AKP hükümeti 16 grev yasağı ile işçilerin grev hakkını gasbetti

İZBAN grevinin Cumhurbaşkanı kararnamesi ile yasaklanması ile 7’si OHAL sürecinde olmak üzere toplam 16 grev AKP iktidarı döneminde ‘erteleme’ adı altında yasaklandı. CHP Emek Büroları Genel Koordinatörü Veli Ağbaba’nın grev yasakları ile ilgili raporuna göre 2001-2015 yılları arasında yıllık grev sayısı, 1985-2000 dönemine göre yüzde 85 azaldı.

Rapora göre, yasaklarla 200 bin işçinin grev hakkı gasbedildi. Danıştay ve Anayasa Mahkemesi ise geçmiş kararlarının aksine grevleri onaylayan noter kurumları haline geldi.

Grev yasaklarının 1980 askeri darbesinin hemen ardından Kenan Evren tarafından getirildiği hatırlatılan raporda, “AKP iktidarı döneminde grev yasakları aynen devam etmiş hatta Evren döneminden daha ileriye taşınmıştır. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu 7 Kasım 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. Bu yasa Evren döneminde çıkan 2821 ve 2822 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun bir benzeri olup, grev ertelemelerini ve yasaklamalarını aynen muhafaza etmiştir” denildi.

DANIŞTAY VE ANAYASA MAHKEMESİ GREV YASAĞINA ‘HAK İHLALİ’ DİYORDU

Rapora göre, Danıştay ve Anayasa Mahkemesi, geçmişte ‘grev yasaklarının’ hak ihlali olduğuna dair kararlar vermesine rağmen bugün Danıştay ve Anayasa Mahkemesi grev yasaklarını onaylayan kurumlar haline geldi.

Şu örnekler hatırlatıldı:

- 27 Ocak 1991 tarihinde 160 işyerinde uygulanan ve 100 işyeri için alınan grev kararları milli güvenlik gerekçesiyle 60 gün süreyle ertelenmişti. Lakin Danıştay Türk-İş’in başvurusunu haklı bulmuş ve grev yasağının kalkmasına hükmetmişti.

- Çimse-İş 1990 yılında ertelenen grevi için Danıştaya başvurmuş ve Danıştay 13 Nisan 1990 tarihinde grev erteleme kararını durdurmuş ve sendika  23 Mayıs 1990 tarihinde yeniden greve çıkmıştır.

- 1995’te grevleri ertelenen Liman-İş Sendikası tarafından açılan dava sonucunda da Danıştay 10. Dairesi grev erteleme kararının iptaline karar vermişti.

ERDOĞAN, ‘İŞÇİLERİN HAKKI VERİLİYOR’ DEMİŞTİ

Raporda, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın greve ilişkin sözleri de hatırlatılarak şu ifadelere yer verildi: “Erdoğan, OHAL’i patronlar rahat etsin işçiler greve çıkmasın diye kullandıklarını itiraf etmişti. Ayrıca son günlerde Cumhurbaşkanı, ‘Artık grevler olmuyorsa işçilerin hakları veriliyor demektir’ demişti. Oysa ki durum Cumhurbaşkanı’nın izah ettiğinin tam tersidir. İşçiler haklarını aldıkları gerekçesi ile değil, Cumhurbaşkanı’nın dile getirdiği gibi başta OHAL süreci olmak üzere AKP iktidarı döneminde ‘grev’ yasaklarının kapsamının genişletilmesi ve grevlerin yasaklanmasından kaynaklıdır.”

AKP DÖNEMİNDE 16 GREV YASAĞI GELDİ

AKP iktidarı 2002 ile 2019 yılları arasında ise toplam 16 grev yasakladı. Bu yasakların 7’si OHAL sürecinde geldi.

Yasaklanan grevler şöyle:

• AKP Hükümetinin yasakladığı ilk grev 1 Temmuz 2003’te Petrol-İş’in örgütlü olduğu Petlas Lastik Sanayi ve Ticaret AŞ’deki grev oldu. Hükümet 8 Aralık 2003’te, Kristal-İş üyesi 5 bin Paşabahçe işçisinin grevini daha başlamadan yasakladı. Camda yasağın kalkmasının ardından, Paşabahçe işçileri 30 Ocak 2004 günü greve yeniden başladı. Ancak AKP, grevi ikinci kez yasakladı. Milli güvenliği bozucu gerekçesine genel sağlık gerekçesi de getirildi.
• 21 Mart 2004’te Lastik-İş’in toplu iş sözleşmesi görüşmeleri anlaşmazlıkla sonuçlanınca 20 ayrı fabrikada 5 binin üzerinde işçinin aldığı grev kararı Bakanlar Kurulu tarafından yasaklandı.
• 1 Eylül 2005’te, Türkiye Maden-İş’in örgütlü olduğu Erdemir Madencilik’teki grev yasaklandı.
• 27 Haziran 2014’te 5 bin 800 işçinin Şişecam’a bağlı 10 cam fabrikasında 8 gündür sürdürdüğü grev, genel sağlığı ve milli güvenliği bozucu nitelikte olduğu gerekçesiyle yasaklandı.
• 30 Ocak 2015’te Bakanlar Kurulu, Birleşik Metal-İş’in, aralarında Anadolu Isuzu, Demisaş Döküm, Federal Mogul, Sarkuysan ve Türk Prysmian Kablo’nun da olduğu 22 fabrikada uyguladığı grevi yasakladı.
• 21 Temmuz 2014’te ise Bakanlar Kurulu, Çöllolar Kömür Sahası işyeri ile Çayırhan Kömür İşletmesinde, Türkiye Maden İşçileri Sendikası tarafından alınan grev kararını, genel sağlığı ve milli güvenliği bozucu nitelikte olduğu gerekçesiyle yasakladı.

OHAL DÖNEMİNDE YASAKLAR

• AKP, toplu iş görüşmelerinde anlaşmaya varılamaması üzerine Asil Çelik’te 18 Ocak 2017’de başlayacak grevi yasakladı.
• Birleşik Metal-İş’in örgütlü olduğu EMİS’e bağlı işyerlerinde 20 Ocak 2017’de başlayan grev, Erdoğan’ın da imzasının bulunduğu bir kararla ‘milli güvenliği bozucu’ nitelikte olduğu gerekçe gösterilerek yasaklandı.
• 20 Mart 2017 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan kararla, Akbank grevi ‘Ekonomik ve finansal istikrarı bozucu nitelikte’ olduğu gerekçesiyle başlamadan yasaklandı.
• 22 Mayıs 2017 tarihli Resmi Gazete’de yer alan kararla Şişecam işçilerinin 24 Mayıs 2017’de başlatacağı grev “Milli güvenliği bozucu nitelikte olduğu” gerekçesiyle başlamadan yasaklandı.
• Mefar İlaç Fabrikasında toplusözleşme görüşmelerinden sonuç alınamaması üzerine alınan grev kararı Bakanlar Kurulu kararıyla yasaklandı. 5 Haziran 2017 tarihinde alınan kararda, “Genel sağlığı bozucu nitelikte görüldüğünden” ifadeleri yer aldı.
• MESS sözleşmesi kapsamında 130 bin işçiyi kapsayan ve 2 Şubat’ta (2018) başlayacak olan grev, Bakanlar Kurulunun kararı ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın onayıyla yasaklandı.
• Petrol-İş üyesi Soda Kromsan işçilerinin Adana ve Mersin’de aldığı grev kararı grevin başlayacağı gün olan 23 Mayıs 2018’de Bakanlar Kurulu kararıyla yasaklandı.
• İzmir Banliyö Taşımacılığı Sistemi Ticaret AŞ’ye (İZBAN) bağlı iş yerlerindeki grev, Cumhurbaşkanı kararı ile 60 gün süreyle ertelendi.

ERTELEME DEĞİL GREV YASAĞI

6356 sayılı sendikalar ve toplu iş sözleşmesine göre; 

• 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu ile Bakanlar Kuruluna milli güvenlik, genel sağlık ile ekonomik ve finansal istikrar gerekçeleri ile grev erteleme yetkisi verilmiştir.
• Grevlerin 60 gün süre ile ertelenmesi, 60 gün sonra grevin tekrar başlaması anlamına gelmiyor. Bu 60 gün süre içerisinde taraflar ya anlaşmak zorunda kalıyor ya da yüksek hakem kararının vereceği karar uygulanıyor.
• Bankacılık hizmetleri, petrokimya, doğal gaz üretimi, şehir içi ulaşım, Savunma Bakanlığı ve orduda çalışan sivil işçilerin grev yapması yasaklanmıştı. 2014 yılında Anayasa Mahkemesinin verdiği karara göre şehir içi ulaşım grev yasağı kapsamından çıkartılmış lakin 678 sayılı KHK ile grev yasağı kapsamı genişletilmiş, şehir içi ulaşım sektörüne tekrar grev yasağı kapsamı getirilmişti.
• Toplu iş sözleşmesi görüşmeleri sırasında çıkacak uyuşmazlık sonucu yapılacak grevler (menfaat grevleri) dışındaki tüm grevler yasa dışı grev olarak nitelenmektedir.
• İş yavaşlatma, dayanışma grevi, sempati grevi, genel grev yasa dışı hale gelmektedir.
• Yasanın tanımladığı grev (menfaat grevi) dışında yapılacak grevler ağır parasal yaptırımlara bağlanmakta ve ayrıca bu tür “kanunsuz” grevlere katılan işçilerin iş sözleşmelerinin tazminatsız feshedilmesi öngörülmektedir. (İstanbul/EVRENSEL)