Obezite ölçümünde ‘Normal’ olan ne?

Lamiece HASSAN
Manchester Üniversitesi

Kilolu çocukları onlara sadece bakarak kolayca tespit edilebileceğini düşünebilirsiniz, fakat genelde durum böyle değil. Obezite genç yaşlarda daha sıradanlaşmaya başlıyor, bu nedenle ebeveynler çocuklarında obezite belirtilerini görmekte zorlanabilirler. İngiltere’deki bir araştırmanın sonuçlarına göre bazı ebeveynler çocuklarının ağırlıklarını abartırken, bazıları ise yaygın olarak kullanılan büyüme referansı standartlarına göre kilolu olmalarına rağmen çocuklarının sağlıklı bir ağırlıkta olduklarını düşünüyor.

‘OBEZİTEYİ BELİRLEME EŞİKLERİ KARMAŞIK’

Çocuklar için vücut kitle endeksi yetişkinlerle aynı şekilde hesaplanır: Ağırlığın kilogram değeri boyun metre değerinin karesine bölünür. Fakat zayıf, kilolu ve obez çocukları belirlemek için kullanılan eşikler daha karmaşıktır. İngiltere’de bu, obezite salgını yaygınlaşmadan önce genelde ’90’larda ölçüm yaptırmış çocuklarla yapılan karşılaştırmalarla belirlenmiştir. Dünya Sağlık Örgütünün, Uluslararası Obezite Görev Gücünün ve ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerinin hepsinin farklı bir obezite grafiğinin olması, dünya çapında hangi büyüme referansı grafiklerini kullanmamız gerektiği konusunda birçok tartışmaya sebep olmuştur.

‘KAS-YAĞ ORANI HESABA KATILMIYOR’

İncelemeniz için dünya çapında en yaygın kullanılan ölçüt olarak vücut kitle endeksine odaklandık, fakat çocuklar için ölçüm yapmanın en uygun yolu konusunda sürmekte olan bir tartışmanın varlığının ve kullanılan eşiklerin alakasının farkındayız. Mesela vücut kitle endeksinin fark edilmiş kısıtlamalarından birisi kas-yağ oranını hesaba katmamasıdır.

Aynı zamanda, eşikler dünyanın farklı yerlerindeki nüfuslar için aynı derecede alakalı olmayabilir. Yüksek yetişkin oranlarına sahip uluslar için fazla sayıda yeni veri bulamadık, bu yüzden küresel durum hakkında istediğimiz gibi tam bir resme sahip değiliz. Bunu söylemişken, Kuveyt, Pakistan, ABD, İspanya, Yunanistan ve Yeni Zelanda Pasifik Ada Topluluğu’nda 4-11 yaş arası çocuklarda beklenmedik oranda yüksek vücut kitle endeksi değerlerine rastladık.

KİLO DEĞİŞİMLERİ TAKİBE ALINMALI

Eğer çocuklarda fazla kilo yaygınlaşıyorsa, sadece çocukların büyümelerini seyrederek kilolu olmaları engellemez. Ebeveynlerin ve bakıcıların çocuklarının büyümeleri hakkında erken yaşlardan beri basit ve düzenli geri dönüşler almaları gerekir ki ileride oluşabilecek sağlık sorunlarına erkenden müdahale edebilsinler.

Genelde, vücut kitle endeksi ile ilgili geri dönüşler -değerli olmalarına karşın- hayat tarzı üzerinde değişiklik sağlamak için yeterli olmazlar. Eğer ailelerin daha sağlıklı hayat tarzlarına kavuşmalarını sağlamanın en etkili yollarını bulacaksak, kural koyucuların da aynı zamanda -sağlık hizmetlerine erişim, yaşam ve çalışma şartları ve sosyal normlar da içinde olacak şekilde- sağlığa etki eden geniş etkenleri tanıyıp bu çerçevede hareket etmeleri gereklidir.

KİLO 2 YAŞINDAN İTİBAREN TAKİP EDİLMELİ

İngiltere’de ilkokuldan itibaren her beş çocuktan biri aşırı kilolu olmaktan muzdarip. Ülke genelinde yaşı 4 veya 5 olan ve okula yeni başlamış çocukların kilosu ve boyu alınmakta, fakat çalışmaların gösterdiği sonuçlara göre eğer ebeveynler çocuklarında obeziteyi engellemek istiyorlarsa çocuklarının kilosunu 2 yaşından itibaren takip etmek zorundalar.

Takımımızın yürüttüğü çalışmada 2000 yılından itibaren uluslararası çapta çocukların kilosunun ve boyunun ölçümünün yapıldığı 54 araştırma incelendi. 700 binin üzerinde çocuğun bilgilerini kapsayan veri havuzuna göre 4 ila 11 yaş arası çocukların vücut kitle indeksinin (BMI) alt ve üst sınırlarını da içeren bir büyüme eğrisi grafiği çıkardık.

‘ERKEN GELİŞİM OBEZİTE RİSKİ Mİ?

Ek olarak, önceki çalışmalardaki çocukların her birinin büyüme şekli ve birbirileriyle farklılaştıkları noktaları gösteren 8 çalışmayı inceledik. İncelememiz sonunda bu çalışmaların çoğunluğunun 4 farklı büyüme şeklinin gerçekleştiği üzerinde ortaklaştığıydı. Bu çalışmaların bazılarına göre 4 yaşından küçük olan çocuklarda tespit edilen “erken gelişim” büyüme şeklinin gelecek için daha yüksek obezite riski ile bağlantılı olduğu görüldü.

GEÇ GELİŞİM DE RİSK GRUBUNDA

Öbür yandan, 5-6 yaş grubu çocukların yüzde 5’i ila yüzde 19’u “geç gelişim” büyüme şekline sahip. Bu da çocukların boy ve kilo ölçümünün iki kez sayımının, ilkokula başlarken ve ilkokulu bitirirken, okula normal bir kiloyla başlayıp kilo problemleri ile yüz yüze kalan çocuk sayısını tespit etmekte yetersiz kalmakta.

Düzensiz olarak alınan ölçümün sıkıntılarından biri de 4 ila 11 yaş arası dağılım grafiğinde tepe noktalarına ve bu noktalar arasında derin oyukların olması. Bu ani büyüme anları çocuk gelişimi için kritik bir noktada dururken bu anlar yetişkinlikte obezite riskinin ve belirli hastalıkların, metabolik sendrom, tip-1 diyabet ve karaciğer yağlanması, belirlenmesinde önemli bir rol oynuyor. Bir defaya mahsus yapılmış boy ve kilo ölçümünün bu büyüme şekillerinin tanımlanmasında ve yüksek risk eğilimi taşıyan çocukların belirlenmesinde de yeterli değil. Ortaya koyduğumuz bulgulara göre önerimiz iki yaşından itibaren yıllık ölçümün yapılmasıdır.

Başlık ve ara başlıklar Evrensel’in tercihidir.

theconversation.com’dan çevirenler Hasancan AKTEPE, Onur MERCAN