'90'lardan bugüne gazete manşetleri Newroz'u nasıl gördü?

Devletin Kürt meselesine dair yaklaşımı, medyanın geçmişten bugüne Newroz’a bakışını ve dilini de belirledi. ’90’lı yıllardan bugüne ya görmezden gelinen ya da çarpıtılan Newroz alanlarını dolduran milyonların talebini çok az gazete gördü.

Yaygın medyanın her yıl ülkenin dört bir yanında milyonlarca insanın katılımıyla gerçekleştirilen Newroz kutlamalarına dair yaklaşımı devletin Kürt meselesiyle paralel seyretti. 1990’lı yıllarda Newroz kutlamalarına neredeyse hiç yer vermeyen TV ve gazeteler, baskı ve şiddet politikalarının yumuşadığı 2000’li yıllardan itibaren kısmen de olsa bu kutlamaları görmeye başladı. 2013-2015 yıllarını kapsayan çözüm süreci döneminde ise Newroz kutlamaları tüm TV ve gazetelerin birincil gündemleri arasında yer aldı. Öyle ki devletin resmi basın yayın organları tarafından kutlamalar için “Diyarbakır’da tarihi gün” başlıkları atıldı. Çözüm sürecinin AKP tarafından sonlandırması sonrası 2016 yılından bugüne ise Newroz kutlamalarına dair yeniden ’90’ların diline dönüş yapılmış durumda.

Mezopotamya Ajansı ’90’lı yıllardan bugüne gazetelerin Newroz’u nasıl gördüğünü derledi.

1991: NEWROZ TÜRK BAYRAMI OLDU!

1991 yılında haftalık olarak yayın yapan Yeni Ülke gazetesi “Newroz Türk bayramı oldu” ve “Kürt halkının direniş ve zafer günü: Newroz her yerde” manşetleriyle çıkarken, Hürriyet gazetesi ise devlet güçlerinin halka saldırısını meşrulaştıran “Kanlı Nevruz’un bilançosu 31 ölü: Bayram mı, isyan mı?​” manşetine yer verdi.

1992: "BAYRAM DEĞİL İSYAN"

Yeni Ülke gazetesi, 1992 Newroz’unu “Newroz piroz be” manşeti ile duyurdu. Milliyet Gazetesi ise Newroz kutlamalarını “Adana, Şırnak ve Cizre’de büyük çatışma; biri polis 24 ölü: Bayram değil isyan” başlığı ile manşetine taşıdı.

1993: NEWROZ ÖNCESİ GAZETELER KAPATILDI

1993 yılında özgür basın geleneğinin devamı olan gazeteler Newroz öncesi kapatıldı.

22 Mart 1993 tarihli Hürriyet gazetesi Newroz haberlerini iç sayfada, “PKK, Apo’yu dinledi” başlığıyla duyurdu. Haberin spotunda “Nevruz, üç yıldan beri ilk defa Güneydoğu’da ve bütün yurtta, ufak tefek olayların dışında sakin geçti. PKK, Apo’nun talimatına uyarak ateş açmadı. Halk, halaylar çekerek bayramı barış içinde kutladı” ifadelerine yer verdi. Haberde, PKK’nin Almanya ve Şam’da “kriz masaları” oluşturarak, “Telefon bağlantısı kurarak Nevruz’un nasıl geçtiğini denetlediği” notu düşüldü.

Milliyet gazetesi ise “Ne günlere geldik” başlığıyla Newroz kutlamalarını gördü.

1994: HEDEF GÖSTERME

1994 yılında Milliyet gazetesi sür manşetinde, Avrupa’dan gelip Newroz kutlamalarına katılanları hedef göstererek, “Nevruz’un akbabaları” başlığını attı. Haberde İstanbul’daki kitlesel bir Newroz fotoğrafı kullanıldı.

1995: DEVLET ERKANI "NEVRUZ" KUTLAMAYA BAŞLADI

1995’te devlet erkanı yaptığı açıklamalarla Newroz’un “Türk geleneği” olduğunu savunarak resmi “Nevruz” kutlamaları yapmaya başladı.

1996: DEMİREL’İN "NEVRUZ"U

Demokrasi gazetesi 22 Mart 1996 tarihinde “Dün Newroz’du” manşeti ile çıktı. Gazete Newroz kutlamalarından fotoğrafları manşetine taşıdı. Meydan gazetesi ise “Nevruz alarmı” manşeti ile devletin Newroz kutlamaları karşısında aldığı “güvenlik önlemleri”ne dikkat çekti.

Milliyet gazetesi Newroz haberlerini dönemin Cumhurbaşkanı Demirel’in “nevruz” kutlamasına katıldığı fotoğraf karesi ile “Olaysız Nevruz” şeklinde verdi.

1997: "NEWROZ COŞKUSU HER YERDE"

1997 yılında Demokrasi gazetesi kutlamaları manşetten "Newroz coşkusu her yerde" başlığı ile duyururken, Milliyet gazetesi ilk sayfanın alt köşesinde gördüğü Newroz haberini “Eylemli, olaysız Nevruz” şeklinde verdi.

1998: MİLLİYET GÖRMEDİ

1998 yılında “Kürtlerin direniş bayramını kardeş halklar ortak kutluyor: Newroz pîroz be” manşetiyle çıkan Ülkede Gündem gazetesi, 22 Mart günü ise “Yüzbinler diriliş ateşini gürleştirdi” manşetiyle okuyucuyla buluştu.

24 Mart tarihli gazetede ise “PKK’li tutuklu Sema Yüce’den kirli savaşa protesto çığlığı: Newroz ateşiyle bedenini yaktı” manşetiyle Sema Yüce’nin eylemine yer verildi.

Önceki yıllara göre daha kitlesel geçen Newroz kutlamalarını Milliyet gazetesi ise hiç görmedi.

1999: "BOL GÖZALTI"

1999 yılındaki Newroz’da Abdullah Öcalan'ın Türkiye'ye getirilişi nedeniyle Abdullah Öcalan'ın özgürlüğü talep edildi. Milliyet gazetesi Newroz haberlerini “Nevruz’da bol gözaltı” başlığı ile servis etti.

2000: "LASTİKLER GÖZALTINDA"

2000’e gelindiğinde Milliyet gazetesi Newroz’da yakılan tekerleklerin polis tarafından toplatılması üzerinden haberi “Lastikler gözaltında” başlığıyla verdi ve Diyarbakır’da Newroz öncesi alınan “önlemlere” dikkat çekti.

2001: "GAFFAR DA NEVRUZ'DAYDI"

2001 yılında Yedinci Gündem gazetesi Newroz’u "Newroz’da 1 milyon kişi ‘Halkın programını’ yazdı: Yer gök görkem” başlığıyla manşetine taşıdı.

Milliyet gazetesi 24 Ocak 2001’de suikast sonucu öldürülen Diyarbakır Emniyet Müdürü Gaffar Okan üzerinden “Gaffar da Nevruz’daydı” başlığıyla kutlama haberini servis etti.

2002: "NEWROZ YASAK TANIMADI"

2002 yılında Türkiye genelinde kutlamalar yasaklandı. Yasağa rağmen halk sokaklara çıktı. Yedinci Gündem gazetesi halkın yasağı tanımayışını “Newroz yasak tanımadı" manşetiyle gördü.

Milliyet gazetesi Newroz kutlamalarını “Nevruz ateşi bu yıl can yaktı” başlığı ile iç sayfa manşetinde gördü. Gazetede, Mersin ve İstanbul’da yaşanan çatışmalara dikkat çekti.

2003: SAYFALARDA NEWROZ YOK SAVAŞ VAR

2003 yılında ise gazeteler Newroz haberlerini hiç görmedi. Gazeteler tüm sayfalarını Irak savaşına ayırdı.

2006: ERDOĞAN’IN KUTALAMALARINA YER VERİLDİ

2006’da Milliyet gazetesi, “Protokol ateş üzerinde” manşeti ile devlet erkanının “Nevruz” kutlamalarını haberine taşıdı. İç sayfada yer verilen Kürtlerin Newroz kutlamaları için ise “PKK gösterisi gibi” başlığı ile servis edildi. Haber iç sayfa manşetinde dönemin Başbakanı Tayyip Erdoğan’ın Newroz mesajını “Erdoğan’dan Nevruz mesajı” ile servis etti.

Milliyet gazetesi, Newroz kutlamaları için devlet erkanının katıldığı programları haber olarak gördü. Tayyip Erdoğan’ın da katıldığı “Nevruz” kutlamaları için “Şiirle barış mesajı” başlığı attı. Kürtlerin Newroz’u için tam sayfa ayıran gazete “Renkli ve olaylı” başlığı kullandı. Gazete sayfa adını da “Nevruz” olarak verdi.

2010: NEWROZ BÜTÜN GAZETELERDE

2010 yılında ise birçok gazete Newroz’u sayfalarına taşıdı. Newroz’a kısmi anayasa değişikliği gölgesinde gidildi. Günlük gazetesi, "Yer gök Newroz" ve "Milyonlar evet dedi" manşeti ile okuyucu ile buluştu. Cumhuriyet gazetesi “Nevruz kutlandı” manşeti ile hem Diyarbakır Newroz’unu hem de resmi  “Nevruz” kutlamalarına yer verdi.

Milliyet gazetesi, “Yüzbinler Newroz’u olaysız kutladı” başlığı ile haber yaparken, “Diyarbakır’da yüz binlerin toplandığı meydana Öcalan damgasını vurdu” notu düştü.

Sabah gazetesi ise “İşte açılım Nevruz’u: Sıfır olay” manşeti ile duyurdu. Gazete sadece İstanbul ve Diyarbakır’da 400 bin kadar kişinin Newroz kutlamalarına katıldığını yazdı.

Sözcü gazetesi “Nevruz değil Apo şov” başlığı atarken, Star gazetesi “Nevruz’un dili barış” manşeti ile haberi duyurdu. Yenişafak gazetesi ise Abdullah Gül’ün katıldığı Ankara “Nevruz”una dikkat çekerek, “Cumhurun Nevruz’u” başlığı ile manşetten gördü.

2012: TEK MERKEZDEN MANŞETLER!

2012’de ise 21 Mart günü dışında Newroz’un kutlanması İçişleri Bakanlığınca yasaklandı. 18 Mart’ta halk Newroz’u kutlamak istedi. Güneş gazetesi bir kişinin yaşamını yitirdiği Newroz’a ilişkin “Polis: 1 BDP:0” başlığı ile verdi.

Radikal “İnatlaşma can aldı”, Hürriyet “Kin ateşi”, Sabah “Bu nasıl nevruz” derken; Cumhuriyet “Erken Nevroz’da bir ölü”, Taraf “Nevroz’da Gaz Faciası”, BirGün “Öldürmüşler Baharı” manşetleri ile Newroz’u haberleştirdi.

2013: ÖCALAN DAMGA VURDU

2013’te ise Diyarbakır Newroz’unda Abdullah Öcalan’ın mektubu okundu. Öcalan’ın mesajı ile başlayan çözüm süreci, tüm gazetelerin manşetinde yer aldı.  Sabah, “PKK çekiliyor” manşeti ile haberi duyururken, Posta “Mandela başardı, Öcalan da başaracak”, Habertürk “Barış zamanı”, Vatan “35 bin candan sonra silahlara veda”, Yeni Şafak “Silahlar sustu barış zamanı” dedi.

2014: "DİYARBAKIR'DA TARİHİ GÜN"

2014 Newroz’una da Öcalan’ın mesajı damga vurdu. Onlarca ulusal ve uluslararası haber kanalı Diyarbakır Newroz’undan canlı yayınlarını “Diyarbakır’da tarihi gün” şeklinde servis etti.

2015: DOLMABAHÇE İLK SAYFALARDA

2015’te Özgür Gündem gazetesi, “Dünya Öcalan’ın mesajına, halklar özgürlüğüne kilitlendi: Milyonlar tek yürek” manşeti ile çıktı. Evrensel gazetesi ise “Sorumluluk devlette” manşeti ile Öcalan’ın mesajına yer verdi. Sabah, Erdoğan’ın “Çözüm süreci tüm Türkiye’yi kapsıyor” sözlerini manşetine taşırken, Cumhuriyet “Saray’a isyan”, Posta “Herkes coştu”, Zaman “Silahlara veda çağrısı” manşetini attı.

2015: DOLMABAHÇE MUTABAKATI İLK SAYFALARDA

2015 yılında Milliyet gazetesi manşetine MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin “İhanet Mektubu” sözlerini taşıdı. Manşetin yan tarafından ise Diyarbakır’da Abdullah Öcalan’ın Dolmabahçe Mutabakatına dair “Dolmabahçe tarihi eşikti” şeklindeki sözlerini taşıdı. Sabah gazetesi ise Tayyip Erdoğan’ın “Çözüm süreci tüm Türkiye’yi kapsıyor” sözlerini manşetine taşırken, Diyarbakır Newroz’u için ise “Barış Nevruz’u” sözlerini kullandı.

Cumhuriyet gazetesi “Saray’a isyan” manşeti ile haberi verdi. Posta gazetesi “Herkes coştu”,  Zaman gazetesi “Silahlara veda çağrısı”, Sözcü “İmralı’nın mesajlarını okutanlara çağrı: Tayyip ile Apo’yu el ele bu meydanda görmek istiyoruz” şeklinde verdi.

Star ise Tayyip Erdoğan’ın “İzleme heyeti ‘ada’yı meşrulaştırır” sözlerini manşete taşırken, altında ise “Öcalan’ın Nevruz mesajı: Çatışma süreci bitti kardeşlik süreci başladı” ifadelerini kullandı. Habertürk gazetesi “Nevruz’da  4 mesaj”, Aydınlık gazetesi “Bölenler bölünüyor”, Yurt gazetesi ise Abdullah Öcalan’ın mesajına atıfta bulunarak, “Eşme ruhu” manşeti attı.

2016: BARIŞ BİR HAFTADA GELİR

2016’da ise devletin tüm baskı politikalarına rağmen milyonlar alanlara çıktı. Medya ise ’90’lardaki rolüne yani savaş söylemlerine geri döndü. 22 Mart 2016’da Özgür Gündem “Çözüm İmralı’da” manşetini atarken, Evrensel “Diyarbakır Newroz’undan çözüm mesajı: Silahlar sussun müzakereler başlasın”, Cumhuriyet “Barış bir haftada gelir” başlığıyla Diyarbakır Newroz’unda yükselen sesi sayfalarına taşıdı. Sabah gazetesi sabah erken saatlerde alandan çekilmiş bir fotoğraf eşliğinde “Diyarbakır yüz vermedi” başlığını kullanırken, Posta, Milliyet gazeteleri ise ilk sayfalarında Newroz’a hiç vermedi. 

2017: "HAYIR" ÖNE ÇIKTI

2017 Newroz’u ise 16 Nisan referandumu öncesine denk geldi. Alanlara çıkan yüz binler başkanlığa “hayır” dedi. Cumhuriyet gazetesi manşetten “Nevruz ateşi barış için yandı” dedi. Gazete “hayır/na” şiarını öne çıkardı. Evrensel gazetesi Diyarbakır Newroz’unu “Hayır’da barış, Barış’ta da hayır var” manşetini attı. Milliyet gazetesi İstanbul Valiliğinin “Nevruz” kutlamasını “Nevruz coşkusu” diye servis etti.

2018: ARFİN OPERASYONUNA TEPKİ YAYGIN MEDYAYA YANSIMADI

TSK'nin Afrin’e yönelik operasyonuna karşı tepkilerin yükseldiği 2018 Newroz’unu ana akım medya neredeyse görmedi.

Ana akım medya Afrin operasyonunu manşetlerine taşırken, Özgürlükçü Demokrasi Gazetesi “Newroz ateşi Efrîn’i temizleyecek” manşetiyle çıktı.

Evrensel gazetesi “Türkiye’nin dört bir yanından gerçekleştirilen Newroz mitinglerinde barış talebi damgasını vurdu. Baskılara rağmen kitlesel geçen mitinglerde Afrin harekatına tepki gösterildi” diyerek “Barışın bir sahibi var” manşetiyle çıktı.

Hürriyet Gazetesi “Ateşler yakıldı Newruz kutlandı” başlığıyla ilk sayfadan küçük bir şekilde Newroz’u görürken Cumhuriyet gazetesi ise “Newruz ateşi umuda yandı” başlığıyla ilk sayfanın göbeğinde gördü. Star gazetesi ise “Newruz özgürleşti” diyerek en altta haberi görürken diğer gazeteler ise meydanları dolduran milyonları görmezden geldi.

2019: YALNIZCA 2 GAZETE MANŞETTEN GÖRDÜ

“Mutlaka kazanacağız, tecridi kıracağız” sloganıyla kutlanan 2019 Newroz’u, gazetelerin birinci sayfasında yer bulmadı. İktidara yakınlığıyla bilinen gazeteler “kör, sağır, dilsizi” oynarken, bazı gazeteler de isimi Türkçeleştirerek kısaca değindi.

Sadece 2 gazete Newroz’u manşetten gördü. Yeni Yaşam Gazetesi “Newroz’la kazanacağız tecridi kıracağız” manşetiyle çıkarken Evrensel Gazetesi de “Halk buradayız dedi’” manşetiyle okuyucuyla buluştu.

BirGün Gazetesi ise, birinci sayfadan “Newroz büyük bir coşkuyla kutlandı” diyerek kısa bir haber olarak gördü.

Sözcü Gazetesi ilk sayfasında resmi “Nevruz”a vurgu yaparak “Türkiye Nevruz’u coşkuyla kutladı” diye geçerken, Güneş Gazetesi “Nevruz coşkusu”, Cumhuriyet Gazetesi ise “Nevruz’u on binler kutladı” diyerek yüzbinlerin aktığı kutlamayı küçük bir haber olarak yansıttı. 

Diğer hiçbir gazete ise milyonlarca insanın bir araya geldiği Newroz kutlamalarını ilk sayfalarında görmedi.

2020’YE KORONA ENGELİ

Tüm dünyayı etkisi altına alana koronavirüs nedeniyle 2020’de kitlesel Newroz kutlamaları iptal edildi. 1990’lı yıllardan bu yana Diyarbakır başta olmak üzere Türkiye’nin birçok yerinde alanları tıka basa dolduran Kürtler, salgın nedeniyle 2020 Newroz’unu kitlesel bir şekilde kutlayamadı. Fakat halklar sembolik de olsa 21 Mart akşamı evlerinin balkonlarında ateş yakarak Newroz’u kutladı.

2021 Newroz’una sayılı günler kalırken Newroz hazırlıkları ise devam ediyor. “Newroz ateşiyle direnelim, özgürleşelim” şiarıyla düzenlenecek olan 2021 Newroz’unun 30’u il 61 merkezde kutlanması bekleniyor. (MEDYA SERVİSİ)

İstanbul'da Newroz mitingi 20 Mart’ta Yenikapı'da yapılacak

İzmir’de Newroz’a katılım çağrısı

Newroz'a günler kala Hakkari'de eylem ve etkinlikler 15 gün süreyle yasaklandı