Littin geldi, film çekti ve gitti*

MIGUEL LITTIN KİMDİR?

Şilili yönetmen 9 Ağustos 1942 yılında Santiago’da doğdu. Şili üniversitesinde tiyatro ve sahne dekoru eğitimi gördükten sonra A ValparaasioveTheVictory Train filmlerinde JorisEvens’le birlikte çalıştı. Şili üniversitesinde televizyon yönetmenliği yapmaya başladıktan sonra toplum dışı gençlerin sorunlarını irdeleyen kısa metrajlı bir film yönetti. Daha sonra aynı üniversitede Görsel-İşitsel Çalışmalar bölümünde öğretmenlik yapmaya başladı. 1969 yılında El chacalNahuetero filminde sınıfsal adalet anlayışını inceledi. 1970 yılında Televizyon İşçileri Sendikasının başkanı seçildi.

1973 yılında ise AugustoPinochet’in askeri darbesinin ardından ülkesinden kaçmak zorunda kaldı ve yaşamını Meksika ve İspanya’da sürdürdü. Darbeden 12 yıl sonra ülkesine dönmesi hala yasakken, kaçak bir şekilde ülkesine döndü ve darbe sonrası ülkenin ve halkın durumunu gizlice filme çekti. Acta General de Chile (Şili Genel Kanunu) isimli film 1986 yılında gösterime girdi. Daha sonra GabrielGarciaMarquez,MiguelLittin’le çektiği bu film üzerine röportaj yaptı ve bu röportajı La Adventura de MiguelLittin (Şili’de Gizlice MiguelLittin’in Serüveni) kitabında derledi.

12 YIL DİKTATÖRLÜK SONRASI ŞİLİ

“Ben Hernan’dan olma Cristina’dan doğma sinema yönetmeni MiguelLittin, 12 yılımı sürgünde geçirdikten sonra ülkeme dönüyordum; dönüyordum ama kendi içimde hala sürgündüm” diye başlıyor sözlerine MiguelLittin. Kendi içerisinde hala sürgün olma nedenini sahte kimliğine, farklı dış görünüşüne ve kimsenin onu tanımamasına bağlıyor. Planları Pinochet yönetiminden bu yana on iki yılda Şili’deki insanların durumunu gösteren bir belgesel çekmekmiş. Başka bir kişiye dönüşmesinin zorluklarından şu şekilde söz ediyor: “Benim çektiğim en büyük güçlük sanıldığı gibi öğrenme işlemi değil, hem bedenen hem de davranışlarım açısından değişikliğe karşı bilinçdışı bir direnç göstermemdi.” Bedensel dönüşümün ardından Littin için en büyük değişiklik toplumsal sınıfını da değiştirmesi oluyor. “Dünyada olmayı istediğim en son istediğim kimliğe bürünecektim: kendini beğenmiş bir burjuvaya ya da Şili’de denildiği gibi bir moimoya.”

RUHSAL DURUMUNU GÖSTERECEK DAVRANIŞ YOK!

Şili’ye adım atar atmaz kentin görkemi büyülüyor Littin’i ve şaşırıyor. Daha sonra insanları gözlemlemeye başlıyor ve insanların ruhsal durumunu ortaya koyacak hiçbir davranışta bulunmadıklarını fark ediyor. Eskiye göre daha az konuşan, hızlı hızlı yürüyen ve yürürken etrafına bile bakmayan bir halk...Sokak satıcılarının fazlalığı dikkatini çekiyor ve salt varlıklarının bile toplumsal dramı ortaya koyduğunu söylüyor. Askeri darbeyi izleyen aylarda yoksul mahallelere yapılan saldırıların ardından Mapocho ırmağında hep cesetlerinden bulunduğundan bahsediyor Littin. Fakat şimdi açlığın pençesindeki kitleler, halk pazarlarında atılan artıkları toplamak için köpekler ve akbabalarla savaşıyor, askeri cuntanın gerçekleştirdiği “Şili Mucizesinin” öteki yüzü diyerek tanımlıyor Mapocho ırmağını.

KENDİ ANLAYIŞLARINI GEÇERLİ KILAN GENÇLER

Ekonomik mucizenin üç beş zengini çok daha zengin, geri kalan Şililileri de çok daha yoksullaştırdığını gözlemliyor. 12 yıl sonra geldiğinde gençlerin bu kadar değiştiğini görmesi şaşırtıyor Littin’i. Allende zamanında ilkokula giden çocukların şimdi direniş örgütlerinin başlarında olması heyecanlandırıyor ve şu şekilde ifade ediyor: “Eskimiş diktatörlüğün, şiddetin ortasında, kendi beğenilerini, yaşam tarzlarını, aşk ve sanat anlayışlarını geçerli kılan kuşaktı bunlar.”

HAYATIMIZ ÜZERİNDE SÖZ SAHİBİ OLMAK İSTİYORUZ

Allende’nin halkla iç içe olan tutumundan bolca bahsediyor röportajında MiguelLittin. Özellikle madencilerle olan görüşmeler ve madencilerin Allende’nin kalesi olmasını anlatıyor. Allende başkan olduktan sonra ilk olarak madenleri ulusallaştırmış fakat Pinochet’in yaptığı ilk iş madenleri tekrar özelleştirmek olmuş. Sadece madenler açısından da değil her konuda özelleştirmeye gitmiş Pinochet. Yoksulların diktatörlükle alakalı fikirlerini almaya başladığında hala Allende’den başkan olarak bahsettiklerini görüyor Littin. Hayatımız üzerinde söz sahibi olmak istiyoruz diyerek yakınıyor yoksullar.

Artık çekimler bitmek üzereyken Anayasa Mahkemesi’ne bir mektup yazmaya karar veriyor MiguelLittin. Kılık değiştirerek gizlice ülkeye girdiğini yazıyor mektuba. Başlarda mektubun daha dramatik olmasını tasarlıyor fakat yazmaya başladığında eylemine siyasal ve insancıl bir önem vermesi gerektiğinin farkına varıyor. Sonunda 4 saatlik bir belgesel ve 2 saatlik bir sinema filmine imza atıyor MiguelLittin.

1970’DE ŞİLİ

11 Eylül 1973’te şiddetli bir askeri darbe ile Allende devrilmiş General AuguostoPinochet başkanlık görevine geçmiştir. Darbeyle birlikte Halkın Birliği’nin tüm üyeleri işkenceye maruz bırakılmıştır. Pinochet tüm kontrolü eline almış ve ekonomiyi neoliberal politikalara göre yeniden düzenleyip, tüm kamu kuruluşlarını özelleştirmeye yönelik politikalar uygulamıştır.

*Şili’deki Analisis dergisininMiguelLittin’le filmi bitirdiği sıralarda yaptığı söyleşiye attığı başlık

KİTAP ÖNERİSİ:

ŞİLİDE GİZLİCE MİGUEL LİTTİN’İN SERÜVENİ

GABRIEL GARCIA MARQUEZ