MMO Sanayi Raporu: Yatırımlar çakıldı, kredi talebi düşük

TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO) tarafından yayımlanan "Sanayinin sorunları ve analizleri" raporuna göre sanayi yatırımlarında sert düşüş sürerken ekonominin 3. çeyrekte de küçülmesi öngörüldü. Her ay İktisatçı-Yazar Mustafa Sönmez’in katkısıyla hazırlanan sanayinin sorunları bülteninin 52’ncisi, yatırımlardaki sert düşüşe ve bunun yol açtığı yüksek işsizlik sorununa ayrıldı.  

TÜİK, Merkez Bankası, Hazine ve Maliye Bakanlığı, IMF verileri kullanılarak yapılan analizde, 2019'un ikinci çeyreğinde ekonominin yüzde 1 buçuk küçülmesinde yatırımlardaki sert düşüşün etkili olduğuna dikkat çekildi. İnşaat yatırımlarında %29’u bulan düşüşün yanı sıra, sanayi yatırımlarında %17’yi bulan sert düşüş yaşandı. Raporda ayrıca, Merkez Bankasının faiz indirimlerinin zorlama bir önlem olduğuna ve özel-yabancı bankaları kredi hacmini artırmaya ikna etmediğine işaret edildi. Hazinenin artan açıklarına ve açıkların Merkez Bankası kaynakları ile kamuflajının sonuna gelindiğine vurgu yapıldı.

3'ÜNCÜ ÇEYREKTE DE DARALMA ÖNGÖRÜLDÜ

MMO'nun analizinde şu noktaların altı çizildi:

• Gayrisafi yurt içi hasıla (GSYİH) ikinci çeyrekte 2018’in ikinci çeyreğine göre yüzde 1 buçuk azaldı. Ekonomiyi dibe çekmede yatırımların dramatik ölçüde düşmesi önemli bir etken oldu. Türkiye’de hem kamu hem özel sektör yatırımları 12 aydır sert bir biçimde düşüyor. Bunun özellikle işsizlik-istihdam üstünde ağır yansımaları var. Ekonomide ikinci çeyrekte yaşanan küçülme, önceki iki çeyrekte de yaşandı. Başka bir ifade ile Türkiye, 2018 eylül ayından bu yana küçülme sürecinde bulunuyor. Bunun en az bir çeyrek daha sürerek 12 ayı bulması muhtemel. Öncü göstergelerden hareketle, üçüncü çeyrek, yani temmuz-eylül 2019 döneminde de ekonominin küçülmekte olduğu tahmin ediliyor.

ÇEYREK BAZDA SON 10 YILIN EN BÜYÜK DARALMASI

• 2019 ikinci çeyrekte yatırımların 2018 ikinci çeyreğe göre %23’e yakın daraldığı görülüyor. Son 10 yıldır hiçbir çeyrekte yatırımlar bu kadar daralmamıştı. Yatırımlardaki daralma sadece bu ikinci çeyreğin değil, son dört çeyreğin sorunu. Birikimli olarak bakılırsa son dört çeyreğin toplamında ya da son 12 ayda yatırımlar bir önceki 12 aya göre %8’e yakın gerilemiş durumda.
• Yatırımlarda gerileme, inşaat yatırımlarında %29.2’yi, makine-teçhizat yatırımlarında ise yaklaşık %17’yi buldu. Özellikle makine-teçhizat yatırımlarındaki düşüşler sanayinin geleceğe yönelik beklentileri açısından kaygı verici.

BORÇ ALMAK ZORLAŞTI

• Özellikle konut ve dayanıklı tüketim mallarında hızla azalan talep, yatırım kararında en önemli caydırıcı etkeni oluşturuyor. Öte yandan, dış kreditörler de yatırım için kredi vermede isteksiz davranıyorlar. Dış kreditörler kredi fiyatlarına Türkiye’nin 400 baz puanı bulan ve en yakınındaki Güney Afrika’yı riskte bir kat geride bırakan sigorta prim maliyetini (CDS) eklediklerinde, kredinin cazibesi daha da azalıyor. Bu fiyattan dışarıdan kredi temin etmek zor olduğu gibi, borç alınacak dövizin içeride TL karşılığının nasıl bir serüven yaşayacağı da bilinemiyor ve “bekle-gör” durumu burada da sürüyor.
• Yatırımlardaki sert düşüş en çok iş bekleyen kitleleri ilgilendiriyor. Mevsim etkilerinden arındırılmamış işsizlik haziran ayında %13’e, işsiz sayısı da yaklaşık 4.3 milyona çıktı. Tarım, turizm gibi mevsimle ilgili istihdamın artması beklenirken, sadece mayıs-haziran döneminde işsizlerin sayısı 100 bin arttı.

BANKALAR KREDİ AÇMAYI RİSKLİ GÖRÜYOR

Raporda ayrıca Merkez Bankasının faiz indirimi hamlesi de değerlendirildi.

“Merkez Bankasına faiz indirtilerek kredi faizlerinin düşürülmesi ve kredi kullanımının artırılması, böylece de iç tüketim, üretim ve yatırımların canlanabileceği umuluyor” denilen raporda şu ifadeler kullanıldı:

• Bununla birlikte, esas sorun, özel ve kamu bankalarının bu faiz indirimlerine, kredi faizlerini düşürme ve kredi musluklarını açma yönünde katılmamalarında. Çünkü bankalar, bu faiz indirimleri ile kredi faizi düşürmenin ve yeni krediler açmanın riskli olduğu, beklenti kârlarını karşılamayacağı görüşündeler. Bankalar, özellikle tasfiye edilecek kredi miktarının artışından ve buna yenilerinin eklenmesinden endişeliler.

"YEDEK AKÇE YAMASI" KURTARMADI

Ekonomi, kamu maliyesi ayağında da ağır sorunlu. Açıkların, Merkez Bankası kaynakları ile kamufle edildiği ifade edilen raporda, “Merkez Bankasının önce temettüleri (ocak ayında 35 milyar TL) sonra da temmuzda 23 milyar TL ve ağustosta 19.5 milyar TL olmak üzere 42.5 milyar TL dolayında yedek akçesi, bütçe yaması olarak kullanıldı. Yine de bütçenin borçlanma ihtiyacı artıyor” denildi. (İstanbul/EVRENSEL)