HES'lere izin veren 'üstün kamu yararı' kararı mahkemece iptal edildi!

Ankara 3. İdare Mahkemesi, Munzur Vadisi Milli Parkı'nda yapılması planlanan tüm baraj ve HES projeleri ile 2003 yılında işletmeye alınan Mercan HES projesinin dayanak yapıldığı Çevre ve Orman Bakanlığı'nın “üstün kamu yararı” kararını iptal etti. Davayı açan Avukat Barış Yıldırım, mahkeme kararının emsal olduğunu belirterek, Mercan HES’in faaliyetlerinin durdurulması gerektiğini söyledi.

Munzur Vadisi ve Munzur Suyu’nun üzerinde bulunan Ana Fatma Ziyareti’nde yapılan açıklamaya aralarında Dersim Baro Başkanı Kenan Çetin, EMEP İl Başkanı Mustafa Taşkale, Mazgirt Belediye Tekin Türel, Tunceli Sanayi ve Ticaret Odası, İl Genel Meclis üyeleri, Demokratik Alevi Derneği, Pertek Ziraat Odası’nın da içinde yer aldığı Munzur Özgür Aksın Meclisi birleşenleri katıldı. Açıklama, davanın avukatı Barış Yıldırım tarafından yapıldı.

'TÜRKİYE CUMHURİYETİ TARİHİNDE BİR İLK'

Karara dair açıklama yapan Barış Yıldırım şunları söyledi:

“Milli Parklar Kanunu’nun 14. maddesi uyarınca Milli Park olarak ilan edilen sahalarda baraj ve HES dahil tesis inşasının ön şartı Bakanlığın iznidir. Karar Milli Parklar ve Planlama Mevzuatı bakımından emsal niteliktedir. Zira, Milli Parklar Kanunu’nun 14. maddesi çerçevesinde bir milli parkta kamu yararı açısından tesis inşasına izin verilebilmesi için öncelikle ÇED süreci işletilmesi gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca, Munzur Vadisi Milli Parkı’na projelendirilmiş baraj ve HES’lere izin verilebilmesi için ayrı ayrı proje bazında değil tüm projeler için toptan bir ÇED süreci işletilmesi gerekliliği belirtmektedir. Karar, bu yönüyle ilk niteliktedir. Karar ile birlikte Munzur Vadisi Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı da hükümsüz hale gelmiştir. Zira, Munzur Vadisi Millî Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı'nın giriş bölümünde planın Bakanlığın 18/04/2011 tarihli 'Üstün Kamu Yararı' kararı gereğince oluşturulduğu belirtilmektedir.”

Munzur Vadisi Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı'nda öngörülen tüm yapı ve faaliyetlerin hukuka aykırı hale geldiğine dikkat çeken Yıldırım, kararın halihazırda faaliyette bulunan Mercan HES Projesi için de bağlayıcı olduğunu belirterek, “Derhal Mercan HES’in faaliyetleri durdurulmalıdır” dedi.

Yıldırım verilen karara ilişkin şunları ifade etti:

“Karar, takriben yüzde 20’si endemik 1900'ü aşkın bitki çeşidine; Bern Sözleşmesi'ne göre koruma altında bulunan pek çok fauna türüne; güçlü bir yaban hayatı ekolojisine sahip bulunan ve Dünya Kültür Mirası Listesi'nde yer alması lazım gelen ülkemizin ve hatta dünyanın en nadide Millî Parkı durumundaki Munzur Vadisi Millî Parkı'na hayırlı olsun...Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarihinde ilk defa 'üstün kamu yararı' kararı bir mahkemece iptal edilmiştir.”

YARGI SÜRECİ NASIL İLERLEDİ?

Munzur Vadisi Milli Parkı sınırları içerisinde Munzur Suyu üzerinde yapımı planlanan en büyük baraj projesi durumundaki Konaktepe Barajı ile Konaktepe HES I - Konaktepe HES II için Konaktepe Elektrik Üretim A.Ş’ye EPDK tarafından 28 Ocak 2010 tarihinden itibaren 49 yıllığına elektrik üretim lisansı verilmesi üzerine, kararın iptali istemiyle Danıştay’a başvuruldu.

Avukat Barış Yıldırım tarafından açılan dava üzerine Danıştay 13. Dairesi, 11 Ekim 2010 tarihli ve 2010/995 esas sayılı kararı ile “Munzur Vadisi Milli Park Uzun Devreli Gelişme Planı’nın onaylanmadığı, milli park niteliğini taşıyan Munzur Vadisi’nde su kaynaklarının kullanımı ve işletilmesinin, Milli Parklar Kanunu ve ilgili Yönetmelik hükümleri uyarınca, ancak ‘kamu yararı açısından vazgeçilmez ve kesin bir zorunluluk’ koşullarının gerçekleştiğinin ilgili Bakanlıkça ortaya konulmasına bağlı olduğu" gerekçeleriyle yürütmenin durdurulmasına karar verdi.

ÖNCE ÇED MUAFİYETİ ORTADAN KALDIRILDI

Yürütmenin durdurulmasına ilişkin karara karşı yapılan itiraz üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 26 Mayıs 2011 tarih ve 2010/1147 sayılı kararında, dairenin yürütmenin durdurulması isteminin kabulüne ilişkin gerekçesine katılmakla birlikte, elektrik üretim lisansının verilebilmesi için ÇED raporunun da aranması gerektiği belirtildi. Böylelikle Munzur Vadisi Milli Parkı’na yönelik projelerin ÇED muafiyeti ortadan kaldırıldı.

BAKANLIK HES'LERE ÜSTÜN KAMU YARARI ALARAK İZİN VERDİ

Daha sonra ise Munzur Vadisi Milli Parkı’ndaki projelerde “kamu yararı açısından vazgeçilmez ve kesin bir zorunluluk” bulunup bulunmadığı hususunda üniversitelerce 5 ayrı rapor hazırladı. Bu raporlara dayanarak hazırlanan Bütünleşik Sentez Raporu’nu baz alan Çevre ve Orman Bakanlığı, milli park sınırları içerisinde yapımı planlanan 4 baraj ve 5 HES projesi ile yapımına 1985 yılında kaçak başlanan ve 2003 yılında enerji üretimine alınan Mercan HES'e, Milli Parklar Kanunu’nun 14. maddesi çerçevesinde 18 Nisan 2011 tarihinde “üstün kamu yararı” kararı alarak izin verdi.

İZİN KARARINA İTİRAZ EDİLDİ

Bu izin kararı üzerine tüm baraj ve HES projeleri ile geçmişte inşa edilen Mercan HES, Munzur Vadisi Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı’na işlendi ve plan 6 Temmuz 2012 tarihinde Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca onaylanarak yürürlüğe girdi.

Bakanlık kararının iptali için Avukat Barış Yıldırım tarafından 19 Aralık 2011 tarihinde dava açıldı. Açılan davaya baraj ve HES projelerini  gerçekleştirmek isteyen Konaktepe Elektrik Üretim A.Ş., Mercan Suyu üzerinde 1985'te kaçak inşa edilen Mercan HES’i işleten Zorlu Doğal Elektrik Üretim A.Ş. ve Orman ve Su İşleri Bakanlığı müdahil oldu. Dava 10 Ekim 2013 tarihinde Ankara 3. İdare Mahkemesi’nce üniversite raporları baz alınarak reddedildi.

Avukat Yıldırım'ın ret kararı kararının bozulması için yaptığı temyiz başvurusunu inceleyen Danıştay 10. Dairesi, 6 Aralık 2014'te Ankara 3. İdare Mahkemesi kararının bozulmasına karar verdi. Bozma kararında tüm projelerin ÇED sürecine tabi tutulması gerektiği belirtildi.

Müteakiben, Danıştay 10. Dairesi’nin Kararı’nın kaldırılması maksadıyla davalı Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Konaktepe Elektrik Üretim A.Ş. ile Zorlu Doğal Elektrik Üretim A.Ş.’nin yaptığı karar düzeltme başvurusu Danıştay tarafından reddedildi. Davalı taraf ile HES şirketleri, Munzur Vadisi Milli Parkı’ndaki tüm Baraj ve HES Projeleri’nin ÇED'den muaf bulunduğunu, aksi halde ise tüm projeler için tek ÇED süreci işletilemeyeceğini iddia etti.

Danıştay'ın bozma kararı üzerine Ankara 3. İdare Mahkemesi’nce yeniden yapılan yargılamada, 2 Aralık 2018 tarihinde “üstün kamu yararı” kararı iptal edildi. (Dersim/EVRENSEL)