2018'de dünyada öne çıkan protestolar ve grevler

Mithat Fabian SÖZMEN

2018’de dünya genelinde emekçiler, değişim isteyen halklar grevlerle, mitinglerle taleplerini duyurdu, meydanları doldurdu. İran, Filistin, Nikaragua, Fransa, Macaristan, Sudan, Bangladeş, Ermenistan uzun süreli ve kitlesel protestolara sahne olan ülkeler arasındaydı. Bu protestolar kimi zaman yöneticileri istifaya zorlarken kimi zaman da çok sayıda sivilin hayatını kaybettiği saldırılara şahit olduk.

Aşırı sağın yükselişte olduğu Avrupa ülkelerinde milliyetçiliğe ve yabancı düşmanlığına karşı yüz binlerin katıldığı yürüyüşler yapıldı. Katalonya ve İskoçya’da bağımsızlık talebi; Almanya’da ırkçılık karşıtı yürüyüşler en geniş katılımlı eylemler oldu.

Google, Amazon, Ryanair gibi küresel firmalar, uluslararası grevlere ev sahipliği yaparken İngiltere’de McDonald’s, Pakistan’da Pepsi işçilerinin kazanımı, tekellerin geri adım atmak zorunda kaldıkları örneklerdi. Her anlamda hareketli bir yıl geçiren ABD’de öğretmenlerin grevleri öne çıktı.

Kadınlar da yıl boyunca farklı coğrafyalarda farklı taleplerle sahnedeydi. İrlanda, Polonya, Brezilya, Arjantin gibi ülkelerde kürtaj hakkı için mücadele önemli yollar kat etti. Cinsel şiddete karşı mücadele hemen her yerde sesini duyurdu. Kolombiya, Arnavutluk ve Fransa’da lise ve üniversite gençliğinin nitelikli, sınavsız ve parasız eğitim hakkı mücadeleleri öne çıktı.

Dünya genelinde 2018’in öne çıkan eylemlerini derledik.

İRAN: YOKSULLUĞA ‘YETER’ DEDİLER

Aralık ayı sonunda ülkenin ikinci büyük kenti Meşhed’de hayat pahalılığına, yoksulluğa tepki olarak başlayan eylemler, kısa sürede Tahran dahil diğer büyük kentlere yayıldı.

Yayıldıkça siyasal talepleri de kapsayan hareket, 2009’dan bu yana görülen en büyük protestoları doğurdu. Protestoculara karşı hükümete destek eylemleri de yapıldı.

Eylemler ocak ayının ilk haftasının ardından duruldu ancak sene boyunca protestoların etkisi hissedildi. ABD yaptırımlarının da rol oynadığı ekonomik sıkıntılar sebebiyle ağustos, kasım ve aralık aylarında sokakların yine hareketlendiği görüldü. Protestolar süresince en az 24 kişi hayatını kaybederken 5 bine yakın gözaltı yaşandı.

İran’daki protestolar ve İran işçi sınıfı

FİLİSTİN: TRUMP DİRENİŞİN FİTİLİNİ ATEŞLEDİ

ABD Başkanı Donald Trump’ın, Kudüs’ün İsrail’in başkenti olarak tanınmasını fiiliyata taşıması dünya çapında tepki uyandırdı. İsrail, büyükelçiliğin resmi olarak açıldığı 14 Mayıs tarihinde Filistinli protestocuların öfkesini kanla bastırmaya çalıştı. Gazze'deki saldırılarda 64 Filistinli hayatını kaybetti.

İsrail-Filistin gerilimi yıl boyunca dinmedi, 2018’de Gazze’deki protestolarda 168 kişi öldü, 17 binden fazla kişi yaralandı.

ABD'nin Kudüs Büyükelçiliği kanla açıldı: Gazze'de 64 ölü

NİKARAGUA: ORTEGA’YA KİTLESEL ÖFKE VE KATLİAM

Devlet Başkanı Daniel Ortega’nın sosyal sigorta sisteminde primlerin arttırılması ve emeklilerin kamusal sağlık harcamalarının kısılmasına yönelik yapmak istediği değişiklik nedeniyle 17 Nisan’da başlayan protestolar, öğrencilerin geniş katılımıyla yüz binleri bulan kitleselliğe ulaştı. Yeni Sandinistalar, kadın ve LGBTİ grupları, köylü ve yerli hareketinin de desteklediği eylemlere dönük saldırılarda ölü sayısı 500’ü, yaralı sayısı 3 bini aştı. Eylül ayının başındaki genel greve katılım yüzde 90’ı bulurken Ortega, eylemleri yasa dışı ilan etti.

Ertan Erol yazdı: Nikaragua'da öğrenciler neden ayakta?

FRANSA: SARI YELEKLİLER SAHNEDE

Göreve geldiğinden bu yana “Zenginlerin Cumhurbaşkanı” olarak anılan Emmanuel Macron’un akaryakıta getirdiği zamlar, bir süredir devam eden ve irili ufaklı grev ve protestolarla kendisini gösteren hoşnutsuzluğu yeni bir seviyeye taşıdı. 17 Kasım’dan itibaren sarı yelekleriyle sokakları dolduran emekçilerin eylemleri, 2018 sonuna doğru sönümlense de yıla damgasını vuran protestolardan oldu. Macron hükümeti, hareketi çeşitli tavizlerle susturmaya çalışıyor ancak protesto geleneği güçlü Fransa’da görmezden gelinmekten bıkan emekçilerin daha fazla sessiz kalması beklenmiyor.

Fransa’da başlayan eylemler zamanla Belçika, Hollanda gibi ülkelere de yayıldı. Hatta Türkiye’de de Cumhurbaşkanı Erdoğan ve MHP Lideri Bahçeli’yi “Sarı Yelekliler”in korkusu sardı. İktidar sözcüleri, Türkiyeli emekçileri Sarı Yeleklileri öne sürerek tehdit etti.

Sarı Yelekliler’de son durum: Macron iktidarına güven yok

MACARİSTAN: KÖLELİK YASASINA İSYAN

Macaristan’ın siyasal pozisyon ve taktikleri bakımından Erdoğan’ı fazlasıyla andıran başkanı Viktor Orban, yıllık zorunlu fazla mesaileri 400 saate çıkaran, sermayenin vergi yükünü hafifletirken emekçilerin vergi yükünü artıran yasa değişikliğiyle büyük tepki çekti. Muhalefetin ve sendikaların “Kölelik Yasası” olarak adlandırdığı yasaya karşı protestolar, 2018’in sonuna damga vurdu.

‘Kölelik yasası’nın protesto edildiği Macaristan’da neler oluyor?

ABD: PROTESTOLAR HER YERDE

Donald Trump’ın kutuplaştırıcı etkisiyle ABD, son yılların en büyük protesto gösterilerine sahne oldu. Yıl boyunca bireysel silahlanmaya, polis şiddetine, Trump’ın mülteci düşmanı politikalarına karşı  kitlesel gösteriler yapıldı. Kadınlar, Trump politikalarına karşı birçok kez sokaklara çıktı.

ABD gündeminden grevler de eksik olmadı. Özellikle öğretmenlerin grevleri, 2018’in en yaygın ve ses getiren emek eylemlerindendi.

Cezaevlerinde de tutukluların boykotu dikkat çekiciydi. 17 eyalette tutuklular, cezaevlerindeki insanlık dışı koşulları “Modern kölelik” olarak tanımlayarak 21 Ağustos-9 Eylül arasında greve gitti. Tutuklular, bu süreçte kendilerine tanımlanan cezaevi görevlerini yerine getirmedi ve bazıları cezaevleri yemeklerini yemeyi reddetti.

SUDAN: EKMEK İSYANI BÜYÜYOR

Sudan’da yıl sonunda ekmek ve akaryakıt başta olmak üzere temel tüketim ürünlerindeki fiyat artışına tepki olarak başlayan protestolar devrim talebiyle ülke geneline yayıldı. Erdoğan’ın bir başka dostu Ömer el Beşir’in diktası altındaki ülkede polis saldırıları sonucu yaşamını yitirenlerin sayısı 37’ye ulaşmış durumda.

Sudan’da ekmek protestoları ‘hükümet istifa’ talebiyle yayılıyor

YOLSUZLUĞA KARŞI AYAKLANMALAR

• Karayiplerde 10 milyon nüfuslu bir ada ülkesi olan Dominik Cumhuriyeti’nde hükümetin rüşvet yolsuzluğuna karışması nedeniyle ülkenin yakın tarihteki en kitlesel sokak hareketi “Yeşil yürüyüş/ Marcha verde” ortaya çıktı. 2017’de başlayan yolsuzluk karşıtı halk eylemleri 2018’de de kitlesel olarak sürdü. Birçok kentte ayrı ayrı örgütlenen ‘Yeşil Yürüyüş’çü sol, sosyalist, demokrat parti ve örgütler geniş bir yolsuzluk karşıtı platform oluşturdular.
• Irak da son yıllarda yolsuzluk karşıtı eylemlerle gündeme gelen ülkeler arasındaydı. Son olarak ise petrol zengini Basra kentindeki elektrik kesintileri ve yoksulluk karşıtı eylemler öne çıktı.

IRKÇILIĞA KARŞI DEV YÜRÜYÜŞLER

• İtalya’da ırkçı bir saldırganın Afrika kökenli 6 kişiyi aracından ateş açarak yaralaması on binlerce kişi tarafından protesto edildi.
• ABD genelinde yüz binlerce kişi, mültecilerin çocuklarını ailelerinden ayıran politikası nedeniyle Trump hükümetini protesto etti. Ülkede 600’ün üzerinde gösteri düzenlendi, başkent Washington D.C.’de halk Beyaz Saray’a yürüdü.
• Almanya’nın başkenti Berlin’de 250 bin kişi ırkçılığa, yabancı düşmanlığına ve sosyal kısıtlamalara karşı ‘Bölünmeyiz’ sloganı altında yürüyüş yaptı.
• Avusturya’nın başkenti Viyana’da on binler, aşırı sağcı hükümetin politikalarını  Başbakanlık önünde yapılan mitingle protesto etti.

Berlin'de ırkçılığa karşı 250 bin kişi sokağa çıktı

ULUSLARARASI İŞÇİ EYLEMLERİ

• 1 Kasım’da dünya genelindeki Google çalışanları, kadın çalışanlara dönük tacizleri iş bırakarak protesto etti.
• Dünyanın en büyük e-ticaret sitelerinden Amazon’un Almanya, Polonya, İtalya, İspanya ve İngiltere’deki işçileri ‘Black Friday’ nedeniyle eylem yaptı, taleplerini haykırdı.
• Ryanair pilotları, çalışma koşulları ve ücretlerin iyileştirilmesi talebiyle Belçika, Almanya, İspanya, İtalya ve Portekiz’de greve çıktı. Grevler, şirket tarihinin en büyüğüydü.

İsmail Gökhan Bayram yazdı: Google'da tacize karşı grev günü

KADINLAR SUSMADI

• Katolik ülkeler Polonya, İrlanda, Brezilya ve Arjantin, kürtaj eylemlerinin merkezi oldu. Polonya’da muhafazakar hükümetin kürtaj yasasını katılaştırma girişimine karşı binlerce kişi başkent Varşova ve diğer kentlerde protesto gösterileri yaptı. İrlana’da kürtaj yasağının kaldırılması için yapılacak referandum öncesi ülke genelinde eylemler düzenlendi. 25 Mayıs’taki referandumla halkın yüzde 66.4’ü ‘Evet’ dedi. Aralık ayında kararın parlamentodan geçmesiyle kürtaj yasağı kaldırıldı. Arjantin’de senato, kürtajı serbest bırakan yasa tasarısını reddederken kadınlar, kürtaj hakkı konusundaki tutumları nedeniyle hükümeti ve Katolik Kilisesini protesto etti.
• İspanya’da 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü kapsamında ülkenin başlıca sendikaları CCOO ve UGT’nin çağrısıyla 2 saat iş bırakıldı. Dünyanın birçok ülkesinde 8 Mart’ta kadınlar kitlesel olarak sokaklara çıktı. Ayrıca ABD’de ortaya çıkmasına rağmen birçok ülkeye yayılan ve kadınların tacizcilerini sosyal medyada ifşa ettikleri #MeToo (Ben de) hareketi etkili oldu. İsveç’te Nobel edebiyat ödülü, taciz skandalı nedeniyle bu yıl verilmedi.
• ABD’de cinsel tacizle suçlanan Brett Kavanaugh’nun Yüksek Mahkeme üyeliğine karşı çıkan kadınların eylemlerine yönelik polis saldırılarında, 300’den fazla kadın gözaltına alındı.
• Brezilya’da aşırı sağcı Jair Bolsonaro’nun başkan adaylığına tepki gösteren kadınlar, 17 ülkede diyerek protestolar gerçekleştirdi. Brezilya’da farklı kentlerde yüz binlerce kişi sokaklara çıkarak “O olmaz” dedi.

İSTİFA ETTİREN PROTESTOLAR

• Ermenistan’da muhaliflerin protestolarına rağmen başbakan seçilen eski Devlet Başkanı Serj Sarkisyan, 11 gün boyunca devam eden kitlesel eylemlerin sonunda istifa etti.
•  Etiyopya’da 2015’ten bu yana devam eden ve yüzlerce kişinin hayatını kaybettiği protestoların ardından Başbakan Hailemariam Desalegn istifa etti. Etiyopya’daki protestolar başkent Addis Ababa’daki kentsel dönüşüm planının açıklanmasıyla başlamıştı. Desalegn’in istifasından önce Addis Ababa’nın çevresindeki yollar barikatlarla trafiğe kapatılmış ve kentteki ekonomik faaliyetler önemli oranda durmuştu.
•  Ürdün’de ekonomik krizi gerekçe gösteren hükümet, kemer sıkma politikalarını devreye soktu. Halkın günler süren eylemleri sonucunda Başbakan Hani el Mulki istifa etti.
•  Gürcistan Başbakanı Giorgi Kvirikaşvili, protestolar sonrası iktidar partisinin lideri, milyarder Bidzina İvanişvili ile anlaşmazlığa düşerek istifa etti.

Almanak - 2018'de dünyada neler yaşandı?

2018'de Ortadoğu'da neler yaşandı?

Almanak- 2018 kadınlar için nasıl geçti?