Devlet Tiyatroları’nda tek adam dönemi

İsmail AFACAN
İstanbul

703 Sayılı KHK’de, Devlet Tiyatroları Kanunuyla ilgili de önemli değişiklikler yapıldı. KHK’de “Devlet Tiyatroları bir genel müdür tarafından yönetilir” maddesi kaldırılırken; daha önce tüzük ya da Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen yönetim ve ödenek ile ilgili kararlar Cumhurbaşkanlığına bağlandı. Ayrıca kanunda yer alan “Tiyatronun iç ve yönetim işleri bir tüzükle belirtilir” ifadesi, “Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir” olarak değiştirildi. Yine kanunda yer alan “Devlet Tiyatroları Genel Müdürüne en yüksek sanatkar memur ücretine ilave olarak Bakanlar Kurulunca tayin edilecek miktarda idare ve temsil ödeneği verilir” ifadesi, “Cumhurbaşkanınca tayin edilecek miktarda idare ve temsil ödeneği verilir” şeklinde düzenlendi.

703 sayılı KHK’yle Devlet Tiyatroları’nın Cumhurbaşkanlığı’na bağlanmasını Orhan Alkaya, Vecdi Sayar, Metin Boran, Ragıp Yavuz ve Yücel Erten gazetemize değerlendirdi. Yeni düzenlemeyle Devlet Tiyatroları’nın kısmi olan özerk yapısını tamamen ortadan kaldırıldığını vurgulayan tiyatrocular, tiyatro pratiğinin tek adamın elinde toplandığına dikkat çekti.

‘SANATÇILAR ÜZGÜN, ÖFKELİ VE ÇARESİZ’

Yücel Erten (DT Eski Genel Müdürü): Bence bir Cumhuriyet kurumu, çökertilmekte. Devlet Tiyatroları’nın Kuruluş Kanunu, “Personel Hakkında Kanun”a dönüşmüş; gerekli tüzük, Cumhurbaşkanınca çıkarılacak “yönetmelik” derecesine indirgenmiştir. Özerklik özlemi, artık emirnamelerden mi medet umacaktır, bilemiyorum. Ufukta bu tehlikeyi görüp direnen Devlet Tiyatroları sanatçı ve çalışanları üzgün, öfkeli ve çaresiz... Geleceği umursamayanlar şaşkın soruyor: “Nasıl yani?​”... Ne yapalım ki ortak akla ulaşıp onu elbirliğiyle savunamayınca; toplumsal yaşam da, kurumsal yaşam da, bireysel yaşam da böyle karanlıkta el yordamıyla yürüyor...

‘TEHDİT EDİCİ VE EDİŞE VERİCİ’

Orhan Alkaya (Tiyatrocu): Devlet Tiyatroları yönergesinin KHK’yle kaldırılması tehdit edici ve edişe verici. Çünkü yönerge Devlet Tiyatroları’nın kalbidir. Yeni düzenlemede büyük boşluklar bulunuyor. KHK’nın ‘önce müdahale edelim, sonra bakarız’ düşüncesiyle çıkarıldığı anlaşılıyor. Bu düzenleme, Devlet Tiyatroları’nı her türlü müdahaleyi açık hale getiren, kısmi özerkliğini kaldırmak isteyen düşüncenin ilk adımı.  

Ragıp Yavuz (Tiyatrocu): Sanat üretenlerin beklediği bir şeydi. ‘Geliyorum’ dedi. Bu tür gelişmeler sanat dünyası tarafından çok kolay hazmediliyor. Ülke yönetiminde olduğu gibi Devlet Tiyatroları da artık tek kişinin iki dudağının arasında.

‘SANATTA TAŞERONLAŞMA AN MESELESİDİR ARTIK’

Metin Boran (Tiyatro Eleştirmeni): AKP 16 yıllık iktidarı boyunca Devlet Tiyatroları’yla hiçbir zaman barışık olmadı. Özerk bir yapısının olması, hayatı ve iktidarı sorgulayan oyunlar sahnelemesi hep rahatsız etti. Bu KHK’yle amaçlarına ulaştılar. Devlet Tiyatroları’nın kuruluş yasası imha edilmiş oldu. Artık, genel müdürü, kadroyu ve bütçeyi Cumhurbaşkanı belirleyecek. Sanatın ve tiyatronun pratiği tek adamın elinde toplandı. Bu gelişme tiyatronun özgür pratiğini engelleyecek, tiyatroda sansüre ve otosansüre neden olacaktır.

Vecdi Sayar (Tiyatrocu): Bu karar, Devlet Tiyatroları’nın tüzel kişiliğinin ortadan kaldırılması ve kapıkulu sanatçı döneminin resmiyet kazanması anlamına geliyor. Sembolik bir D.T. yanı sıra beklenen TÜSAK yasasının bir başkanlık kararnamesi ile yürürlüğe girmesi ve sanat alanının taşeron şirketlere havale edilmesi an meselesidir artık.

‘KAPATILDI’ İDDİALARINA DT’DEN AÇIKLAMA

Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü bazı basın organlarında yer alan “Devlet Tiyatroları Kapatıldı” haberlerine dair yazılı açıklama yaptı. Haberlerin gerçeği yansıtmadığı söylenen açıklamada “Yapılan düzenlemelerin kurumların kapatılmasıyla ilgili gibi gösterilerek haberleştirilmesi ve kamuoyunda ‘Devlet Tiyatroları artık yok’ algısı oluşturmaya çalışmak tamamen art niyetli bir zihniyetin ürünüdür.” denildi.

703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye de değinilen açıklamada  “703 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameden sonra çıkarılan Cumhurbaşkanlığı 1’inci Kararnamesinin Geçici 1’inci Maddesinde ise 2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile teşkilatlarına ilişkin kanun veya kanun hükmünde kararnameleri yürürlükten kaldırılan kamu kurum ve kuruluşlarından münhasıran devir ve geçiş hükümleri düzenlenenler dışında kalanlar hakkında ilgili Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenleme yapılıncaya kadar yürürlükten kaldırılan hükümlerin uygulanmasına devam olunur” ifadesi yer almaktadır. Yani anlaşılacağı üzere Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğünün kapatılması söz konusu değildir.” ifadelerine yer verildi. (KÜLTÜR SERVİSİ)