Yeraltı partilerinden popüler kültüre: Türkçe Rap! - 1

Sinancem ALİKOÇ 

ODTÜ 

Norm Ender’in “Mekanın Sahibi” adlı disstracki* epeydir gündemi işgal ediyor. Türkçe Rap denince akla gelen ilk isimlerden biri olan Norm Ender, çoğu zaman yaptığı disstrackler ile gündeme geldi. Son yaptığı parçada ise Ezhel, Ben Fero, Khontkar, Burry Soprano gibi MC’leri rap söyleme tarzlarından, ürettikleri içerikten dolayı eleştirdi. Bu disstrack’e karşı Ezhel solo olarak “Lolo” ve Killa Hakan ve Gringo ile yaptığı “İlk Kural Saygı” adlı trackler ile karşılık verdi. Atışma gerek müzik platformlarından gerek sosyal medya platformlarından devam etti. Tartışmaya birçok MC ve Türkçe Rap dinleyicisi katıldı. 

Ancak tartışma Türkçe Rap camiasıyla da sınırlı kalmadı. Aşağı yukarı sosyal medya platformlarını kullanan herkesin müdahil olduğu ya da maruz kaldığı bu tartışma, birçok kişinin Türkçe Rap ile tanışmasına ve hali hazırda tanışmış olan birçok insanın Türkçe Rap’e ısınmasına vesile oldu. Meseleye dair sadece müzik bazlı bir tartışma yürütmek istesek MC’lerin tarzını ve ürettikleri içerikleri inceleyip geçerdik. En fazla kimin haklı olduğuna dair çıkarımlar yapar, tarafımızı belli etmiş olurduk(!).  Ancak niyetimiz Türkçe Rap’in tarihine kısa bir göz atmak. Yani bugünlerde popüler olan Türkçe Rap’in yeraltından yerüstüne çıkış hikâyesini incelemek. Bu hikâyeyi de kısa tarihi bilgiler etrafında tutmak niyetinde değiliz. Bu yazıda, kısaca “Türkçe Rap’in MC’leri hangi koşullar etrafında bir araya geldi?​”, “Türkçe Rap dinleyicileri hangi eğilimleri taşıdılar, taşıyorlar?​”, “Ezici çoğunluğunun genç dinleyici olduğu Türkçe Rap bugüne kadar hangi gençlik kesimleri etrafında hangi solukları aldı?​” sorularının cevabını arayacağız. 

IRKÇILAR, ÇETELER, TÜRKÇE RAP VE BOE B (R.I.P.) 

Almanya’ya göçen Türkiyeli işçiler, ‘80 darbesinin ardından kesin dönüş yapmamaya karar verdi. Bu karar başta Kreuzberg semti olmak üzere göçmen bölgelerindeki gençler için bir dönüm noktasıydı. Bugüne kadar hep memlekete dönmeyi planlayan gençler, “serseriliğe” mahkûm oldu. Geri döneceklerini düşünerek hiç okula gitmemiş olanlar para kazanmak için, annesi babası çift vardiya çalışanlar (ki bu çok yaygın bir durum) başlarında ilgilenecek bir ebeveyn olmadığı için sokaklara aktı. Alman Neonazilerinin göçmen bölgelerine saldırıları, sokağa akan bu gençleri kendi deyimleri ile dazlaklara** karşı bölgelerini korumak adına çeteleştiler. Araba Boys, Şimşekler, Fighters, 36 Boys… Bu çeteleşme, sorunu köklü olarak çözmese de Alman Neonaziler göçmen bölgelerine kolay kolay giremez hale geldi. Bir süre sonra ise “dazlaklar” buralara girmeyi denemeyi tamamen bıraktı. Al Jazeera Türk’ün 36 Boys çetesini konu aldığı bir belgeselde, eski bir çete üyesi bu süreci “Kreuzberg’i döve döve temizledik” diye anlatıyor.*** 

“GANGSTER OLMAYI BİZ İSTEMEDİK” 

Genelde yorumlar Türkçe Rap’in burada başladığını ve Alman ırkçılığına karşı doğduğunu söylüyor. Ancak bu tam olarak doğru değil. Evet, Türkçe Rap’in bu dönemki birçok ürünü antifaşist ve ırkçılık karşıtı söylem içeriyor. Bir yanıyla Türkçe Rap Almanya’daki Türkiyeli gençlerin “pis işlerden” elini çekmesi için bir araç haline geliyor. Duvarı korumak için gelmiş Amerikan askerlerinin çocukları aracılığıyla Rap müzikle tanışan Türkiyeli göçmen gençler, “dazlaklarla” çatışmalar söndükten sonra çeteleşmenin içinde olmak istemiyor ve rap müzik burada bir cazibe merkezi haline geliyor. Alman hapishanelerinde, yetimhanelerinde Türk gençleri rap müzikle ilgileniyor, imkânı olanlar ise ses kaydı bile alıyorlar. Süreci “Hayat Bizi” trackinde Azra özetliyor: “… bak, amca yani biz her türlü sokaklarda her türlü pisliği yaparken elimizden tutan olmadı kimse geriye çekmedi…” Boe B (R.I.P.), Azra, Killa Hakan ve Fuat’ın birlikte doldurduğu bu kaydın devamında Azra verse’üne “…Gangster olmayı biz istemedik… Rap bizi kurtardı…” diyerek devam ediyor. Bundandır ki Türkçe Rap’in 1. nesil MC’leri rapi bırakmak gibi tartışmalara çok sert karşılık verirler. Onlar için rap olmazsa olmazdır.  

Boe B (R.I.P.) burada çok kritik bir MC. İlk Türkçe Rap grubu Islamic Force’un kurucusu. Killa Hakan başta olmak üzere birçok MC’yi Türkçe Rap’e kazandırıyor. Boe B (R.I.P.) hala Türkçe Rap’in kurucusu konumundadır. Boe B (R.I.P.) Almanya’daki Türkiyeli göçmen çocuklarını çeteleşmekten, uyuşturucu kaçakçısı ve kiralık katil olmaktan kurtaran kişidir. Tracklerindeki içerik bunları anlatır, gençlerin sorunlarından bahseder. Stili kendine özgüdür. Boe B (R.I.P.) göçmen işçi çocuklarını etrafında toplamış, büyük çoğunluğunu rap müziğe ısındırmış ve mafyatik işlerin karşısına Türkçe Rap’i koymuştur. Dönemin atmosferinde bu kadar ileriye gidebilmiştir.  

“CARTEL’E GEL! CARTEL’DEKİLER KAN KARDEŞLER!” 

Islamic Force’un yaktığı ateş Almanya’nın birçok yerinde genç Türk rapper gruplarının kurulmasına yol açtı. Islamic Force, Killa, Fuat, Azra gibi MC’ler bir yandan kayıt yapmaya devam ederken bir yandan da Karakan, Erci – E ve Cinai Şebeke grupları Türkçe Rap için dönüm noktası olan bir işe el attı. “Cartel bir numara en büyük!” diyerek Almanya’da o güne kadar göçmenlere yönelen ırkçı saldırıları hedefe alan bir parçayı Berlin’de buluşarak yayınladılar. Şarkı Almanya’nın yanı sıra Türkiye’de de büyük ilgi gördü. Türkiyeli üç büyük gruptan oluşan bir grup olarak Cartel, Türkiye’de büyük konserler verdi. Almanya’nın aksine Türkiye’de Cartel, muhafazakâr, milliyetçi görüşlerden etkilenen gençlik kesimleri tarafından sahiplenildi. Antiırkçı söylem ile popüler olan “Cartel” adlı track, Türkiye konserlerinde dinleyiciler tarafından ırkçı gösterilerin bir unsuru haline getirilmeye çalışıldı. Bu durum, Cartel için Türkçe Rap camiasında gizliden gizliye hep eleştirilmiştir. Cartel grubu üyeleri yıllar sonra dahi bu şarkıyı politik bir amaçla yazmadıklarını söylemişlerdir. Belki de sebebi bu gizli eleştiriden muaf olmaktır. Ancak “Cartel” şarkısını ortaya çıkartan nasıl ki politik durum ise Cartel şarkısı da dönemi içerisinde politik sonuçlar doğurmuştur. 

TÜRKÇE RAP, TÜRKİYE’DE! 

Cartel’in Türkiye’ye getirdiği Türkçe Rap büyük bir dinleyici kitlesi ile buluştu. O dönem hala Türkiye’de Türkçe Rap üretimine dair kayda değer çok şey yoktu. 2000’li yıllar yaklaşırken İstanbul Anadolu ve Avrupa yakasından Türkçe Rap grupları kurulmaya başlanmıştı. Nefret, Kuvvetmira, İstanbul Attack… Stilleri benzeyen ya da aynı stüdyoda kayıt alan MC’ler bu gruplarda birleşiyorlardı. Ceza (aka Fatalryhmer), Dr. Fuchs, Sahtiyan, Sansar Salvo, Sagopa Kajmer, Yener Çevik, JönTürk İstanbul’un iki yakasından bir araya gelen MC’lerdi. Bunlar dışında Fuat Ergin Almanya’dan Türkiye’ye gelmiş, ülkede kayıt almaya başlamıştı. Akabinde İzmir’de Norm grubu kuruldu. Ankara’da ise Mode XL grubu amatör kayıtlarını almaya başlamıştı. Yani Türkçe Rap Türkiye’nin 3 büyük kentinde çeşitli rap grupları, records’lar etrafında bir araya gelmeye başlamıştı.  

Türkçe Rap gençlerin diline dolanan, popüler olan birkaç “track” dışında o dönem dinlenen bir müzik olmadı. Hiphop kültürü de bir azınlık içinde kaldı. Organize edilen yeraltı rap partileri çok ciddi olanak eksiklerine rağmen yapıldı. Almanya’dan rap konserlerine gelen MC’ler yol paralarını kendileri karşılayarak katıldılar. Türkiye’deki MC’ler yüzlerce rap partisini kendi ceplerinden ödeyerek organize ettiler. Bu dönem hiphop kültürünü destekleyen az sayıdaki gencin katkısı, Türkçe Rap gelişimi açısından oldukça önemlidir. 

Bu Dönem MC’lerin çoğunluğu egemen sınıflara mensup gençler değildi. Ancak 1. nesil Almanya göçmeni kuşak kadar doğrudan işçi emekçi çocukları diyemeyeceğimiz, sosyo–ekonomik kökeni daha muğlak olan gençlerdi, dinleyiciler de öyle. Hatta MC’lerin, boyacıların (grafiti kastederek) ve dansçıların (pek tabi break dance’dan bahsediyoruz) içinde savcı, avukat, subay çocukları bile var. Bu durum içeriklerde de dikkatimizi çekebilir. Ürettikleri içeriklerde toplumsal sorunlar, sistemin siyasal problemleri vardı ama doku olarak doğrudan emekçi halkın içinden beslemedikleri de aşikârdı. Bir istisna hariç: Yener Çevik, bir yanda Run DMC bir yanda Müslüm Gürses dinleyerek Türkçe Rap’e başlayan bir Gecekondu çocuğu.**** Haliyle bu durum onun ürettiği içeriği ve stili belirliyordu ve kendi neslinin içinde farklı bir MC olarak yer almasını sağlıyordu. 

TÜRKİYE’DE RAP’İN YAYGINLAŞMASI 

Türkçe Rap bu neslin sonlarında artık daha çok yaygınlaşmıştı. 2000’lerin başında rap partilerin sayısında, dinleyicilerin, MC’lerin sayısında gözle görülür bir artma vardı. Yener, Sago, Ceza ve Fuat gibi isimlerin başını çektiği Yeraltı operasyonu 1 ve 2 albümü piyasayı yeniden hareketlendirdi. Disstrack sayılarının artması dinleyicilerde ve hiphop severlerde heyecan uyandırdı. Bu süreçte Türkçe Rap’in yaygınlaşması da başladı. 

Yazının bu parçasında Türkçe Rap’in Eski Okul’unu ve 1. dereceden takipçilerini göz atmış olduk. Bu zamana kadar yapılan atışma parçalarının ana odağı içerikteki kaliteye ve Türkçe Rap’in gelişimine ne kadar önem verilmesine odaklıydı. Nakaratların dolu dolu sözler ile yazılıp okunduğu, rap konserlerinin zor şartlarda yapıldığı, freestyle’ın***** köşe başlarında yapıldığı dönem son bulma noktasına gelmiş, aynı zamanda çok da yaygınlaşma eğilimleri göstermiştir. Türkiye gençliği kitlesel Sagopa Kajmer ve Ceza arasında bölünerek başladığı Rap müzik serüvenine daha ileri tartışmalar katacaktır. Yerel alanlarda kayıt evleri kurulacak, Türkçe Rap’in etki alanın taşralara da genişleyecektir. Bunlar yazının devam parçasının konusudur.  

* Disstrack: Rap sanatçılarının birbirlerine, düzene, genel geçer toplum kurallarına saygı göstermediklerini anlatmak için ortaya koydukları doğaçlama olmayan parça.  

** O dönemde Türkiyeli çeteler, Alman Neonaziler için kullanıyor.  

*** https://www.youtube.com/watch?v=xZHas0x1Hy8 

**** https://www.youtube.com/watch?v=ScFR1aVVng0 

***** Freestyle: Sözleri önceden yazılmamış veya çok azı yazılmış, yani doğaçlama yapılan raptir.