngörüsü var. AKP-5, CHP-4 diyen ve tersi CHP 5 AKP-4 diyende var.

ANTAKYA MERKEZ İLÇEDE AKP ÖNDE

Hatay’ın merkez ilçesi Antakya, AKP’nin CHP’den daha fazla oy aldığı en büyük ilçe. AKP’nin belediyeyi kazandığı ilçede daha çok Sünni inanca sahip Arap ve Türkler yaşıyor. Bu ilçe merkezinde çok sayıda Suriyeli de yerleşik durumda. Bazı kesimlerde İYİ Partinin AKP ve MHP’den oy alacağını ve merkez sağın yeniden güçleneceği düşüncesi var. AKP Antakya kent merkezi dışında özellikle Sünni seçmenlerin ağırlıklı olarak yaşadığı diğer ilçelere asılıyor. Geleneksel olarak sağ partileri tercih eden bu ilçelerde AKP-MHP oylarını almaya çalışan İYİ Parti ve Saadet Partisi de var. İYİ Parti ve Saadet Partisinin yaptığı çalışmalar da kentte göze çarpıyor.

HDP’NİN 1 KASIM’DA OYUNU ARTIRDIĞI TEK İL HATAY OLDU

Hatay’da milletvekili seçimlerinde HDP’ye de belli bir kayma olacağı konusunda herkes hemfikir. Arap halkı nezdinde HDP’nin Kürtlerin partisi olma algısı yıkılmış değil. Yılların biriktirdiklerinin yanı sıra HDP’nin bilinçli olarak merkezi medyada böyle yansıtılması ve Arap Alevilerin az çok izlediği yayınlarda bunu kıracak bir yaklaşımın olmaması etkili oluyor. Yine de HDP’nin ağırlıklı olarak bu bölgede oy aldığı kesimler Arap Alevileri. Zira 1 Kasım seçimlerinde Hatay’da HDP oy kaybetmediği gibi oyunu artırdığı tek yer olmuş.

Dikkatimizi çeken ise HDP’ye oy verecek olanların daha çok kadınlar ve gençler olduğu. Defne, Harbiye, Gümüşgöze gibi yerlerde dolaştık. CHP tabanında HDP’nin bu seçimlerin kilit partisi olduğu ve barajı aşması için oy vermek gerektiği ortak görüş. Arap Alevisi emekçiler “HDP baraj altında kalırsa bu muhalefetin de kaybetmesi olur” diyor.

HATAY’DA BARIŞ ATAY FAKTÖRÜ…

Hatay’da Barış Atay’ın adaylığının belli bir etkisi olduğu söyleniyor. Adaylığı herkes için sürpriz olmuş. “Barış Atay buralı, tanınan bir sanatçı, popüler HDP’ye oy getirisi olur. HDP bu seçimlerde Hatay’da ilk kez milletvekili çıkarır” deniyor. Barış Atay’ın gezi eylemlerine katılan Defne gençliği içinde de bir sempatisi var. Kendisi de aday olarak Antakya gelir gelmez Gezi’de yaşamını yitirenlerin mezarını ziyaret etmiş, aileler ile bir araya gelmiş.

CHP’DE İNCE RÜZGARI…

CHP, ise Muharrem İnce ile bir rüzgar yakalamış görünüyor. Yerel ölçekte adaylar açısından bazı dezavantajlar yaşandığı belirtiliyor. CHP’nin sağ kökenli Büyükşehir belediye başkanı olan Lütfü Savaş’ın CHP tarafından açıklanan ilk listeye müdahale ettiği söyleniyor. CHP’nin belirlenen adayları tabanı çok tatmin etmemişse de CHP’ye “Memleketin geleceği için” oy verecekler. CHP’ye oy vermeyecek olanlar da barajı aşsın diye HDP’ye verecek. Cumhurbaşkanlığında ise Muharrem İnce tartışılmayan ortak isim. CHP seçmeninden “HDP’nin barajı geçmesi demek, AKP’nin Meclisteki sayısal çoğunluğunu  kaybetmesi demek. HDP barajı geçemezse CHP’nin hükümet olma şansı ortadan kalkar” görüşü önemli oranda yer etmiş.

‘AKP’YE TEPKİ VAR AMA SANDIKTA NE OLUR BİLİNMEZ’

Antakya Saray Caddesi esnafı ağırlıklı olarak ‘Millet İttifakı’na oy verecek bir kesim. Künefe meydanında banklarda oturanlara seçimleri soruyoruz. Yaşlı bir seçmenin yanına oturuyoruz. Oy tercihini söylemiyor. Ama memlekette işlerin iyi gitmediğini AKP’nin iyi yönetmediğini söylüyor. “Tek kişinin karar vermesi doğru değil, rekabet olsun hem de parlamentoda kararlar alınsın” diyor. “İnsanlar tepkili ama sandıkta ne olur bilemezsin” diye de ekliyor.

‘AKP BU SEFER GİDECEK GÖRÜNÜYOR’

Bankta oturan başka yurttaşa soruyoruz. Antakya adlı yerel gazetede çalışıyor. Bu seçimlerde HDP dışında baraj sorunu olmadığı için sonuçları kestirmenin kolay olmadığına dikkat çekiyor. Ancak AKP’nin bu sefer gideceğini ön gördüğünü söylüyor. İYİ Partinin 1 Haziran’da miting yaptığını sağ oylardan oraya bir kaymanın olacağını söylüyor ve İYİ Partinin Hatay’da bir milletvekili çıkaracağını düşünüyor.

HDP barajı aşarsa Hatay’da bir milletvekili çıkaracağını da aktarıyor. HDP’nin ilk sıra adayının Antakyalı olması ve popüler olmasının da bir avantaj olduğu fikrinde. Ancak bunun HDP’nin faal çalışmasına bağlı olduğunu da ekliyor. Hatay’da eskisi gibi Suriye politikasından kaynaklı gerilimin olmadığını, işsizliğin öncelikli sorun olduğunu da ekliyor sözlerine.

‘CHP GEZİDE ARKAMIZDA DURMADI’

Kahve içen dört gence soruyoruz. Oturmamız için davet ediyorlar. Önce hangi gazete olduğunu soruyorlar. “Evrensel” deyince geçerli not alıyoruz. Sonra konuşmaya başlıyorlar.

Gençlerden ikisi Arap Alevisi, biri Türk Sünni, kadın olan ise Kürt.

Zaten kendi aralarında seçimi tartışıyorlarmış. CHP’nin yerelde gösterdiği adayların isabetli olmadığını söylüyorlar. İlk listenin değiştiğinin bilgisini veriyorlar. Biri “Adaylık parti merkezinde hatırı varsa bir de parası varsa öyle olunuyor” diye eleştiriyor. CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu’ya da tepkililer. Gezi’de de halka sahip çıkmadığını düşünüyorlar. Partimiz Gezi’de arkamızda durmadı. İnce’den memnun görünüyorlar. “Konuşmalarıyla bizi etkiliyor” diyorlar.

‘BARIŞ ATAY’A OY VERECEĞİM, BURANIN ÇOCUĞU İYİ BİR ATATÜRKÇÜ’

Cumhurbaşkanlığında Muharrem İnce’ye vereceğini ama genel seçimlerinde oyunu yakacağını söylüyor biri. Bu mevcut hükümete yaramaz mı, bir de HDP’ye barajı geçsin diye vermeyi düşünmez misin? diye soruyoruz. Arkadaş grubu olarak kendi aralarında tartıştıkları ama anlaşamadıkları sorun yeniden alevleniyor. “HDP Türkiye partisi olamadı, PKK ile arasına mesafe koyamadı, Atatürk’ün kurduğu cumhuriyeti bölme hesapları var...” diye sıralıyor. Fox TV’deki HDP’nin konuk olduğu programdan da olumsuz etkilenmişler gibi. Üç erkek de böyle düşünüyor. AKP’nin ancak kendi içinde dağılarak veya sağ oyların İYİ Parti, Sadet Partisine gitmesi ile gerileyeceğini düşünüyorlar. Biri HDP’ye genel seçimde oy vereceğini söylüyor. Nedenini ise şöyle açıklıyor: “Barış Atay’dan dolayı. Ben Barış Atay için oy vereceğim. Gezi eylemlerine katılan destek olan biri. Buranın çocuğu, iyi bir Atatürkçü. Milletvekili seçilince de HDP’de kalmaz, oradan ayrılır.”

Beden eğitimi bölümünü bitirdiğini ataması yapılmadığını söyleyen Çiğdem ise arkadaşlarının fikirlerine katılmadığını HDP’nin Türkiye partisi olduğunu. Afrikalı, Arap, Türk, Kürt, Ermeni, Êzidî, Süryani her kesimden aday gösterdiğini anlatıyor. HDP’nin Mecliste kalması gerektiğini, demokratik alanda siyaset yatığını söylüyor. Gençleri tartışmalarıyla bırakıp ayrılıyoruz.

HATAY’IN FOTOĞRAFINI VEREN UZUN ÇARŞI…

Her kesimden seçmenin olduğu Uzun Çarşı’yı dolaşıyoruz. Uzun çarşıda esnaf dertli görünüyor. BAĞ-KUR primini yatıramadığını söyleyen var, işlerin iyi olmadığını söyleyen ise çok. Uzun Çarşı esnafının ortak kaygısı seçimden sonra ne olacağı. Kimse isim vermek istemiyor. “Malum esnafız” diyorlar. Kendi aralarında tartışan üç esnaf ile konuşuyoruz. “Para yok, iş yapamıyoruz” diyorlar ama gelenin bundan daha iyi olacağından emin değiliz diye ekliyorlar. “Ya daha kötü olursa” endişesi taşıdıklarını da ekliyorlar.

Bir esnaf AKP’nin yine alacağını söylüyor. Neden olarak da “İnönü gelirdi, Demirel gelirdi katılıma bakar alacaklarını anlardık. Nihayetinde öyle olurdu. Şimdi Erdoğan buraya gelince mitingine millet kalabalık gidiyor. Demek ki halen destek var.”

SORUNLARIN HANGİ BİRİNİ SAYALIM

Tuhafiye dükkanında iki kadın ile konuşuyoruz. Başta görüş belirtmek istemiyorlar. Her şey yolunda, hükümetten memnunsunuz deyince “İyi ne var diye konuşmaya başlıyorlar. CHP’ye oy verecekler. Ancak umutsuz görünüyorlar. Ülke çok kötüye gidiyor. Her geçen gün öncekiden daha kötü. HDP de barajı aşmaz ise işimiz daha zor. Memleket için bir mucizeye gerek diyorlar. Halkın güveni kırılmış.

Sorunları ise şöyle sıralıyorlar. “Kente gelen yabancı turist azaldı. Sınır ticareti yok oldu, kent yara aldı. İşsizlik arttı. Gençler iş bulamıyor. Dolar aldı başını gitti. Hangi birini sayalım?​”

Sıra sıra dükkanların yan ayana olduğu çarşıda kapıda duran üç esnaf ile konuşuyoruz. Biri hayırlısı neyse o olsun. Memleket için kim hayırlı olacaksa o kazansın diyor. Ancak Cumhur İttifakına vereceğini tahmin etmek zor değil. Diğerlerinden biri ise AKP alternatifsizlikten kazanıyor. Samimiyetimle söylüyorum. AKP karşısında güçlü bir alternatif olursa kazanamaz. Ben oy vermem diyor.

İç giyim dükkanında duran iki kadın ile konuşuyoruz. Önce onlar da konuşmakta tereddüt ediyorlar. Ancak gidişattan memnun olmadıklarını belirterek içlerini döküyorlar. Ev kirası almış başını gitmiş. “Suriyeliler ucuza çalıştırılıyor, Suriyeliler nedeniyle kiralar, ev fiyatları arttı. Kentteki eski huzur yakalanmış değil. İnsanlar tedirgin. Tek adam yönetimi oluşursa özellikle kadınlara daha çok baskı uygulanacak. Yeni partilerin çıkması da iyi oldu. Elimizden geleni yapacağız. Yeter ki AKP gitsin. Hiçbir şey zor değil zoru kolay yapacak olan da bizleriz. Umarız HDP barajı aşar.”