Balıkesir'den seçim notları: İşsizlik ve pahalılık değişimi zorluyor

Ilgaz DENİZ
Taylan KUŞDOĞAN
Balıkesir

2017 yılı verilerine göre 1 milyon 204 kişinin yaşadığı Balıkesir, Türkiye’nin 17. büyük şehri. Turizm, zeytincilik, bağcılık ve balıkçılığın gelişkin olduğu Balıkesir’de ormancılık ve madencilik de yapılıyor. Başlıca geçim kaynağı sanayi, tarım ve hayvancılık olan Balıkesir, söz konusu ekonomik büyüklük olduğunda iller sıralamasında daha üstlere çıkıyor.

Bunların altını özellikle çiziyoruz, çünkü tarım ve sanayinin nispeten gelişkin olduğu illerden biri olmasına rağmen Balıkesir’de de hayat pahalılığı ve işsizlik en temel gündem. Geleceği karanlık gören gençler başta olmak üzere pek çok kesim 16 yıldır iktidarda olan AKP’ye ve ortağı MHP’ye tepkili.

Balıkesir’in Bahçelievler Mahallesi’nde kurulan semt pazarındayız. Bayram havasıyla birleşen tatlı bir telaş var pazarda. Herkes son derece meşgul. “Aylak aylak” gezen bizden başka kimse yok gibi. Hava çok sıcak ve nemli. Güneşin saldığı ateş oklarının alevi sırtımızdan ter olarak çıkıyor. Pazar yerinin hemen yanında bulunan çay bahçesinde gölge bir yere atıyoruz kendimizi. Üç kişi oturuyor yanı başımızda. “Evrensel gazetesi” diyoruz, “Seçimler” diyoruz... Hemen başlıyorlar konuşmaya.

‘YALANIN DANİSKASI!’

İçlerinden en yaşlısını sözcü olarak seçiyorlar. 50 yaşındaki esnaf özetle şunları söylüyor: “Değişim istiyoruz, adalet istiyoruz, özgürlük istiyoruz, demokrasi istiyoruz, huzur istiyoruz, ücretlerde iyileştirme istiyoruz... Suriyelilerin gitmesini istiyoruz. Ben tekel bayisiyim. Mahkeme uyuşturucu içicisine 164 lira ceza veriyor. Ben saat 22.00’dan sonra tek bir bira satarsam cezası 40 bin lira. Al sana adalet! Ekonomi dibe vurmuş; halkın cebinde kuruş yok, enflasyon çok yüksek, alım gücümüz yarı yarıya düşmüş ama biz yüzde 7.4 büyümüşüz. Yalanın daniskası! Çok kaygılıyız. Sosyal medyada düşüncelerimizi rahatlıkla ifade edemiyoruz. Hakaret kabul ediyorlar, gözaltına alıp davalar açıyorlar. Bu seçimde umut var, üstelik alternatifler de var. Oyumu İYİ Partiye vereceğim. Başkanlık seçimi ikinci tura kalırsa muhalefet adaylarından kim kalırsa ona vereceğim. Açıklanan anketlerin yüzde 80’i yanlış. Bu sefer umutluyum, değişecek.”

‘16 YILDIR YAPMADILAR, ŞİMDİ VADEDİYORLAR’

Biri 40 diğeri 60’lı yaşlarda iki erkekle konuşuyoruz. “Hayat pahalılığı var, enflasyon var, ekonomik sıkıntı var, moraller bozuk, kutuplaşma var, huzur yok...” diye sorunları peş peşe sıraladıktan sonra “Hükümetin değişmesi lazım” diyorlar. “Seçim vaatlerini dinliyoruz. 16 yıldır yapmadıklarını şimdi yapacaklarını söylüyorlar. Ek gösterge, yaşlılara ikramiye şimdi mi akıllarına geldi?​” diyerek,  Toplumu iyice kutuplaştırdılar” diyerek, CHP’ye oy vereceklerini ekliyorlar.

‘HER ŞEY ÇOK PAHALI’

30’lu yaşlarda bir kadın ve bir erkek en büyük sorunun pahalılık olduğunu belirterek, “Bir kilo domates 5 lira, fasulye 6 lira, mazot 6 liraya yaklaştı... Geçinemiyoruz, daha ne diyelim” diyorlar öfkeyle.

Pazar esnafı genç bir kadın da pahalılıktan şikayet ediyor. “Hem pazarcılık yapıyorum hem hayvancılık. Hayvana verdiğimiz yem 3 ayda 9 lira zamlandı. Ürettiğimiz süte, ete zam yok. Bir traktörün deposu 500 liraya doluyor” diyen kadın, değişim konusunda umutsuz.

“Şimdi aldığımızı bir sonraki pazar aynı fiyata alamıyoruz. Fasulye 7 lira, asgari ücretle nasıl geçineceğiz?​” diyen 40’lı yaşlarda bir erkek yolsuzluklar ve usulsüzlüklerden şikayetçi.  “Ülkemiz normal bir ülke olsaydı 16 kez iktidar değişirdi” diyor. Kime oy vereceğini bilmiyor, ama “Kime oy vermeyeceğim kesin” diyor.

AKP’LİLER: HER ŞEY YOLUNDA

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AKP’ye oy vermeye devam edeceğini söyleyenler ise genel olarak “Her şey yolunda” cümlesiyle karşılıyor sorularımızı. “Bu zamana kadar Türkiye ABD’ye boyun eğiyordu şimdi kafa tutuyoruz. Adam daha ne yapsın? Emeklilere 1000 lira verdi. Ekonomik krizmiş, bak adam nasıl parayı bulup veriyor” diye konuşuyor bir pazar esnafı. Emekli bir kadın da “Gidişattan çok memnunum. Devletimiz her şeyin gereğini yapıyor. 16 yıldır memlekete ilk defa istikrar geldi. Ak Parti’den önce millet yağ kuyruğundaydı” diyerek seçimleri yine AKP’nin alacağını ekliyor.

Balıkesir’in Pamukçu köyünden olduğunu söyleyen 60’lı yaşlarda başka biri de “Memnuniyetsizlik yok. Eğlence yerleri dolu, herkes istediğini alıyor. Halkta da kutuplaşma mutuplaşma yok” diyor. Başka biri de “Her şey iyiye gidiyor” diyerek, Erdoğan’ın en az yüzde 45 alacağını, Balıkesir’de de 9 milletvekilinin 5’ini AKP’nin alacağını savunuyor. Türkiye’de hiçbir sorun olmadığını söyleyen başka bir kadın da hükümetten memnuniyetini, “Erdoğan çok cesur, dünyaya kafa tutuyor. Bir sürü yatırım yapıyor. Şu sıralar biraz dolar yükseldi ama orada başka oyunlar dönüyor” diye açıklıyor.

EMEKLİLER ÇALIŞIYOR

Ancak özellikle emeklilerin durumu AKP’yi savunanları yalanlıyor. ‘70’li yaşlarda bir kadın

“Emekliyim ama geçinemiyoruz oğlum. Her şey ateş pahası. Allah’a şükür yine, ama inşallah bir değişim olur” diyor. “Geçim derdimiz var, işsizlik var ama kim gelirse gelsin bunu çaresi yok diye düşünüyorum” diyen başka bir kadına göre ise “Değişim zor.”

Muharrem İnce’yi destekleyeceğini söyleyen bir emeklinin gerekçesi “Emekliyim, geçinemiyorum, maaşlarımız çok az. Benim paramı çarçur ediyorlar” oluyor.

Pazarda satış yapan bir kadın, emekli maaşının 1200-1500 arası olduğuna işaret ederek, “Deterjan, elektrik su kira, hastane giderleri 2 bin lirayı geçiyor, nasıl geçineyim? 78 yaşındayım hâlâ çalışıyorum. Bahçemde yetiştirdiğim ürünleri satıp ek gelir elde etmeye çalışıyorum. Devlet emeklileri düşünmeli” diye konuşuyor.

61 yaşındaki emekli bir erkek de hâlâ çalışmak zorunda olmaktan yakınıyor: “Bence üretmeyen bir ülke montofon ineği gibi diğer ülkeler tarafından sağılır. Ekonomik kriz var, geçim sıkıntısı var, dolar almış başını yürümüş. Şu pazar arabasını 100 liraya dolduramadım. Emekli olmama rağmen hâlâ çalışıyorum. TIR şoförüyüm, yurt dışına gidip geliyorum. 1350 lira maaş alıp 650 lira kira verirsen nasıl geçineceksin? Nerede bunu faturaları sosyal yaşamı. Sinemayı tiyatroyu çoktan unut...”

Avrupa’nın birçok ülkesini gezdiğini, bürokratlarla işçiler geliri arasındaki uçurumun buradaki kadar fazla olmadığını belirten emekli, “Hollanda Başbakanı bile bisikletle geziyor. Bizimki araç konvoylarıyla gezip sarayda yaşıyor. Fakir geldiler, hepsi zengin oldu. Memleketi tam bir enkaza çevirdiler” diyor. İktidarın artık hiçbir şey üretemediğini, muhalefetin projelerini çaldığını belirterek, emekliye ikramiye, 3600 ek gösterge konusunda yapılanları hatırlatıyor. “Bu sefer kaybedecekler. Balıkesir’de muhalefet bloku açık ara seçimi alır. Ama gelecek hükümetin de işi zor” diye konuşuyor.  

‘HALKIN BARIŞTILMASI LAZIM’

50 yaşlarında bir öğretmen ile konuşuyoruz. Elbette ekonomik gidişat ve işsizlik onun için de en önemli sorun. Ama özellikle “Kutuplaştırılan halkın barıştırılması gerektiğini” vurguluyor. “İktidar atıp tutuyor. Hiçbir vaadini yerine getiremez. Eğitim batmış durumda. Öğretmenler ekonomik sıkıntı yüzünden emekli bile olamıyor. Ek gösterge 3600 olmalı... Peki, niye şimdiye kadar yapmadılar? Artık değişim gerekiyor. Sandıklara sahip çıkarsak bu sefer olur” diyen öğretmen, CHP’yi ve Muharrem İnce’yi desteklediğini, İYİ Partiyle ilgili “Sonradan iktidarı destekler tereddüdü yaşadığını” söylüyor. HDP konusunda ise “Barajı geçer inşallah” diyor.

‘HEP MHP’YE OY VERDİM, ARTIK VERMEYECEĞİM’

Yıllardır atanmaya çalıştığını söyleyen 35 yaşlarındaki fizik öğretmeni bir erkek şunları söylüyor: “Ekonomi, sağlık, eğitim, işsizlik, terör, bunların hepsi sorun ve bu sorunlar AKP döneminde büyüdü. Ben önceden bu kadar taciz tecavüz haberi duymuyordum. Ya da eğitimde bir sistem vardı iyi kötü herkes o sistemi biliyordu ona göre hazırlanıyordu. Şimdi öyle mi? Akşamdan sabaha sistem değişiyor. Kimsenin yüzü gülmüyor, herkes gergin, herkes sinirli. Bunların değişmesi lazım.” AKP’nin bu seçimi alamayacağını düşünüyor. “Ben hep MHP’ye oy verdim ama şimdi vermeyeceğim. Cumhurbaşkanlığı seçiminde İnce’ye vereceğim. Diğerini de İYİ Partiye vereceğim” diyor.

‘BU HÜKÜMETE OY VERİR MİSİNİZ?​’

30’lu yaşlarda bir erkek: “Ev kiram 800, pazara gidiyorum 100-150 lira ancak bir haftalık ihtiyacımı karşılıyor. Su, elektrik, doğal gaz... Eşim hamile olduğu için çalışamıyor. Aldığım asgari ücret. Mesailerle falan 2 bin lira ancak geçiyor elime. İki ay sonra çocuk olacak. Siz benim durumumda olsanız bu hükümete oy verir miydiniz?​”

GENÇLERİN EN ÖNEMLİ SORUNU İŞSİZLİK: 'AİLEM AKP’Lİ AMA İNCE’YE VERECEĞİM’

25 yaşındaki bir üniversite öğrencisi, Türkiye’deki en büyük sorunun işsizlik olduğunu söylüyor: “Mühendislik fakültesinde okuyorum. Bizim bölümden mezun arkadaşlar üç kuruş paraya çalışıyor. Bazısı da mühendis olarak iş bulamadığı için başka işlerde çalışıyor. Marketlerde kasiyerlik yapan bile var. Biz niye okuyoruz ki! Aslında çekip yurt dışına gideceksin. Toplumdaki kutuplaşmayı siyasiler yaratıyor. Bunun değişmesi lazım. Siyasilerin bağırıp çağırmasını istemiyorum ben. Özellikle cumhurbaşkanı çok bağırıyor, herkese bağırıyor. Sırf bunun için bile olsa değişim şart. Benim ailem AKP’li ama ben İnce’ye oy vereceğim. Adaylar içerisinde bana en samimi gelen o. Aslında Demirtaş da samimi ama onun başka durumları olduğu açık. Tabii ne olursa olsun sonuçta o da bir aday ve bence cezaevinde olmaması lazım. Türkiye genelinde oyları çalacaklar ve yine seçimi alacaklar ama Balıkesir’de İnce fark atacak bence.”

‘BOŞUNA OKUDUĞUMU DÜŞÜNÜYORUM’

Özel sektörde çalışan 25 yaşında bir erkek öğretmen de işsizliği ülkenin en büyük sorunlarından biri olarak görüyor: “Arkadaşlarımın çoğu iş bulamıyor. Biz çalışıyoruz ama düşük ücret alıyoruz. Asgari ücretle nasıl geçineceksin? Her şey çok pahalı. Bir yere gidip bir çay kahve içsen en az 20-30 liran gidiyor. Elektrik, su, doğal gaz derken para kalmıyor. Ben kendimi bildim bileli bunlar var hükümette, ama hep kötüye gidiyor. Devlette çalışmadığımız için çoğu insan bize öğretmen gözüyle bile bakmıyor. Ama her sene bir sürü mezun birikiyor. Boşuna okuduğumu düşünüyorum. Okumayıp herhangi bir işte çalışsaydım da yine aynı parayı alacaktım ve aynı şartlarda çalışacaktım.”

Korku ortamından rahatsız olan genç öğretmen, seçimin ikinci tura kalacağından emin ama kime oy vereceği konusunda henüz karar verememiş. “Ama kesinlikle Erdoğan’a oy vermeyeceğim, diğerleri içinde bir tercih yapmayı düşünüyorum” diyor.

‘İNSANLAR KONUŞMAYA KORKUYOR’

60’lı yaşlarda bir pazar esnafı: “İnsanlar konuşamıyor. Hükümet aleyhinde konuşursak başımız belaya girer. Ecevit tarlaya dönüm başına 11 lira destek veriyordu, aradan onca yıl geçti hayat katbekat pahalılaştı, dolar aldı başını gitti, yine 11 lira... Daha ne diyeyim!”

‘GİTMEYİ DÜŞÜNÜYORUM’

40 yaşlarında bir inşaat mühendisi: “Ülkeden gitmeyi düşünüyorum. Ekonomi, sağlık, eğitim, her şey berbat durumda. Düşüncemizi rahat rahat açıklayamıyoruz. Kendilerinden değilsen içeriye atıyorlar. İnce ya da Akşener; ikisinden birine vereceğim.”

‘AT İZİ İT İZİNE KARIŞTI’

30’lu yaşlarda bir erkek: “Oy kullanmayı düşünmüyorum. Çünkü at izi, it izine karıştı, sağcısı solcusu birbirine karıştı.”

‘10 YILDIR OY KULLANMIYORUM, BU SEFER...’

45 yaşındaki çarşı esnafı: “Kredi kartı borçları arttı. Küçük esnaf perişan durumda. Ekonomi büyük iş adamlarına göre iyi halka yoksulluk var. 10 senedir oy kullanmıyorum. Bu seçimde oy kullanacağım, oyum da Muharrem İnce’ye.”

‘KEK ÜZÜMLÜ OLSA BARİ’

50 yaşlarında bir erkek: “Adamlar kıraathane açıp bize kek yedireceklermiş Kek üzümlü olsa bari...”

‘MİLLETİ BÖLDÜLER’

CHP’ye oy veren bir kadın: “CHP’yi destekliyorum ama Demirtaş’a da oy vermeyi düşünüyorum. Sistemin değişmesini istiyoruz. Milleti böldüler, demokrasi memokrasi yok.”

‘HDP BARAJI AŞMALI’

40 yaşlarında bir erkek: “Gidişattan kaygılıyım. Mafya babalarını içeriden çıkaracaklarmış. Bunların derdi iç savaş çıkarmak. Muharrem İnce’yi şanslı görüyorum. HDP de barajı aşmalı.”

AKP VE MHP BALIKESİR’DE İRTİFA KAYBEDİYOR

Balıkesir'de toplam 907 bin seçmen 20 ilçede oy kullanacak. Hem Ege’ye hem Marmara’ya kıyısı olan Balıkesir’in kıyı kesimlerinde daha çok CHP’li, iç kesimlerinde ise başta MHP ve AKP’ye oy verenlerin ağırlıkla yaşadığını söyleyebiliriz.

Gerçekleştiği koşullar nedeniyle 1 Kasım seçimini saymazsak, Balıkesir’de siyasi iktidar, 7 Haziran’dan bu yana irtifa kaybediyor. 16 Nisan referandumunda yüzde 54.5 ‘hayır’, yüzde 45.5 ‘evet’ çıkmıştı Balıkesir’den. 24 Haziran seçimlerinde de, 8’den 9’a çıkan milletvekili sayısının dağılımının muhalefetin lehine olması bekleniyor.

AKP’li Büyükşehir Belediye Başkanı Edip Uğur’ın görevden alınma biçiminin AKP’lileri olumsuz etkilediğini, MHP’den ayrılanların kurduğu İYİ Partinin de Balıkesir’de güçlü bir karşılığı olduğunu söylemek mümkün. CHP, sahada en etkili ve canlı çalışma yürüten siyasi parti durumunda. Bunda Muharrem İnce’nin performansının etkisi küçümsenemez düzeyde. 7 Haziran seçimlerinde 24 bin oy alan HDP ise Körfez merkezli bir çalışma yürütüyor. Bu seçimlerde de 20 binin üzerinde bir oy alması bekleniyor.