Göreme Vadisi milli park statüsünden çıkarıldı: Tahribatı tekelleştirebilecek süreç

Can Deniz ERALDEMİR
İstanbul

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın imzasıyla Resmi Gazetede yayımlanan karara göre, Göreme Vadisi ve çevresindeki alanın mili park olarak belirlenmesi hakkında karar yürürlükten kaldırıldı. TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Başkanı Tezcan Karakuş Candan, milli park statüsünün yapılaşmaya ve bürokrasiye kurduğu ilişkinin korunmasına yönelik kanunla belirlenmiş maddeler olduğunu hatırlattı ve kararı "Milli park statüsünden çıkarıldığı vakit kontrolsüz bir noktaya gidiyor" diye yorumladı.

Göreme alanının milli park statüsünden kaldırılmasının anlamını TMMOB Şehir Plancıları Odası Başkanı Orhan Sarıaltun ile TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Başkanı Tezcan Karakuş Candan’la konuştuk.

Göreme bölgesinde çok ciddi yapı işgallerinin olduğunu vurgulayan Candan, "Bu işgalleri kaldıramadılar. Otuz, kırk yıldır orada kangren olmuş bir süreç var” diye belirtti. O bölgenin işgallerden arındırılması gerekliliğine dikkat çeken Candan, “Milli Park statüsünden kaldırıp o işgalleri muhtemelen yasalaştıracaklar. Bunu yaparken mutlaka daha büyük tahribatlara sebep olacak projeleri de gündeme getireceklerdir" diye konuştu.

TOKİ’nin bu konuda çalıştığına dikkat çeken Candan, “Bir taraftan da bir alan yönetmeliği çıktı. O alan yönetmeliği kapsamında değerlendireceklerdir. Ama alan yönetmeliği ve Kapadokya kanunun kendisi de sorunlu. Katılımcı değil. Koruma kurullarını dışlayan, Cumhurbaşkanlığı sisteminin tek elden yönetmesini koordine edecek bir komisyon üzerinden şekilleniyor” diye var olan durumu aktardı.

Kendilerinin bu milli park statüsünün kaldırılmasını Kapadokya kanununa benzettiklerini ifade eden Candan, “Tahribatı tekelleştirebilecek ve arttıracak bir süreç olarak görüyoruz” dedi.

Milli park statüsünün kaldırılmasının bir belirsizlik doğurduğunu dikkat çeken Candan, “Koruma kurulunun bir sınır belirlediği söyleniyor. O sınır nedir, ne değildir? Bunları bilmiyoruz. Ama milli park statüsünden çıkarıldığı andan itibaren Türkiye ve dünya için hem doğal hem de kültürel olarak çok önemli olan bu alanın korunması ve yapılacak yapılaşmalarda kurumların görüşleri alınıp özenle davranılması gerekirken bunlardan uzaklaşılıyor” diye belirtti.

Öte yandan Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Göreme Vadisi’nin Cumhurbaşkanlığı kararıyla milli park statüsünün kaldırılmasını yargıya taşıyacağını duyurdu.

ŞPO VE MİMARLAR ODASI: BU KARAR YANLIŞTIR

TMMOB Şehir Plancıları Odası Başkanı Orhan Sarıaltun, Göreme alanının tüm dünya için hem tarihi hem de nadir jeolojik oluşumu ile çok önemli bir alan olduğunu hatırlattı ve “Örneğin ilk Hristiyanların saklanıp gizlendiği bir yerleşim yeridir” diye söze başladı. Milli park statüsü içinde iken iki milyonu aşkın turist çektiğini vurgulayan Sarıaltun, “Buranın 1967 yılında milli park ve uzun devre gelişim planı süreçleri başlamıştır. ’86 yılında da ilan edilmiştir” dedi.

Göreme ve Kapadokya’nın yedi bölge olarak 1985 yılında dünya miras listesine dahil olduğunu hatırlatan Sarıaltun, “Göreme Milli Parkı, Derinkuyu ve Kaymaklı Yeraltı Şehirleri, Karain Güvercinlikleri, Karlık Kilisesi, Yeşilöz Theodoro Kilisesi ve Soğanlı Arkeolojik Alanı bu miras listesinde bulunuyor” dedi.

Milli Park statüsünden çıkarma kararının turizm odaklı olduğuna dikkat çeken Sarıaltun, “Turizm odaklı bakışla bile milli park statüsünün kaldırılması yanlıştır. Çünkü zaten milli park ilanı buranın önemini öne çıkarır” diye konuştu. Milli park statüsü sayesinde uzun devreli gelişme planının olduğunu belirten Sarıaltun, “Yerel yönetim ve merkezi idarenin herhangi bir plan değişikliğinde uzun devreli gelişme planına göre şekillendirmesi ve gerekli izinleri alması gerekiyor” diye vurguladı. Bu alan yönetimi kapsamında uzun devreli gelişme planının artık bulunmayacağını vurgulayan Sarıaltun, “Uygun gördükleri yerlerde rahatlıkla turizm odaklı müdahalelerin yapılabileceği görülüyor” diye belirtti. Orhan Sarıaltun milli park statüsünü kaybı olduğunu belirtti.

NE OLMUŞTU?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın imzasıyla Resmi Gazetede bugün yayımlanan karara göre, 30 Ekim 1986 tarihli ve 86/11135 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla alınan, Göreme Vadisi ve çevresindeki alanın mili park olarak belirlenmesi hakkında karar yürürlükten kaldırıldı. Alan 1985’te de UNESCO Dünya Mirası sit alanı olarak belirlenişti.

Göreme’nin milli parktan çıkarılması "Antalya-Kayseri hızlı tren hattının güzergahında olmasından dolayı mı" sorusunu akıllara getirdi. Çünkü, bu demir yolu hattı, peri bacaları ve Göreme Tarihi Milli Parkı ile Konya ve Antalya'da üç ayrı yaban hayatı koruma sahasını etkileyeceği belirtilmişti.

BAKANLIK: KARARLA KAÇAK UYGULAMALARIN ÖNÜNE GEÇİLECEK

Kültür ve Turizm Bakanlığınca, Kapadokya Alanı Hakkında Kanun ile, Göreme Tarihi Milli Parkı, Derinkuyu ve Kaymaklı yer altı şehirlerini içine alan bölgenin Kapadokya Alanı olarak belirlendiği hatırlatılarak, böylelikle alanın doğal karakterini tahrip eden ve yetki karmaşasından dolayı engellenemeyen kaçak uygulamaların önüne geçileceği belirtildi. 

AA'nın haberine göre, Bakanlık tarafından, Göreme Vadisi’nde Milli Park statüsünün kaldırılarak “Kapadokya alanının ranta açılacağına” dair iddiaların yer aldığı haberler üzerine yapılan açıklamada, Kapadokya alanında arkeolojik, kentsel, doğal sit alanları, kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgesi ve milli park gibi birçok farklı koruma statüsünün bir arada bulunmasının, alanda zamanla yetki karmaşasına neden olduğu, bu durumun da kaçak yapılaşmaların artmasına ve alanın tahrip edilmesine yol açtığına dikkat çekildi. 

Bu yetki karmaşasından kaynaklanan izinsiz yapılaşmayı engellemek amacıyla bu yıl içerisinde tespit edilen söz konusu uygulamalardan yaklaşık 70’inin Kültür ve Turizm Bakanlığının öncülüğünde kaldırıldığı belirtildi.

MİLLİ PARK NEDİR?

Uluslar arası Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından Milli Park şöyle tanımlanır: Bilimsel ve estetik yönden olağanüstü biyolojik (bitki örtüsü ve yaban hayatı) ekolojik, jeolojik, coğrafi ve benzeri doğal yapısı ve arkeolojik, etnografik, antropolojik, mitolojik, tarih, ve benzeri kültürel özellik ve güzelliklerden bir veya bir kaçına sahip; bilimsel, eğitsel, estetik, sportif, eğlence ve dinlenme bakımlarından ulusal ve uluslararası düzeyde öneme sahip en az 1000 hektar genişliğinde, kara ve su alanlarıdır. Milli Park kavramı dünyadaki bütün ülkelerde kendi dillerinde tam olarak bu ifade ile adlandırıldığı için ulusla arası bir tabirdir.

Resmi Gazete'de yayımlanan diğer bir karara göre, Muğla'nın Bodrum ilçesindeki Torba ve çevresi ile Kızılağaç İçmeler bölgesinin kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgesi olarak tespit ve ilan edilmesi kararlaştırıldı. Söz konusu karar 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu'nun 3'üncü maddesi gereğinde verildi.