Sinemada Selim İleri filmleri

Mesut KARA
 
Selim İleri sinemaya senaryo yazarı olarak adım atar, ilk olarak Lütfi Akad’ın yönettiği Yaralı Kurt (1972) filminin senaryosunu kaleme alır. 1989’da ilk filmi Hiçbir Gece’yi yönetir. Senaryo yazarlığı ve yönetmenlik serüveninin öyküsünü geçen hafta kaldığımız yerden sürdürelim: 

Türk sinemasının yeni senaryo yazarlarına ihtiyaç duyduğunu düşünen ve Selim İleri’ye “Senaryo yazmayı düşünür müsünüz?​” diye soran, ilk fırsatta birlikte çalışmayı isteyen Halit Refiğ sözünü tutar. O günleri Selim İleri şöyle anlatır: 

“Küçük bir yapım firmasından aramışlar, film istemişler. Halit Bey konuşmuş, anlaşmış; on beş gün geçmiş geçmemişti, beni aradı. Bir Fransız filmi uyarlanacak; Halit Bey, Fikret Hakan’lı, Sevda Ferdağ’lı, Arzu Okay ve Yusuf Sezgin’li başrol kadrosu kurmuş.

Erman Han’ın bitişiğinde, eski bir Beyoğlu apartmanında uyduruk bir Fransız filmini seyrediyoruz: İki kuşağın hikayesi, gençliğin sonunda olanlar ve ilk gençlik çağındakiler...

O kadar heyecanlıyım ki, filmi doğru dürüst takip edemiyorum. Bir ara Fikret Hakan geldi, ardından Sevda Ferdağ; film başa alındı filan. Ünlü oyuncular yanı başımda, onlarla tanıştırılıyorum! Fikret Hakan gerçek bir edebiyatsever olduğu için ‘genç’ hikayeci Selim’le çok ilgileniyor, Sevda daha mesafeli, daha ilgisiz. O güne kadar sinema artistlerini sadece sokakta görmüştüm: Muhterem Nur Cihangir’de, mahallemizde film çevirmişti. Gramofon Hâlâ Çalıyor’da yazdığım gibi, Belgin Doruk Kumrulu Yokuş’ta oturan annesini ziyarete gelmiş, bütün Cihangir sokaklara fırlamıştı. Galatasaray’da Göksel Arsoy’u görmüştüm. Bir de Türkân Şoray olayı: Türkân Hanım Taksim Anıtı önünde film çeviriyor... Şimdiyse, Fikret Hakan uyarlanacak film öyküsü için bir şeyler söylüyor, Halit Bey’le, benimle tartışıyor!

Halit Bey’in evine gidip gelmeye başladım. Birlikte çalışacağız. Halit Bey senaryo için beş bin lira almış, yarısını hemen bana verdi. İki bin beş yüz lira benim için inanılmaz bir para.

Ama Halit Bey senaryoculuk konusundaki uçsuz bucaksız bilgisizliğimden habersiz. Dahası, uyarlanması beklenen aşk hikayesini toplumsal bildirimi olan bambaşka bir hikayeye oturtmuş. Kuşaklar arası zihniyet çatışması üzerine etkileyici bir hikaye.” (12 Temmuz 2014, Cumartesi Zaman Gazetesi)

Filmin adı Cennetin Kapıları’dır fakat yer bakmaya Adana’ya, Mersin’e İskenderun’a gittikleri ve yıllar sonra Fikret Hakan’ın tamamlayacağı film, yapımcının maddi sıkıntıları nedeniyle yarım kalır. Halit Refiğ istediği sonucu alamayınca çekimleri yarıda bırakmak zorunda kalır.

O günlerde senaryo yazmak üzerine bir bilgisi olmayan Selim İleri tek satır, tek cümle yazamaz. “Halit Bey durumu anladığında iş işten geçmişti. Cennetin Kapıları böylece, bu koşullar altında yazıldı; yani Sevgili Halit Bey yazdı. Cennetin Kapıları’nda yönetmen yardımcılığı yapmak istedim, ‘ikinci asistan’... Senaryo yazarlığım gibi, ikinci asistanlığım da berbattı. (a.g.y.) 

İlk çalışmasında senaryo ve asistanlıkta başarısız olduğunu söyleyen Selim İleri bu çalışmada dostlukları yıllarca süren Sevda Ferdağ, Fikret Hakan ve Şaziye Moran’ı tanır. Bu onun için önemli bir kazanımdır.

Kemal Tahir’in evinde Ayşe Şasa’yı, Atıf Yılmaz’ı da tanımıştır Selim İleri fakat sinemayla ilk ilişki kurması Halit Refiğ’i tanımasıyla başlar. Cennetin Kapıları’ndan sonra Atıf Yılmaz’la Günahsızlar (1972) filminde çalışırlar. Filmde başrolde bütün gençliği, başarılı performansı ve güzelliğiyle yer alan Sevda Ferdağ ile genç, yakışıklı ve etkileyici Cüneyt Arkın’a yine çok genç ve güzel Arzu Okay eşlik eder. Filmin diğer rollerinde Tuncer Necmioğlu, Nevin Nuray, Yeşim Tan, Şükriye Atav gibi oyuncular yer alır.

Halit Refiğ Atıf Yılmaz’a, o da Lütfi Akad’a önermiştir Selim İleri’yi. Aynı yıl, Yaralı Kurt (Ö. Lütfi Akad) ve Kadın Yapar (Zeki Ökten) filmlerinin de senaryolarını yazar. 1973 yılında da yine bir Zeki Ökten filmi olan Bir Demet Menekşe’yi yazar. Sinemanın içerisinde kalmak isteyen Selim İleri, hikâye ve roman yazmayı da sürdürür. Sinemadan kopmak istemeyen yazar sonrasında şu filmlerin senaryosunu yazar, yazım ekibinde yer alır: Askerin Dönüşü (1974, Zeki Ökten), Çapkın Hırsız (1975, Atıf Yılmaz), Seninle Son Defa (1978, Feyzi Tuna), Kırık Bir Aşk Hikâyesi (1981, Ömer Kavur), Göl (1982, Ömer Kavur), Seni Kalbime Gömdüm (1982, Feyzi Tuna), Afife Jale (1987, Şahin Kaygun), Hiçbir Gece (1989,). 

Bu kez yapımcı Selim Soydan ve Hülya Koçyiğit’in önerisi ve ısrarları sonucu senaryosunu Levent Dönmez ve Ayşe Şasa ile birlikte yazdığı Hiçbir Gece’nin yönetmenliğini de yapar Selim İleri. Başrollerinde Hülya Koçyiğit ve Murat İlker’in oynadığı filmin, diğer rollerinde Murat Soydan, Bülent Oran, Güzin Çorağan, Gül Yalaz, İsmet Ay, Güler Ökten, Kamran Usluer, Romalı Perihan, Cevat Kurtuluş, Pınar Kür yer alır.

Selim İleri senaryo yazmayı sürdürür: Bir Yalnız Melek (1990, Levent Dönmez), Yalancı Şafak (1990, Osman Sınav’ın yönettiği, Selim İleri’nin aynı adlı romanından televizyona uyarladığı 2 bölümlük dizi.),  Her Gece Bodrum (1992, Naci Çelik Berksoy), Yedikuleli Mihriban (1992, Selim İleri’nin senaryosunu da yazıp yönettiği televizyon dizisi), Bir Aşk Uğruna (1994, Tunca Yönder’in yönettiği televizyon dizisi). 

1999 yılında Halit Refiğ’in yönettiği, Çetin Tekindor, Orhan Günşiray, Özgü Namal, Yağmur-Durul Taylan’ın da oyuncu olarak yer aldığı televizyon dizisi Kerem’in senaryosunu da Halit Refiğ ile birlikte yazar Selim İleri. 

Yapımcı Yüksel Aksu, Yönetmen Ceyda Aslı Kılıçkıran olarak kayıtlara geçen oyuncu kadrosunda Müjde Ar, Ayla Algan, Serap Aksoy, Necmi Yapıcı, Mustafa Alabora, Mahmut Cevher, Yüksel Arıcı, Serhan Süsler’in yer aldığı, modern Türkiye’nin kadın oyuncularından Berna ve sahneye çıkan ilk Müslüman Türk kadını olan Afife Jale’nin paralel yaşamlarını konu alan Kilit (2007) adlı 35 dakikalık filmin de eser ve senaryo hanesinde Selim İleri’nin adı vardır.

Selim İleri çok yoğun ve üretken geçen edebiyat yaşamının, yazarlık serüveninin yanı sıra, 1972’den bu yana 20 çalışmanın senaryo yazarı olarak içinde olduğu sinemada 2 çalışmada yönetmenlik yapar, bir televizyon dizisinde (Şen Dullar) ve iki sinema filminde de (Soğuktu Ve Yağmur Çiseliyordu, Afife Jale) oyuncu olarak yer alır.