TOFAŞ’ta ‘var’ denilen krizin sonucu: Patrona fırsat, işçiye yoksulluk

Cem ŞİMŞEK
İstanbul

Kur ve faiz artışlarıyla yaz aylarında iç pazarda yüzde 50’nin üzerinde daralan otomotiv sektöründe işler ne durumda? Bu sorunun cevabı, şirketler ve işçiler için oldukça farklı.

Yılın ikinci yarısından itibaren satışlarda düşüş eğilimi baş gösterince sektöre ilk destek devletten geldi. Cumhurbaşkanlığı kararıyla otomobil vergisine konu olan ÖTV matrah (vergisiz çıplak fiyat) limitleri yeniden belirlendi. Bu karar otomobil fiyatlarına yüzde 3.3 ile 7.8 arasında indirim olarak yansırken böylece sektörün kârdan zararının (Kârın azalması) bir kısmı, vergiden vazgeçen kamuya yüklendi.

Ardından, ücretsiz izinler, vardiya sayısının düşürülmesi ve benzeri uygulamalarla kârdan zararının bir kısmının da işçiye yüklemesi süreci başladı.

Yaşanan süreci, en çıplak haliyle, Türkiye’nin en büyük otomotiv üreticilerinden biri olan TOFAŞ’ta görmek mümkün.

Ekim ayında 9 gün üretim durduracağını açıklayan TOFAŞ, her gün için işçi ücretlerinde yüzde 50’lik kesinti uygulayacak. Sosyal haklar eklendiğinde ücretlerdeki kesintinin oranı yüzde 24’e düşmüş olacak.

Daralmanın yükünü kamuya ve çalışanına yıkan TOFAŞ’ın, ‘kriz’ denilebilecek bir durumu ve zarar eden bir tablosu var mı?

Cevabı TOFAŞ’ın 2018’in ilk 6 ayı için yayınladığı finanssal tablo ve Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP)’a yaptığı bildirimlerden bulmak mümkün.

TOFAŞ, ekim ayında üretimi 9 gün durduracak

KURDAKİ YÜKSELİŞ SATIŞ GELİRLERİNİ ARTIRDI

TOFAŞ’ın yılın ilk 6 aylık faaliyetleri için KAP’a sunduğu finansal tablo şirket için işlerin yılın ilk yarısında gayet iyi gittiğini gösteriyor.

2018’in ilk 6 ayında üretim önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 11.85 düştü. Üretim hacmindeki düşüşün en önemli nedeni Avrupa’ya yapılan Minicargo tipi araç ihracatının 2017’de sonlandırılması ve 2017’nin ilk çeyreğindeki Tipo ihracatının yüksek baz etkisi.

Bu iki sebep TOFAŞ’ta üretimin krize doğru sürüklenişten ziyade dönemsel gerekçelerle düştüğünün ifadesi.

Yine şirket yetkilileri, 2018’in ilk yarısındaki ihracat performansının tam yıl beklentileriyle uyumlu olduğunu da vurguluyor. TOFAŞ, yurt içi satışlarındaki daralmayı ise geçen yılın ilk yarısındaki yüksek baz yılı etkisi (yüksek satış) ve seçim öncesi piyasada yaşanan belirsizliklerle açıklıyor.

Üretimdeki düşüşe karşı satış gelirleri yüzde 10.4 arttı. Şirket bu artışın Avro/TL paritesindeki yükselişten kaynaklandığını duyurdu. Ancak satış gelirlerindeki artışın tek nedeni bu değil kuşkusuz. Stok satışların da satış gelirlerini artıran önemli bir diğer faktör olduğu göz ardı edilmemeli.

PİYASA DARALIRKEN KÂR ARTTI

TOFAŞ’ın finansal tablosu firmanın sadece satış gelirlerinin değil kârının da arttığını gösteriyor. Tabloya göre 2018’in ilk yarısında geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre kâr miktarı yüzde 28 artmış.

2017’nin ilk yarısında 888 milyon lira olan brüt kâr; 2018’in aynı döneminde 1 milyar 139 milyon liraya yükseldi.

Brüt kâr marjı ise yüzde 10.3’ten yüzde 12’ye yükseldi. Yine aynı dönemler için net kâr da 575 milyon liradan 693 milyon liraya çıktı. Net kâr marjı ise yüzde 6.7’den yüzde 7.3’e yükseldi.

Peki yılın ikinci yarısı için durum ne olabilir?

Şirket yönetimi 2018 yılı sonu için yurt içi satış hedefini revize ederek düşürse de, ihracatta 2018 için 270 bin- 290 bin adetlik bir hacim tahmininde bulunuyor.  Yani yurtdışı satışların yatay (geçen yılkiyle aynı) ile yüzde 7’lik artış arasında seyretmesini öngörüyor.

İlk 6 aylık tabloya ve şirketin öngörülerine bakarak sonuç şöyle özetlenebilir: Kâr sürecek, zarar söz değil! Önceki yılarda elde edilen yüksek kârlar düşünüldüğünde ortada işçiye fatura edilecek, işçi çıkarılmasını gerektirecek bir durum yok!

TOFAŞ’ta üretimin 9 gün durdurulmasına işçiler tepkili

TOFAŞ’A TEŞVİK İŞÇİYE VERGİ!

Haziran ayında TOFAŞ 1 milyar 120 milyon liralık yatırım için teşvik başvurusunda bulundu. Şirket 1 milyar 200 milyon lirayı modernizasyon için kullanılacağını bildirdi. Ekonomi Bakanlığı TOFAŞ’ın başvurusunu kabul etti, teşvik belgesi düzenledi.

Haziran ayında alınan teşvikle TOFAŞ’a yüzde 80 vergi indirimi ve yüzde 50 oranda da yatırıma katkı sağlandı. Ayrıca gümrük vergisinden de muaf tutulan TOFAŞ’a KDV istisnası ve faiz desteği de sağlandı.

Şirketin 1.2 milyar liralık yatırım için yüzde 80 oranında vergi indiriminden yararlandığı dönemde yılın başından itibaren işçi ücretlerinin 14 bin 800 lirayı aşan bölümü yüzde 15 yerine yüzde 20 üzerinden vergilendirilmeye başlandı.

76 MİLYON LİRALIK VERGİ AFFINI BİLE AZ BULDU!

İşçilerin vergi yükü artarken, her yıl yüksek kâr elde TOFAŞ vergisini ödemeyip, vergi borcunu yapılandırmayı tercih etti.

Şirket mayıs ayında KAP’a, 2007-2012 arasındaki vergi borçları için yapılandırılması başvurusunda bulunduğunu bildirdi.

Başvuru sonucunda şirketin ödenmesi gereken 131 milyonluk vergi tutarı 55 milyon liraya düşürülürken, 76 milyon liralık vergi affını az bulan şirket yönetimi rakama itirazda bulunacağını ve rakamın daha da düşürülmesini talep edeceğini duyurdu.

TOFAŞ’a bağlı çalışan Sumiriko Hose’da 4 gün üretim yapılmayacak