Mülteci-Müzisyen Enzo Ikah: Kongo’da yasal devlet yok mafya devlet var

Cansu PİŞKİN
İstanbul

Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde iki yıl gecikmeli yapılan seçimlerin kesin sonuçları bu haber baskıya girdiğinde henüz açıklanmamıştı. Sayım devam ediyor. Yasallığı tartışmalı hükümet oy sayımı boyunca internete erişimi yasakladı.

Ülkesinde 10 yıl hapse çarptırılan ve 2007’de Türkiye’ye iltica eden Kongolu Enzo Ikah, yakından takip ettiği seçim sürecini Evrensel'e anlattı. Ikah, görev süresi 2016’da dolan mevcut Devlet Başkanı Joseph Kabila’nın iki yıl boyunca çeşitli gerekçelerle seçim yapmadığını hatırlatarak, koltuklarını bırakmayan hükümet ve devlet yetkililerini “illegal” olarak nitelendirdi: “Görev süreleri dolduğu halde seçim yapılmadığı için Kongo’da yasal devlet yok, senato, belediye başkanları, mahkemeler hepsi illegal. Kongo’da devlet değil, Kongo’da mafya devlet var”

‘YENİDEN SEÇİLME ŞANSI OLMADIĞI İÇİN ERTELEDİ’

Enzo Ikah, Başkan Kabila’nın muhalefetin ısrarları ve ülkede çıkan çatışmalar neticesinde seçimler için bugüne kadar üç farklı tarih verdiğini ancak bu tarihlerde “para yok” gerekçesiyle seçim yapmadığını anlattı.

2001 yılından bu yana iktidarda olan Kabila’nın seçim yapmaktan kaçınmasının sebebi anayasaya göre üçüncü kez seçilme hakkı bulunmaması. Ikah, Kabila’nın bu yasayı değiştirmek istediğini ancak muhalefetin karşı çıktığını söyledi. Seçim organizasyonunun da Kabila hükümetinin elinde olduğunu aktaran Enzo, “Mahkemeler, hakimler, asker, özel şirketler her şey Kabila’nın. Sistem onun” dedi.

Seçim tarihi belirlenince muhalefetin ittifak oluşturduğu ve aday çıkardığını belirten Ikah, Kabila’nın adayının seçilmesi durumunda yine ülkede yine Kabila’nın iktidarının süreceğini ifade etti: “Kabila’nın adayı seçilirse parlamentoyu da o belirleyeceğinden anayasa maddesini değiştirecekler ve Kabila’nın bir kez daha seçilmesini sağlayacaklar.”

SEÇİMLERDEN SONRA İNTERNET KESİLDİ

Ikah, seçim sürecinde yaşanan siyasi ayak oyunlarına ve şiddete de dikkat çekti: “Önce LAMUKA adında birleşen muhaliflerin adayı Martin Fayilu’nun seçim bölgesinde iki kabile arasında silahlı çatışma çıktı. Ama çatışmada kullanılan silahlar askeri silah. Yani Kabila, iç savaş çıkarmaya çalıştı. Sonra ‘Ebola üç ay sonra bitecek sonra yapalım seçimi’ dedi. Seçmen listelerinde de oynamalar yaptı. Birçok insanın listede ismi yok. Birçoğunun isimleri de kayıtlı oldukları yerden kilometrelerce uzakta. Daha sonra oy makinesi ile seçim yapmak istedi. Ancak insanlar okuma yazma bilmiyorlar. Nasıl kullanacaklar? Vakit kazanmak için bunu yapıyor. Muhalif partiler oy makinesi olmadığı ve yapılması zaman alacağı için önce diretseler de sonra kabul ettiler. Bundan sonra da 19 Aralık’ta Bağımsız Ulusal Seçim Komisyonuna (CENI) ait depoda yangın çıktı ve depoda bulunan seçim materyallerinin yüzde 80’i yandı. Yangından 1 saat önce hükümet yetkililerinden biri ‘yangın çıktı 7 bin oy makinesi yandı’ diye Twitter’da yazdı. Böylece 23 Aralık 2018’de yapılacak seçimler 30 Aralık 2018’e ertelendi.”

Ikah, 30 Aralık 2018’de yapılan seçimlerin ardından Kabila’nın 31 Aralık’ta interneti keserek son hamlesini de yaptığını belirtti. Seçimlerde Kabila’nın aday gösterdiği Emanuel Shadary’nin Avrupa Birliği (AB) tarafından engelli olduğunu ve vize alamadığını belirten Ikah, en güçlü adayın ise halkın da desteklediği Martin Fayilu olduğunu ifade etti.

‘6 MİLYON ÇOCUK ÖLDÜ, 4 MİLYON İLTİCA ETTİ’

Demokratik Kongo Cumhuri-yeti halkının Devlet Başkanı Kabila’yı istemediğini ifade eden Enzo şöyle konuştu: “Kongo dünyanın en zengin madenini çıkarıyor, koltan madeni. Bu madenin yüzde 80’i Kongo’da çıkı-yor. Amazon’dan sonraki dünyanın en büyük ormanı Kongo’da. Asya’dan sonraki en büyük ülke olan Afrika 54 ülkeden oluşuyor. Bu kıtadaki suların yüzde 55’i Kongo’da. Dünyadaki en büyük göl Kongo’da ama insanlar aç. Aslında tüm bu zenginliklerden devletin eline 20 milyar dolar geçiyor. Fakat 80 milyona 4 milyar dolar ücret dağıtılıyor kalan 15 milyar doları kendi ceplerine koyuyorlar. 80 mil-yon insan sadece 4 milyar dolar için çalışıyor. 4 milyar doları paylaşıyor. Askerler 60 dolar, profesörler 80 dolar maaş alıyor. 1 yıl maaş alamayan insanlar var. Kadınlara tecavüz ettiler, bizi ilticaya zorladılar, çocuklar okula gidemiyor, ölüyorlar. Belçika sömürgesi sırasında Kongo’da 15 milyon çocuk öldürüldü. Kabila zamanında ise 6 milyon çocuk öldü. 4 milyon insan iltica etti. Kongo dünyada acı çeki-yor. Afrika’nın en zengin ülkesi Kongo ama hiçbir şey yok. Kabila’nın karşısına bir kedi aday gösterilse kedinin kazanma olasılığı daha yüksek. Çünkü halk, Kabila ve onun yarattığı sistemin gitmesini istiyor.”

‘PROBLEM KABİLA VE SİSTEMİ’

Türkiye’de yaşayan Kongolu Mülteci Enzo Ikah, ülkesinin adındaki ‘Demokratik’ ifadesinin içinin boşaltıldığını belirtiyor: “Sınır komşuları Kongo Cumhuriyeti ile karıştırılmamak için bağımsız olması sebebiyle Demokratik Kongo Cumhuriyeti dediler. Ama aslında demokrasi diye bir şey yok Kongo’da. Tecavüz demokratik mi, devletin para çalması demokratik mi, çocukları ve masumları öldürmek demokratik mi, diktatörlük demokratik mi? Şu anda Kongo’da iş yok. Her şey Kabila’nın. Şirketler de dahil. Mesela dünyadaki en pahalı pasaportlardan biri bizim. 200 dolar. Normalde 50 doları geçmez işlemler. Aldığı fazladan para onun cebine gidiyor. Kaç tane pasaportu yaktıklarına inanamazsın. İş yok. Gençler çalışmıyorlar. Hayvan gibi yaşıyorlar. 17 yıldır insanların işi yok. Devlet dairesinde çalışanlar 30 dolar alıyorlar. Posta çalışmıyor artık çünkü çalışanlar 12 yıldır maaş almıyorlar. Yol bile yok. İnsanlar bir yerden başka bir şehre 1 hafta sürede gidiyorlar. Yanlış yapan kim olursa yargılanıp hapse girmeli. Eşit olmalı. Ama Kongo’da böyle değil; masum insanlar hapishanede çalanlar dışarıda. Benim problemim devlet değil, Kabila ve onun sistemi. Bu yüzden Kabila giderse ülkeme dönmek istiyorum.”

ENZO IKAH KİMDİR?

Demokratik Kongo Cumhuriyeti vatandaşı Enzo Ikah, anne ve babasını 4 yaşında bir uçak kazasında kaybetti. Akrabalarının büyüttüğü Ikah, üniversiteyi Paris Sorbonne Üniversitesinde okudu. Çocuk psikolojisi üzerine çalışan Enzo, ülkesi Kongo’ya giderek yüksek lisans tezi için koltan madeni ocaklarında çalışan çocukları araştırmaya karar verdi. Madenlerle ilgili elindeki bilgi ve belgeleri muhalif basınla paylaşan Ikah, bilgileri açıklamaması için kendisine devlet yetkilileri tarafından yapılan rüşvet tekliflerini gizli kameraya çekerek yayımlatınca önce müzik stüdyosu yakıldı. Bu durumu protesto etmek için muhalif kanalda  ‘Vahşi Asker’ isimli bir şarkı söyledi ve kanalın binasından çıkarken tutuklandı. Cezaevinde işkence gören ve ardından 10 yıl hapis cezasına çarptırılan Ikah, cezaevinden kaçarak ülkesini terketti. 2007 yılında ise Türkiye’ye iltica etti.  

Enzo Ikah, Türkiye’de önce hamallık sonra müzisyenlik yapmaya başladı. Eda Elif Tibet ile birlikte yönetmenliğini yaptığı ve kendi yaşadıklarını anlatan “Mülteci, İşte Buradayım” isimli belgeseli de 8. İstanbul Belgesel Günleri’nde gösterildi.

Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde seçimler bir hafta ertelendi

KONGO’DA DÜNDEN BUGÜNE SEÇİMLER

Türkiye’nin üç katı büyüklüğündeki topraklarıyla Afrika’nın en geniş ikinci ve en kalabalık dördüncü ülkesi olan Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin nüfusu 80 milyon. Belçika’nın sömürgesi olmaktan kurtularak 1960’ta bağımsızlığını kazanan ülkenin başına demokratik yollarla seçilen Patrice Lumumba geldi. Ancak Lumumba, 1965’te Joseph Mobutu önderliğinde gerçekleşen darbeyle öldürüldü. Askeri darbeyle devletin başına geçen Mobutu 32 sene boyunca görevini sürdürdü ve bu süre zarfında seçim olmadı.

1996-1997 yılları arasında Kongo’da iç savaş çıktı. Laurent Desire Kabila ve destekçileri Mobutu’yu devirdi. Ardından da Kabila ülkenin başına geçti. Ülkede süren iç savaş sebebiyle 2001’de suikast sonucu yaşamını yitiren Kabila’nın yerine oğlu Joseph Kabila geçti.

Kabila 2006’da yapılan seçimleri kazanarak ülkenin seçimle başa gelen ikinci cumhurbaşkanı oldu. Kongo anayasası gereği üçüncü kez aday olamayan Kabila, görev süresi 2016’da dolmasına rağmen iki yıl boyunca çeşitli gerekçelerle seçim yapmadı. Kabila başa geçtikten 5 sene sonra 2011’de bir kez daha seçim yapıldı. Kabila’nın yasa değişikliği ile seçimlerde ikinci tura gerek kalmadan, ilk turda oy çoğunluğu sağlayan adayın devlet başkanlığına seçilecek olmasını sağlayan hükmü onaylaması sebebiyle seçimler sırasında şiddet ön plana çıktı ve çatışmalar yaşandı. Şiddetin gölgesinde gerçekleştirilen seçimlerde, oyların yarıya yakınını alan Kabila bir kez daha seçildi. 2011’den bu yana da DKC’de seçim yapılmadı.

‘Çabuk çabuk işinde çalışıyorum’