ABD'nin İran yaptırımları devreye girdi, yaptırımlarda neler var?

ABD Başkanı Donald Trump’ın, İran ile nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesinin ardından işaretini verdiği yaptırımların ilk aşaması devreye girdi.

ABD Hazine Bakanlığı, İran’a yönelik yaptırımların 90 ve 180 günlük iki aşamayla yeniden uygulanmaya başlayacağını duyurdu. 90 günlük sürenin dolmasıyla birlikte nükleer anlaşmanın ardından kaldırılan İran’a yönelik yaptırımların ilk aşaması uygulamaya konuldu.

RUHANİ TEPKİ GÖSTERDİ

İran Cumhurbaşkanı Ruhani, ABD'nin yaptırım kararının ardından İran devlet televizyonuna yaptığı açıklamada, "İran, dünya ve bölgesel aktörlerle Ortadoğu'da barışı sağlamak amacıyla ilişkilerini geliştirmek istiyor" açıklamasını yaptı.

Ruhani, Reuters’da yer alan açıklamalarında ABD’nin uyguladığı yeni yaptırımları eleştirdi. Ruhani, “Biz her zaman diplomasi ve konuşmaya öncelik verdik ancak konuşmak dürüstlük ister. ABD , İran ile yaptığı nükleer anlaşmadan çekildikten ve yaptırımları dayattıktan sonra bizimle görüşmek istiyor. Trump’ın konuşma isteği sadece Amerikan seçimleri ve İran’da kaos yaratmak içindir” dedi.

Ruhani, ABD'nin ülkesine yönelik ambargoları yeniden devreye sokmasını kınadı ve yaptırımları "İranlılar arasında bölünme tohumları ekmeyi amaçlayan psikolojik bir savaş" diye tanımladı.

TRUMP: İRAN'LA İŞ YAPANLAR ABD'YLE YAPAMAYACAK

ABD Başkanı Donald Trump, İran'a karşı bugün yeniden devreye sokulan yaptırımlara ilişkin açıklamasında "İran'la iş yapanlar ABD'yle iş yapamayacak" dedi.

Trump, resmi Twitter hesabından yaptığı açıklamada "İran yaptırımları resmen başladı. Bunlar şimdiye kadarki en etkili yaptırımlar ve Kasım ayında başka bir seviyeye yükselecekler. İran'la iş yapan kimse ABD'yle iş yapamayacak. Ben sadece dünya barışı istiyorum" dedi.

The Iran sanctions have officially been cast. These are the most biting sanctions ever imposed, and in November they ratchet up to yet another level. Anyone doing business with Iran will NOT be doing business with the United States. I am asking for WORLD PEACE, nothing less!

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) August 7, 2018

İLK YAPTIRIMLAR NELER?

* İlk yaptırımlarla İran hükümetinin, ABD doları satın alması, altın ve değerli madenlerle ticaret yapması yasaklanıyor.

* İran’ın çelik, kömür, alüminyum ticareti ile otomotiv sektörüne yaptırım uygulanacak. Yarından itibaren Tahran’a sivil havacılık yaptırımları geri getiriliyor. Yaptırımlar kapsamında İran’ın yolcu uçakları ve uçak parçası ithalatı engellenecek.

* İran’ın para birimi tümen üzerinden ülke dışında gerçekleşecek önemli işlemlere kısıtlamalar uygulanacak.

* ABD’ye İran tarafından yapılan el yapımı halı ve gıda ürünlerinin ihracatı yasaklanıyor.

* İran’ın dış borcuna bağış yapılması ve satın alınmasına yaptırımlar kapsamında yasak getiriliyor.

* Yaptırımlar, ABD’nin tek taraflı kararlarına uymayarak İran ile ticaretini sürdüren diğer ülkeleri kapsayacak şekilde uygulanacağı için söz konusu ambargolardan üçüncü ülkeler de etkilenebilecek.  ABD Hazine Bakanlığına bağlı Yabancı Varlıkları Kontrol Ofisi yaptırımlar nedeniyle ülkelerin uğrayacağı zararların tazmin edilmeyeceğini açıkladı.

ÇOK ULUSLU TEKELLER İRAN’DAN ÇEKİLDİ

Bununla birlikte ABD’nin anlaşmadan çekilmesinin ardından 90 gün geçmesine rağmen Avrupa ülkeleri, İran’ı ABD’nin tek taraflı yaptırımlarından koruyacak ciddi önlemler alamadı. Dün Avrupa Birliği ülkelerinden “İran’la iş yapan şirketleri koruyacağız” açıklaması gelmesine rağmen İran’da büyük yatırımlar yapan küresel şirketlerin birçoğu ABD’nin yaptırım tehditlerinin ardından birer birer İran’dan çekilmiş durumda.

İran’da Güney Pars doğal gaz sahasında İran hükümetiyle 4 milyar 200 milyon avroluk yatırım anlaşmasına imza atan Total, İran’a yönelik yaptırımların sona ermesi sonrasında bu ülke ile iş birliği yapan ilk Batılı şirket olmuştu.

ABD, İran'a yönelik ambagoyu ihlal edenlere de yaptırım uygulayacak

1 MİLYON KİŞİ İŞSİZ KALABİLİR

Yaptırımlar İran’da petrolden sonra gelen ikinci büyük sektör olan otomotiv sektörünü de etkileyecek.

Sektörde çalışanların sayısı 1 milyonun üzerinde. Buna işaret eden İran Çalışma Bakanı Ali Rebii, önceki gün yaptığı açıklamada, “Yaptırımlar nedeniyle yaklaşık 1 milyon kişi işsiz kalabilir ancak bunun olmaması için önlem alacağız” dedi.

İran’la nükleer anlaşmanın ardından gözünü İran pazarına diken Avrupalı otomobil üreticileri Peugeot, Renault ve Citroen gibi şirketler ABD yaptırımları nedeniyle Tahran’la ticareti durdurduklarını açıklamışlardı.

Almanya’nın Siemens şirketi de AB’nin nükleer anlaşmayı yürürlükte tutabilmek için Tahran’la sürdürdüğü çabalara rağmen İran’la ilişkilerini sonlandıran büyük firmalar arasında yerini aldı.

RUS ŞİRKETLER DAHİ ÇEKİLİYOR

İran’ın nükleer programına destek veren Rusya’dan bazı şirketler de İran’la ticareti askıya aldı. Bunlardan en dikkati çekeni ise Rusya’nın demir çelik üreticileri MMK ile Severstal şirketlerinin İran’a çelik ihracatını durduklarını açıklamasıydı.

Dünyanın en büyük üçüncü konteyner işletmecisi CMA CGM şirketi de ABD yaptırımlarından korunmak amacıyla İran piyasasından çekildiğini duyurdu. CMA CGM ile İran Denizcilik Kurumu arasında, 2016’da, ortak hatların işletimi, faaliyet alanları değişimi veya kiralanması ile terminallerin kullanımı konularını içeren bir iş birliği anlaşması imzalanmıştı.

BOEING VE AIRBUS ANLAŞMALARI İPTAL

Nükleer anlaşmanın ardından Obama yönetimi, İran’a 1979’daki devrimden bu yana uygulanan sivil havacılık ambargosunu kaldırmıştı.

İran, ABD’li uçak üreticisi Boeing şirketiyle 2016’da ülkenin ulusal hava yolu şirketi İran Air için 80 uçak, 2017’de de Aseman Havayolları için 30 uçak almak için toplamda yaklaşık 20 milyar dolarlık anlaşma imzalamıştı.

Tahran yönetimi ayrıca Fransız Airbus ile de 2016’da 100 uçak için 19 milyar dolarlık anlaşma imzalamıştı ancak, Trump’ın çekilme açıklamasının ardından ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin, Boeing ile Airbus’ın, İranlı şirketlere yolcu uçağı satma lisanslarının iptal edildiğini duyurdu.

5 KASIM’DA PETROL AMBARGOSU BAŞLAYACAK

ABD’nin İran’a yönelik ikinci yaptırım paketi 4 Kasım’da 180 günlük sürenin dolmasının ardından 5 Kasım’da devreye girecek. Bu tarihten itibaren İran Ulusal Petrol Şirketi, İran Petrol Ticaret Şirketi ve Ulusal Tanker Şirketi’ne uluslararası kısıtlamalar getirilirken, ekonomisi büyük ölçüde petrole dayalı İran’dan petrol ve ürünlerinin satışına yaptırımlar uygulanacak.

İran Ulusal Petrol Şirketi’ne göre, ülkenin yaklaşık 150 milyar varil ham petrol rezervi ve 33.5 trilyon metreküp doğalgaz rezervi bulunuyor. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) içinde Venezuela ve Suudi Arabistan’ın ardından en büyük üçüncü petrol rezervine sahip olan İran, dünyada da Kanada’nın ardından en büyük dördüncü petrol rezervine sahip ülke konumunda.

PETROL GELİRİ 27 MİLYAR DOLAR AZALACAK

İran’ın  günlük 2 milyon 200 bin varil olan ham petrol ihracatının yarısı Çin ve Hindistan’a, yüzde 25’i Avrupa’ya bir kısmı da Güney Kore ve Japonya’ya gönderiliyor. Yaptırımların petrol ihracatını ilk etapta günlük ortalama 500 bin varil azalacağı öngörülüyor. Güney Kore ve Japonya, ABD’den muafiyet arayışları ise sonuç vermedi. Bu ülkelerin ikinci aşama yaptırımların devreye gireceği kasıma kadar İran’dan petrol ihracatını durduracağı öngörülüyor.Bu da yaklaşık 60 milyar dolar olan İran’ın yıllık petrol gelirinin 27 milyar azalması anlamına geliyor.

Hükümet Sözcüsü Muhammed Bakır Nobaht, İran’a yılda 95 milyar dolar girdiğini, bunun büyük kısmının 2015’te varılan nükleer anlaşmanın ardından tekrar başlayan petrol ihracatından kaynaklandığını açıklamıştı.

DIŞİŞLERİ BAKANLIĞINDAN AÇIKLAMA

ABD Dışişleri Bakanlığından yaptırımların ilk aşaması hakkında basına bilgi verdi. 

İsminin açıklanmasını istemeyen üst düzey yetkililer "Bu yaptırımların finansal anlamda İranekonomisine çok önemli bir etkisi olacağı noktasında hiçbir şüphe yok." değerlendirmesinde bulundu. 

Yetkililer, yaptırımların ABD doları, altın, değerli maden, çelik, kömür ve otomobil endüstrisini hedef aldığını belirtti. Yaptırımların amacının İran'da herhangi bir yönetim değişikliğine gitmek olmadığını savunan yetkililer, "İran'ın tavırlarını değiştirmesini bekliyoruz, hedefimiz rejim değişikliği değil." dedi. ABD'nin İran'a karşı uygulayacağı yaptırımlarla ilgili "küresel bir koalisyon kuramadığı" yönündeki eleştirelere karşı ise yetkililer, şu cevabı verdi: "İran'ın habis tavırlarına karşı küresel bir koalisyon kurmaya çalışıyoruz. Şunu açık bir şekilde söyleyebilirim ki, bu konuya ilişkin Başkanlık kararnamesini sert bir şekilde uygulayacağız ve diğer yetkileri kullanacağız. Diğer ülkelerle de bunu yapmaları için konuşuyoruz fakat kimsenin bir şüphesi olmasın ki bu yetkilerimizi kullanacağız."

AB: İRAN'LA TİCARET YAPAN ŞİRKETLERİMİZİ KORUYACAĞIZ

Avrupa Birliği (AB), Fransa, İngiltere ve Almanya tarafından yapılan ortak açıklamada, AB hukuku ve Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi kararı uyarınca İran ile meşru ticaret yürüten Avrupalı firmaları koruma konusunda kararlı olunduğu bildirildi.

Açıklamada, ABD’nin çekilme kararı ve yaptırımları devreye sokmasından derin esef duyulduğu belirtilerek, “AB hukuku ve BM Güvenlik Konseyi kararı uyarınca İran ile meşru ticaret yürüten Avrupalı firmaları koruma konusunda kararlıyız” ifadesine yer verildi. Yaptırımlardan etkilenebilecek AB menşeli şirketleri koruma amacıyla güncellenmiş AB “Engelleme Mevzuatı”nın yarından itibaren devreye sokulacağı vurgulandı.

“İran ile yapılan nükleer anlaşmanın korunması, uluslararası anlaşmalara saygı ve uluslararası güvenlikle ilgili bir konudur” ifadesine yer verilen açıklamada ayrıca nükleer anlaşmaya imza atan taraflar ve anlaşmaya destek veren üçüncü ülkelerin İran ile çalışmaya devam edeceğinin altı çizildi.

NE OLMUŞTU?

ABD Başkanı Donald Trump, 14 Temmuz 2015’te Avusturya'nın başkenti Viyana’da P5+1 (ABD, Çin, Rusya, İngiltere, Fransa ve Almanya) ile İran arasında imzalanan ve 16 Ocak 2016’da yürürlüğe giren Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan nükleer anlaşmadan çekildiklerini ve İran'a yönelik yaptırımların yürürlüğe sokulacağını duyurmuştu.

Trump'ın kararının ardından ABD Hazine Bakanlığından, İran'a yönelik ilk yaptırım paketinin 6 Ağustos'ta, ikinci yaptırım paketinin ise 4 Kasım'da devreye gireceği bildirilmişti. (DIŞ HABERLER)