Çorlu tren kazasındaki ihmaller

S. Cankat Tanrıverdi
İstanbul Üniversitesi Araştırma Görevlisi

Kazada, yağışla birlikte menfez¹ üstü ve demiryolu üstyapısı² altında kalan zemin yeterli dayanımı gösterememiştir. Tren lokomotifi ve ilk vagonlarının dinamik etkileriyle zeminin, zayıflaması ve kayma birim deformasyon³ birikimi (cyclic mobility) sonucu efektif gerilmesi sıfıra düşmüş, kayma mukavemeti kaybolmoştur. Dolayısıyla kaza, üstyapının altının boşalması ve raylarda, trenin raydan çıkmasına neden olacak ölçüde bir kot farkı oluşması sonucu gerçekleşmiştir. Bunun sebebi suyun etkisiyle ve zeminin zayıflaması olsa da sorumlusu yağmur değildir. Ne yağışlar, ne depremler ne de başkaca doğa olayları mühendislik yapılarında hasara ve can kaybına yol açmaz, hasar ve can kaybının nedeni yanlış mühendislik tasarım ve/veya uygulamalarıdır. Sorun, görüntülerden oldukça eski bir yapı olduğu anlaşılan menfezin boyutlandırmasının ve taşıyıcı sisteminin yeniden tahkik edilmemesi, taşkın seviyesine uygun bir temel ve alt-temel tabakası kalınlığı ve/veya malzemesi seçimi yapılmaması ve yanlış dolgu malzemesi (kil, silt gibi suyla şişen ve taşıyıcı gücünü yitiren) seçimidir. Mühendislik açıdan bu şekilde açıklanabilecek olaya dair şu çıkarımlar yapılabilir:

Kayma direnci açısından zayıf bir malzeme olan zeminler, demiryolu altyapsında kullanılacaksa dolgu malzemesi nitelikleri iyi araştırılmalıdır. Dolgu malzemesi olarak kullanılabilmesi için malzemenin geçirimli ve geçirimsiz türde olmasına bağlı olarak belirli deneylerde gerekli koşulları sağlaması gerekir. Projelendirme sonrası hat işletmeye açılmadan da yerinde deneylerle sonuçlar değerlendirilmelidir.

Yol güzergâhı su bulunan alanlardan geçiyorsa, drenaj⁴ yapıları iyi tasarlanmalı ve bunlar üzerinde farklı oturmalar olmaması için bu bölgelerde çimento karışımlı özel yaklaşım dolguları uygulanmalı ve gerekiyorsa koruyucu duvar yapıları inşa edilmelidir.

Demiryolları çevresel etkilere maruz kalan mühendislik yapılardır. Bu yapılarda çevresel etkiler nedeniyle üstyapı veya altyapıda meydana gelen değişimlerin/bozulmaların denetimi ve gerekli bakım-onarım çalışmaların yapılması hayati önemdedir.

Bu teknik çıkarımlar yanında bu vahim olaya dair birkaç şahsi çıkarımımı da paylaşmak istiyorum.

Bakım-onarım ihalelerine ödenek bulunamaması⁵ kabul edilebilir bir gerekçe değildir. Eğer bir hatta denetim ve gerekli iyileştirme çalışmaları yapılamıyorsa ilgili hat işletmede olmamalıdır. İşletmeye açık kalması gereken her türlü ulaştırma yapısında aralıksız ve planlı bir bakım-onarım çalışması olmalıdır.  Bakım-onarım aşaması için demiryolu bekçiliği uygulaması oldukça verimli bir işgücü üretimidir. Her türlü mühendislik hesabında olduğu gibi, yerinde gözlem sonucu, en doğru yönlendirmeyi yapan bu denetçi işçiler tekrar istihdam edilmelidir.

Her demiryolu kazasında olduğu gibi yine suçun yalnızca makinistlere yüklenmesinin önüne geçmek üzere, üniversiteler, meslek odaları ve bağımsız kurumlar tarafından varsa hazırlanmış ya da önümüzdeki günlerde hazırlanacak detaylı teknik raporlar dikkate alınarak asıl sorumluların bulunması, gerekiyorsa bakanlık boyutunda hukuki işlem yapılması gerekmektedir. Böyle vahim bir olayda ihmali bulunan tüm şahıslar derhal istifa etmelidir. Son olarak herhangi bir kazada veya yaşanan benzer bir olayda hiçbir nedenle, toplumun bilgi alma özgürlüğü kısıtlanmamalı, basın önünde herhangi bir yayın yasağı vb. uygulamaya gidilmemelidir.

1) Küçük akarsuların dolgu altından geçirilmesini sağlayan yapı.

2) Ray, travers, bağlantı elemanları, balast, temel ve alt-temel bileşenlerinin tümü.

3) Belirli kuvvetler etkisinde cismin şekil değiştirmesi, bozulma.

4) Suyun uzaklaştırılması işlemi.

5) ekap.kik.gov.tr verilerine gore. Erişim tarihi: 09.07.2018.

CHP'li Yüceer'den yeni Bakana Çorlu tren kazasına dair 'zor' sorular

Siyasi partilerden tren kazası tepkisi: Sorumlular istifa etmeli

Çorlu'da kazanın yaşandığı tren hattının bakım ihalesi iptal edilmiş

Çorlu'da yolcu treni devrildi: 25 kişi hayatını kaybetti