Şarbon nedir?

Nedim YILMAZ
Veteriner Hekim

Şarbon veya diğer adıyla antraks; koyun, keçi, sığır, at gibi hayvanlar arasında salgın şeklinde yayılarak çok sayıda hayvanın ani ölümüne neden olan ve aynı zamanda hayvanların ürün ve atıklarıyla insanlara da bulaşabilen son derece ölümcül bir hastalıktır. Şarbona neden olan Bacillus antracis adlı bakteri 60 °C’de 15 dk’da inaktif hale gelirken, sporları toprakta, merada veya sularda 60 yıl canlı kalabilir ve kimyasal ve kimyasal etkilere karşı çok dayanıklıdır. Tehlikeli ve ölümcül olması nedeniyle hastalığa dair gerekli önlemlerin alınması ve insanların şarbon konusunda bilinçlenmesi son derece önemlidir.

ŞARBON NASIL BULAŞIR?

Hasta hayvanlara ait et, deri, kemik, yün, kıl, kan, dışkı ve bunlarla kirlenen eşyalar ile deri, sindirim ve solunum yolları ile bulaşır. Hastalık yaş, cinsiyet, coğrafya gibi ayrımlar gözetmez, özellikle deri işçileri, çobanlar, hamallar veya hayvan ürünleriyle uğraşan kişilere daha kolay bulaşma meydana gelir. İyi pişmemiş etlerin yenmesi ile de bulaşabilir.

ŞARBON HASTALIĞI NASIL ANLAŞILIR?

Şarbon etkeni hayvanlara bulaştıktan kısa süre sonra (3-4 gün içinde) hayvanlarda ani ölümler görülür. Hayvanlarda ani olarak sendeleme, solunum güçlüğü, ayakta duramama, titreme ve yere düşme gözlenir. Şarbonun en göze çarpan belirtisi ölmeden önce ağız, burun ve anüsten koyu siyah renkte kan gelmesi ve bu gelen kanın yerde pıhtılaşmamasıdır. Bununla birlikte yetkililerce yapılan otopsilerde dalağın son derece büyümüş olduğu ve çamur kıvamında olduğu görülür. Bu durumun görülmesi neticesinde derhal yetkili birimlere haber verilmeli, bölgedeki meralardan hayvan otlatılmamalıdır ve hayvan kesinlikle kesilmemelidir. Zira şarbonlu hayvan kesildiğinde etken havaya, suya ve toprağa karışarak salgın bir şekilde yayılır ve halk sağlığını ciddi bir şekilde tehdit eder.

ŞARBONA KARŞI NASIL ÖNLEM ALINMALI?

Hayvan ve hayvan ürünleriyle uğraşan kişiler uygun elbise, maske ve eldiven giymeli, risk grubundaki insanlar ise koruyucu aşı ile bağışık hale getirilmelidir. Etler daima iyi pişmiş bir şekilde yenmelidir. Şarbondan öldüğü tespit edilen hayvanlar yakılarak veya 2 metre derinliğinde kazılan bir çukura gömülüp üzerine sönmemiş kireç dökerek imha edilir. Hastalığın merada çıktığı durumlarda mera derhal kapatılarak otlamaya izin verilmez, ahırlarda çıktığı durumlarda ise bina ve malzemeler dezenfekte edilir. Hasta hayvanların temas ettiği tüm nakil araçları ilaçlanır, hayvan yemi, artıkları ve hayvansal tüm maddeler yakılarak imha edilir. Bölgedeki sağlam hayvanlara aşı uygulaması yapılır. Derhal yetkililere haber verilir ve şarbon çıkan bölgenin ilaçlaması sağlanır. Hastalığa maruz kalındığına dair şüphe var ise en yakın sağlık kuruluşuna gidilmelidir.

DENETİMSİZ KESİLEN HAYVANLARIN ETLERİ ASLA YENMEMELİ

Şarbon hastalığını kontrol etmek ve tüketicilerin gıda güvenliğini sağlamaktan sorumlu kurum Tarım ve Orman Bakanlığı’dır. Bununla birlikte il ve ilçe belediyeleri de kesimhaneleri ve kasap, market gibi et satışı yapılan yerleri düzenli olarak denetleme yetkisine sahiptir. Yani şarbon hastalığının yayılmasını engellemek bu kamu kuruluşlarının birincil görevleri arasındadır. Nitekim devlet politikası olarak kamu kuruluşlarına bağlı kesimhaneler, gıda enstitüleri, laboratuarlar gibi kuruluşlar özelleştirildiği zaman, bu işletmelerin denetim mekanizması yine devlet kuruluşlarında olur, fakat ticari çalışma sistemi oluştuğundan bu denetim mekanizması zayıflar, işletmeler kendi çalışma sistemi içerisinde ihmaller gerçekleştirebilirler. Bu nedenle gıda ile ilişkili her işletmenin devamlı olarak denetlenmesi bu tür hastalıkların önlenmesi açısından son derece önemlidir. Ayrıca bu kurulumların yaptığı denetlemeleri halka açık ve şeffaf bir şekilde yapması, denetimin sorgulanabilirliği ve ihmalleri önlemek adına son derece önemlidir, çünkü tüketiciler et satın aldıkları yerlerin nasıl denetlendiğini, satılan ürünlerin nereden geldiğini ve nasıl bir denetim mekanizması olduğunu öğrenme hakkına her zaman sahiptir.

Şarbon virüsü neden ortaya çıktı? Sorumlular kim?