Kanguru faresi görüntülendi haberleri gerçeği yansıtmıyor

Görkem KINACI
İstanbul

Hayvanlar sosyal medyanın çok paylaşılan içeriklerinde başı çekiyor. Hal böyle olunca hayvanlarla ilgili "güvenilir" bir sitede yer alan haber, hızla neredeyse tüm haber sitelerinde dolanıyor. Sevimli hayvan, günün en çok paylaşılan içerikleri arasında yerini buluyor. Hayvanın nadir görülmesi, neslinin tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olması da haberi iyice "çarpıcı" kılan unsurlardan. Bazen yetersiz araştırma bazen de -maalesef- bilinçli tercih sonucu eklenen bu detaylar, haberlerin yanlış bilgilerle dolu olmasına neden oluyor. Bu konuda son örnek Dersim Ovacık'ta kanguru faresinin görüntülenmesi.

OVACIK'TA KANGURU FARESİ GÖRÜNTÜLENDİ Mİ?

Evrensel'in de abonesi olduğu en yaygın haber ajanslarından birinin dün paylaştığı haberin ilk iki paragrafını noktası virgülüne dokunmadan buraya iliştirelim:

"Tunceli'nin Ovacık ilçesine bağlı Akyayık köyünde oturan Kamuran Gülmez (31), Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği'nin (IUCN) 'kırmızı' listesinde bulunan kanguru faresini Mercan Vadisi'nde cep telefonu kamerasıyla görüntüledi.

Dünyada nesli tükenme tehlikesi altında olduğu için IUCN'nin 'kırmızı' listesinde yer alan ve birinci derecede korumaya alınan kanguru faresi, Ovacık'ın Akyayık köyünde oturan Kamuran Gülmez tarafından Mercan Vadisi'nde görüntülendi. Su içmeyerek, doğada kalabilen ender hayvanlardan kanguru faresi, dünyanın en ilginç 19 hayvanından biri olarak kabul ediliyor."

Haberde iki temel yanlış var. İlki, bahsedilen türün nesli tükenme tehlikesi altında değil. İkincisi ve daha önemlisi görüntülendiği belirtilen hayvan kanguru faresi değil, Arap tavşanı. Bu bilgileri çıkarırsak da haberden geriye pek birşey kalmıyor.

DAHA ÖNCE DE ELAZIĞ'DA GÖRÜNTÜLENMİŞTİ (!)

Daha birkaç gün önce servis edilen, Dersim'de, Gümüşhane'de ve Hakkari'de "türü tehlike altında olan", "nadir görülen", "beyaz gelincik"in görüntülendiği haberlerinin gerçeği yansıtmadığına dikkat çekmiştik. Beyaz gelincik diye bir tür yoktu, beyazlık mevsimsel bir kürk değişimine dayanıyordu. Gelinciklerin nesli de tehlike altında değildi, çeşitli bölgelerde yaşamlarını geniş popülasyonlarla sürdürüyorlardı. Benzer yanıltıcı haber dün de "kanguru faresi" hakkında yayınlandı. Bu ilk de değil. Yine böyle haberlere göre kanguru faresi 2018'in haziran ayında da Elazığ'da görüntülenmiş(!)

KANGURU FARESİ NEDİR? ARAP TAVŞANI NEDİR?

Ajansın "kanguru faresi" diye servis ettiği hayvanın basit bir araştırmayla kanguru faresi olmadığı, aslında Türkiye'nin özellikle güneydoğusunda yaşayan "Araptavşanı" olduğu anlaşılabilir. İkisi de kemiriciler takımından olduğu için birbirlerine yakın türler sayılabilir. Uzun cılız kuyruklarının sonundaki gösterişli tüyler ortak noktalarından. Peki ya kanguru faresinin 'minicik' Araptavşanının kocaman kulakları... İşte servis edilen haberdeki hayvanın ilk bakışta Araptavşanı olduğunu anlamamıza da bu kulaklar yardım ediyor.

Kanguru faresi:

Kanguru faresi, Heteromyidae familyasından Microdipodops cinsine ait çöllerde yaşayan iki fare türüne verilen ad. Kanguru faresi ismi üstün sıçrama ve iki ayak üzerinde yürüme yetenekleri nedeniyle verilmiş. Bu cinse ait "Soluk kanguru faresi" (Microdipodops pallidus) ve "Koyu kanguru faresi" (Microdipodops megacephalus) olmak üzere iki tür mevcut.

İki tür de ABD'nin  California, Nevada, Utah, Oregon gibi bölgelerinde yer alan çöllerde yaşıyorlar. Kanguru faresinin yaşam alanları arasında Türkiye yok.

Tür, IUCN tarafından "asgari endişe" kategorisinde sınıflandırılmış. Bu, neslinin tükenme tehlikesi altında olduğunu göstermiyor.

Araptavşanı:

Gelelim habere konu olan sevimli dostumuz Araptavşanına... Araptavşanı; kırtavşanı, adatavşanı, yerköpeği gibi adlarla da bilinir. Bilimsel adı Allactaga williamsi olan Araptavşanı, Orta Anadolu Bölgesi ve Batı Anadolu Bölgesi ovalarıyla Doğu Anadolu'nun yayla ve steplerinde görülür.

Araptavşanının da nesli -henüz- tükenme tehlikesi altında değil. Bu tür de IUCN tarafından "asgari endişe" kategorisinde sınıflandırılmış.

Kanguru faresi görüntülendi haberleri gerçeği yansıtmıyor. O aslında bir Araptavşanı... Nesli de tükenme tehlikesi altında değil

: Hafik'ten Zara'ya / Behiye U. Yılmaz - Serkan Yılmazhttps://t.co/1ARWtmvXir pic.twitter.com/uxNqQTrCdX

— Evrensel Gazetesi (@evrenselgzt) 19 Şubat 2019

(Paylaşımda yer verdiğimiz Araptavşanının yer aldığı "Hafik'ten Zara'ya" belgeselinin yönetmeni Behiye U. Yılmaz'a ve yapımcısı Serkan Yılmaz'a teşekkür ederiz.)

NESLİ TÜKENME TEHLİKESİ ALTINDA DENİLEN TÜRLER GERÇEKTEN TEHLİDE Mİ? KIRMIZI LİSTE NEDİR?

Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması için Uluslararası Birlik(IUCN) tarafından hazırlanan "Kırmızı Liste ya da IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi, bitki ve hayvan türlerinin dünyadaki en kapsamlı Küresel Koruma durumu envanteridir.

IUCN Kırmızı Listesi, biyolojik çeşitliliğin durumu ile ilgili en geçerli rehber olarak kabul edilmektedir.

Listenin henüz değerlendirmeye almadığı ya da yeterince veri toplayamadığı türlere verdiği NE (Not evaluated/Değerlendirilmedi) ve DD (Data deficient/yetersiz veri) kategorileri dışında yedi kategorisi vardır.

Yeterli veri ile değerlendirilen her tür bir kategoriye atanır. Yakın gelecekte nesli tükenme tehlikesi altında görülmeyen türlere verilen "asgari endişe" (LC-Least concern) ve yakın gelecekte tehlike altında olabilecek türlere verilen "tehlikeye yakın" (NT-Near threatened kategorileri tehlike altında sayılmaz.

IUCN'nin son verilerine göre 82 bin hayvan türü incelenmiş, yani listede yer alıyor. Bu 82 bin türden 37 bine yakını nesli henüz tehlikede olmayan "asgari endişe" kategorisinde indekslenmiş.  Bu kategori, tehlike skalasının yeşil bölgesinde yer alıyor, kırmızı listede yer almıyor. Yani benzer pek çok haberde yer alan "nadir rastlanan", "nesli tükenmekle karşı karşıya" gibi ifadeler şimdilik ve ne mutlu gerçeği yansıtmıyor.