Kıbrıs’ta vicdani ret: Halil, Adonis’e kurşun sıkmayacak

Elif GÖRGÜ
İstanbul

Kıbrıs’ın kuzeyi bir süredir ‘vicdani ret’ hakkını tartışıyor. Tartışmaların merkezinde vicdani reddini ilan ederek ‘seferberlik’ çağrısına uymayan ve bu nedenle geçtiğimiz salı günü cezaevine konulan Halil Karapaşaoğlu var. “Ben arkadaşım Adonis’e kurşun sıkmayacağım” diyen Karapaşaoğlu hakkındaki karar 3 Ocak’ta açıklandı, 20 gün hapis cezası verildi. 4 gün cezaevinde tutulduktan sonra bugün davayı görüşen istinaf mahkemesinin kararıyla tahliye edildi. Ancak tartışmalar bitmiş değil.

Hükümet geçtiğimiz haftalarda ‘vicdani ret hakkı’nı tanıyan yasa tasarısını Meclise getirmiş ancak verdiği sözü çok geç hayata geçirdiği için Karapaşaoğlu’nun davasına etkisi olmamıştı. Karapaşaoğlu bu konuda ceza alan üçüncü kişi. Ada’nın kuzeyindeki tartışmalar bugün yoğunlaşmış olsa da süreç 2009’da Murat Kanatlı’nın vicdani reddini açıklamasıyla başladı. Gazetemize konuşan Kanatlı, hem sekiz yıllık süreci anlattı hem de güncel gelişmeleri aktardı.

‘SAVAŞTAN TARAF DEĞİLİM DEDİM VE GİTMEDİM’

Kuzeyin yasalarına göre ordu Güney’le “savaş ihtimali” kapsamında zorunlu askerliğini tamamlamış olan herkesi 40 yaşına kadar yılda 1 gün, “seferberlik hazırlığı” için çağırıyor. Reddedilen her çağrı için ayrı dava açılıyor.

Aynı zamanda Yeni Kıbrıs Partisi Genel Sekreteri olan Murat Kanatlı, ilk kez 2009 yılında bu çağrıyı reddederek vicdani reddini açıklamış: “Kıbrıs’ta askerlik sonrası, hem Kuzey’de hem Güney’de seferberliğe çağrılıyor herkes. 1974’ten beri bu böyle ve Seferberlik Yasası’na göre bu, savaş hazırlığı için yapılıyor. Kastedilen Kıbrıslı Rumlarla bir savaş. 2009 itibariyle ‘Ben savaştan taraf değilim ve savaşın hazırlıklarına da katılmayacağım’ dedim. Bu nedenle bana 2011 yılında askeri mahkemede dava açtılar.”

PARA CEZASINI ÖDEMEYİ REDDEDEREK HAPİS YATTI

Dava üzerine “Vicdani reddin düşünce ve vicdan özgürlüğü kapsamında olduğu” gerekçesiyle Anayasa Mahkemesine başvuran Kanatlı hakkındaki karar ise 2013 yılında çıkmış: “Dava yeniden askeri mahkemeye döndü ve ben 2013 yılında 10 gün hapis yattım. Mahkeme 500 TL ceza ya da hapis cezası dedi. Ben de ‘Ortada bir suç yok bu nedenle ödemeyeceğim’ dedim ve 10 gün hapis yattım. Benden sonra aynı durum Haluk Selam Tufanlı için de oldu. O da ödemeyeceğini söyledi. Haluk da 10 gün cezaevinde kaldı. Bu arada benim davayla ilgili olarak Anayasa Mahkemesi zorunlu askerliğin anayasadan kaynaklandığını, ancak düşünce ve vicdan özgürlüğünün de anayasada koruma altına alındığını belirterek yasa koyucunun, yani meclisin bir düzenlenme yapması gerektiğini bildirdi. O bakımdan biz yasa değişikliği sürecine yoğunlaştık. Ben, benim davalarla ilgili AİHM’ye de başvurdum. Öte yandan yeni davalar da açılmıştı, 2010 ve 2011 yıllarında. İkinci kez Anayasa Mahkemesine gittim. O davalar sürerken hem Haluk’un hem benim hem de Halil Karapaşaoğlu’nun davaları askıya alınmıştı.”

‘BENDEN İSTENEN ADONİS’E SİLAH ÇEKMEM’

Geçtiğimiz senenin mart ayında mahkeme sürecinin tamamlandığını ve Anayasa Mahkemesinin yine askeri mahkemeyi haksız bulduğunu belirten Murat Kanatlı, davaların yeniden askeri mahkemeye geri döndüğünü söyledi: “Ve süreç ekim ayında baştan başladı. Başsavcılık temsilcisi olarak askeri mahkemedeki savcılık dedi ki, ‘Murat Kanatlı’nın AİHM’de davası var, Kanatlı ile ilgili davaları AİHM’deki davalar sonuçlanana kadar geri çekiyorum’. Haluk ile ilgili olarak henüz davanın detaylarının kendilerine ulaşmadığını belirterek, bilgiler ulaşılana kadar davayı erteledi. Haluk hakkında 8 dava açılmıştı.

Halil ile ilgili olarak ise ‘davaya devam’ kararı aldı. Halil, 1984 isimli bir bar işletiyor, alternatif bir mekan ve orada dünyaca da ünlü olmuş Kıbrıslı Rum müzik grubu Dumani sahne alıyor. Onun solistinin adı Adonis. Halil dedi ki “Benden istenen Adonis’e silah çekmemdir, ben arkadaşım Adonis’e kurşun sıkmayacağım” dedi. Vicdani reddinin temeli olarak da Ada’da Kıbrıslılar arasındaki olası bir savaşa katılmayacağını belirtti.”

HÜKÜMET VERDİĞİ SÖZÜ GEÇ TUTTU

Kuzey Kıbrıs’ta Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP), Halkın Partisi (HP), Demokrat Parti (DP) ve Toplumcu Demokrasi Partisinden (TDP) oluşan 4’lü koalisyon hükümeti iktidarda. Hükümet geçtiğimiz şubatta vicdani ret hakkıyla ilgili yasal düzenleme yapacağını açıklamasına rağmen uzun süre bu adımı atmadı. Kanatlı’nın verdiği bilgiye göre, aralık itibariyle Karapaşaoğlu’nun davası belli bir noktaya geldiğinde hükümet hızlandı fakat başsavcılık davaları çekmedi ve 3 Ocak’ta Karapaşaoğlu yargılanarak mahkum oldu.

Mahkeme “2 bin TL para cezası ya da 20 gün hapis cezası” dedi. Ancak Karapaşaoğlu da “Ortada suç yok” diyerek para cezasını ödemeyi reddetti ve salı günü evinden alınarak cezaevine konuldu.

2 BİN TL CEZA ÖDENEMEZ MİYDİ?

Murat Kanatlı, “Birçok kişi bize 2 bin TL ödenmez miydi diye sordu” diyor. Verdikleri yanıt ise şöyle olmuş: “Biz de bunun üzerine Kıbrıs’taki emek örgütleriyle, sendikal platform ile bir kampanya yaptık ve 2 bin TL’yi topladık ve şimdi bu parayı düşünce özgürlüğü ile çalışmalarında kullanmaları üzere bir insan hakları vakfına bağışlayacağız. Çünkü Halil düşünce özgürlüğünü kullandığı için cezaevinde yattı”

BASIN EMEKÇİLERİ VİCDANİ RETLERİNİ AÇIKLADI

Bütün bunlar yaşanırken Kuzey’de vicdani ret konusu antimilitarist bir kampanyaya dönüştü. Kanatlı, çeşitli bireylerin oluşturduğu Kıbrıs’ta Vicdani Ret İnisiyatifinin kurulduğunu belirtiliyor. Halil Karapaşaoğlu ile ilgili kampanyayı da bu inisiyatif yürütmüş. Kanatlı, kampanyaya desteğin büyüdüğünü de aktarıyor: “Halil’in süreci belli bir noktaya geldiğinde birçok örgüt destek verdi. Son olarak Basın-Sen yani Basın Emekçileri Sendikası Başkan ve Genel Sekreteri Ali Kişmir ile Serkan Soyalan da vicdani retlerini açıkladılar. Basın-Sen de taraflardan biri haline geldi.”