Almanya ile Fransa arasında Rus gazı gerilimi

Yücel ÖZDEMİR
Köln

Daha önce Almanya ile ABD arasında gerilim konusu olan ve Donald Trump tarafından açıktan hedef gösterilen “Kuzey Akım 2” (Nord Stream 2) doğal gaz hattına şimdi de Avrupa ülkeleri sert şekilde karşı çıkmaya başladı. Almanya ile Rusya arasında Kuzey Denizi altından doğrudan doğal gaz akışını sağlayan hat başta Ukrayna ve Polonya olmak üzere Doğu Avrupa’daki “transit ülkeleri”ni devre dışı bırakıyor. Ancak bununla da kalmıyor, Almanya’yı Avrupa’nın gaz deposuna çeviriyor.

2011 yılında faaliyete giren “Kuzey Akımı” (Nord Stream) ile birlikte “Kuzey Akımı 2”nin de planlandığı gibi bu yılın sonunda devreye girmesinden sonra Almanya, Avrupa’daki en büyük Rus doğal gazı dağıtım üssü olacak.

ABD KENDİ GAZINI SATMAK İSTİYOR

ABD, Avrupa’nın doğal gaz konusunda Rusya’ya bu denli bağımlı hale gelmesine karşı çıkarken onun yerine kendisinin çıkarmış olduğu kaya gazını satmayı planlıyor. ABD Berlin Büyükelçisi Richard Grenell kısa bir süre önce Alman tekellerine gönderdiği mektupta, Kuzey Akımı 2 projesine katılan şirketleri yaptırımlarla tehdit etmişti. ABD, doğal gaz bağımlığının artması durumunda Almanya’nın ekonomik ve siyasi olarak Rusya ile daha yakın iş birliği içinde olacağından endişe ediyor.

Doğru Avrupa ülkelerinin çoğu da transit olma özelliğini yitirecekleri ve geçiş payı almaktan mahrum olacakları için projeye karşı çıkıyor. Ancak Almanya bugüne kadar eleştirileri dikkate almadan çalışmalara devam etti.

STRATEJİK ORTAKTAN İTİRAZ

Şimdi ise Almanya’nın AB’nin geleceği açısından “stratejik ortak” misyonu biçtiği Fransa’dan bir itiraz geldi. Fransa Dışişleri Bakanlığı tarafından önceki gün yapılan açıklamada, doğal gazda Rusya’ya bağımlı olmaya itiraz edilerek AB düzeyine bu konuda yönetmenliklerin yeniden belirlenmesini gündeme getirdi.

Kuzey Akımı 2’nin üçte ikisinin inşaatının bittiği bir dönemde Fransa’dan gelen bu itiraz Almanya’da şaşkınlık yarattı. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Münih’te gelecek hafta yapılacak Güvenlik Konferansına katılmaktan son anda vazgeçti. Kararın arkasında Kuzey Akımı 2 konusundaki tartışmanın olup olmadığı ise bilinmiyor.

AB İÇİNDEKİ TARTIŞMALAR

Almanya ile Rusya arasında Kuzey Akımı 2’nin yapılması daha önce de AB içinde tartışmalara yol açmıştı. Ancak AB Komisyonu, projenin iptal edilmesi konusunda bir girişimde bulunmamıştı. AB Enerji Komiseri Miguel Arias Canete, 2016’da söz konusu hattın bütün Avrupa’nın çıkarlarını temsil etmediğini dile getirmişti. Zira, engelleme yönünde bir kararın Avrupa Parlamentosu ve üye ülkelerin konseyi tarafından alınması gerekiyordu. Doğu Avrupa ülkeleri karşı çıkarken Batı Avrupa ülkelerinin çoğu o zaman Almanya’ya destek vermişti. Almanya’nın dışında Hollanda ve Avusturya da Kuzey Akımı 2’ye tam destek veriyor. Her iki ülkeden enerji tekelleri hattın yapımında rol oynuyor.

Bugüne kadar çoğunlukla sessiz kalmayı tercih eden Fransa ise yaptığı son çıkışla tavrını ortaya koydu. Hem de Fransız enerji tekeli Engie de “Kuzey Akımı 2”nin ortakları arasında bulunmasına rağmen. Fransa’nın bu tutumuna Doğru Avrupa ülkelerinin destek vermesi bekleniyor.

DURDURULMASI KARARI ÇIKABİLİR

Bu durumda AB Doğal Gaz Yönetmenliği konusunda yapılacak bir anlaşmadan Kuzey Akımı 2’nin durdurulması konusunda bir kararın çıkabileceği tahmin ediliyor. AB içinde rekabeti düzenleyen yönetmenliklerde, Almanya’nın kuralları ihlal ettiğine karar verdiği takdirde tartışmanın tahmin edilen de büyüyebileceği tahmin ediliyor. Bu da kısa bir süre önce imzaladıkları Aachen Anlaşması ile ortak ordu ve savunma politikası belirleyen iki ülke arasındaki ilişkilerin gerilmesine yol açabilecek. Kuzey Akımı 2 konusunda her iki ülke arasında yaşanan tartışma, her konuda anlaştıkları sanılan Almanya ve Fransa arasında pek çok konuda ise çıkar farklılığının bulunduğunu bir kez daha göstermiş oldu.

Almanya Başbakanı Angela Merkel, perşembe günü Bratislava’da bir araya geldiği “Visegrad Ülkeleri” (Polonya, Çekya, Slokya, Macaristan) liderlerine doğal gaz konusunda Rusya’ya bağımlılığın olmadığı konusunda söz verdi. Ukrayna’nın Rus doğal gazının nakli konusunda transit ülke olmaya devam edeceğini söyledi.

KUZEY AKIMI NEDİR?

Kuzey Akımı doğal gaz boru hattını kurmak üzere 2005 yılında “Nord Stream” isimli şirket konsorsiyumu kuruldu ve inşaatı planlandı. Konsorsiyum başkanlığına ise Almanya eski Başbakanı Gerhard Schröder getirildi. Şirketin ortakları Rus Gazprom (yüzde 51), Alman BASF tekeline ait Winterschall Holding (yüzde 15.5), Alman E.ON tekeline ait PEG Infrastuktur AG (yüzde 15.5), Hollanda N.V. Nederlandse Gasunie (yüzde 9) ve Fransız ENGIE (yüzde 9) enerji tekelleri oldu. Yaklaşık 6 yıl devam eden fizibilite ve inşaat çalışmaları ardından 1224 kilometre uzunluğunda ilk boru hattı 2011 yılında doğal gaz nakliyatına başladı. İkinci borunun inşaatı ise 2012’de tamamlandı. Yıllık 55 milyar metreküp doğal gaz nakil kapasitesine sahip olan boru hattı 2017 sonunda 51 milyar metreküp doğal gaz nakli gerçekleştirdi. Kapasitesinin yüzde 93’ünü kullandı. Kuzey Akım doğal gaz boru hattı AB genelinde 26 milyon hanenin doğal gaz ihtiyacını karşılıyor. 7.4 milyar avroya mal olan Nord Stream boru hattının inşası için ortaklar maliyetin yüzde 30’unu nakit kasalarından karşıladılar, yüzde 70’i ise kredilerle finanse edildi.

KUZEY AKIMI 2 NEDİR?

Kuzey Akım 2 doğal gaz boru hattının ise daha önce inşa edilen Kuzey Akımı’na paralel olarak inşa edilmesi planlandı. Almanya’nın Greifwald şehrinde ve Rusya’nın Narwa şehrinde paralel olarak mayıs 2018’de başlayan inşaatın 2019 sonunda bitmesi planlanıyor. Toplam 1230 kilometre uzunluğunda olan çift boru hattı için 200 bin adet 12 metrelik boruların üretimi bitti. Toplam maliyetinin 8 milyar avroyu aşması beklenen boru hattının yıllık nakil kapasitesi de 55 milyar metreküp doğal gaz olacak.

Kuzey Akımı 2 şirketinin önce Kuzey Akımı konsorsiyumu ortaklarıyla kurulması planlanmıştı. Ancak ABD ve bazı AB ülkelerinin tavır almaları sonucu konsorsiyum kurulmadı ve Kuzey Akımı 2’nin yüzde 100 Rus Gazprom’a ait olması karar altında alındı. Ancak Kuzey Akımı 2’nin inşaatının finansmanı için Kuzey Akımı ortakları oranları ölçüsünde inşaatın yüzde 30’luk bölümünü nakit kasalarından finanse ettiler ve yüzde 70’lik bölümün kredilerle finanse edilmesi için kefil oldular. Kuzey Akımı 2 projesine N.V. Nederlandse Gasunie yerine İngiltere-Hollanda ortaklığındaki Shell katıldı. Ayrıca Avusturyalı OMV enerji şirketi de Kuzey Akımı 2 projesinin finansörleri arasında yer almaya başladı.

Kuzey Akımı ve Kuzey Akımı 2 boru hatları için Almanya’dan açılan kredilere ve Alman tekellerinin yatırımlarına Alman devletine ait KfW Bankası güvence verdi.