Metal dosyası | Esnek çalışmayla işçi "ne iş olursa yaparım" noktasına getirildi
Senelik üretim planı yapan metal fabrikaları işlerin yoğun olduğu dönemde sözleşmeli işçi alıp, üretim tamamlandıktan sonra kapı önüne konuyor.
Fotoğraf: DHA
Tuncay SAĞIROĞLU
Çerkezköy
Vergi muafiyetleri, teşvikler ve ucuz kredilerle yetinmeyen metal patronları binlerce işçiyi işten atıp, esnek çalışmayı bütün yönleriyle hayata geçirerek üretimi artırıyor, kârlarını büyütüyor. Çerkezköy’de yaşananlar metal patronlarının sendikası MESS’in ve patron sendikaları konfederasyonu TİSK’in Genel Başkanı Özgür Burak Akkol’un “Esnek çalışma yaygınlaşmalı” açıklamasının ne anlama geldiğini de gösteriyor.
Çerkezköy’de Türk Metal Sendikasının örgütlü olduğu B/S/H, Koç Holdinge bağlı Arçelik’in elektrik motor sarım, kurutma ve televizyon fabrikaları, Hema Endüstri ve Kale Kilit fabrikalarında bir yıl içinde binlerce metal işçisi işten atıldı. İşten atmalar halen sürüyor. Örneğin traktör, dişli sistemleri, pompa ve motor bloğu da dahil her türlü döküm yapan Hema Endüstri’den 3 bin işçinin 2 bine yakını kapı önüne kondu. Kale Kilit fabrikasından her ay 50 ile 100 arası işçi işten atılıyor. B/S/H ve Arçelik ise üretim planına göre işe aldıkları binlerce sözleşmeli işçiye, sözleşme bitince kapıyı gösteriyor.
MENDİL GİBİ KULLANIP ATIYORLAR
Özellikle B/S/H ve Arçelik yıllardır sözleşmeli işçi çalıştırıyor. İş yasasında yapılan değişiklikle patronlara kısmi süreli iş sözleşmesi yapma hakkı tanındı. Patron işçiyi iş olduğunda işe alıp, iş bittiğinde ise hiçbir kıdem ve ihbar tazminatı yükümlülüğü taşımadan işten atıyor. Sözleşme ile asgari ücret ile aldığı işçinin senelik izin hakkı söz konusu bile değil. Senelik üretim planı yapan metal fabrikaları işlerin yoğun olduğu dönemde sözleşmeli işçi alıp, üretim tamamlandıktan sonra kapı önüne konuyor. Yıllarca sözleşmeli işçi olarak çalışan bir B/S/H işçisi patronların bu uygulamasına “Bizi mendil gibi kullanıp atıyorlar” diye tarif ediyor. “Yıllardır B/S/H’ta sözleşmeli olarak çalışıyorum. Onlarca sözleşme yaptım. Ama her sene birkaç ay boşta geçiyor. Hep asgari ücret ile çalıştım. Hiçbir hak kullanamadım” diyen bir başka B/S/H işçisi, “işsizlikten iyidir” deyip, “belki kadroya geçeriz” umuduyla bu koşulları kabul ettiğini söylüyor.
HER İŞİ YAPARIM ABİ NOKTASINDAYIZ
Geçen seneye göre metal fabrikalarında üretim daha az işçi ile yapılıyor. Buna karşın neredeyse bütün fabrikalar daha yıl sonu gelmeden üretim hedeflerine ulaşmış durumda. Arçelik ve B/S/H beyaz eşya ihracatında ilk üç sırada yer alıyor. B/S/H durmadan depo kiralıyor. Bu kadar üretim daha az işçi ile nasıl yapılıyor? Soğutucu, bulaşık, çamaşır ve fırın bölümlerinin olduğu B/S/H’ta çalışan 6 bin işçi nerede iş varsa oraya gönderiliyor. Bölümler ve bantlar arasında kaydırma yapılarak üretim hiç aksatılmıyor.
Bu durumu bir Arçelik işçisi, “İşçiler olarak her işi yaparım abi noktasına geldik” diye anlatıyor. Eğitim programı adı altında İŞKUR’dan işçi alan Arçelik, neredeyse bedava işçi çalıştırıyor. Bununla birlikte ücretsiz izinlerinde kullanıldığı fabrikalarda patronlar açısından işçi maliyetleri en düşük seviyeye çekiliyor.
MESS SÖZLEŞMESİ HER ŞEYE GEBE
Bir taraftan patronların kriz dayatmaları, diğer taraftan Türk Metal tarafından da yayılan işçiler üzerindeki işsizlik korkusu. Ama diğer taraftan da işçilerin beklentileri var. Ücretlerdeki erime, çalışma koşullarındaki ağırlaşma işçileri bir arayış içine de sürüklüyor. Kriz diyen patronların yatırımlarını, onlara yapılan teşvikleri de görüyor. Arçelik İstanbul’dan taşıdığı televizyon fabrikasını milyonlarca dolar yatırım yaparak “akıllı fabrika” kuruyor, B/S/H 300 milyon avro yatırım yaparak bantlarda iyileştirme yapıyor. İşçiler arasında bugün açısından daha çok işsizlik kaygısı içinde olsalar da Hema’da çalışan bir metal işçisinin dediği gibi “bugün fabrikalarda sözleşme çok konuşulmuyor ama metal işçisi işsizlik kaygısı olmadan insan gibi yaşamak istiyor.”
"İKİ PAZAR DEVLETE BEDAVA ÇALIŞIYORUM"
Metal işçilerinin ücretlerindeki erimenin diğer bir nedeni vergi sistemindeki adaletsizlik. Patronların milyonlarca liralık vergilerinin bir kalemde silen iktidar sıra işçilere gelince zengin muamelesi görüp vergileri kademeli olarak arttırıldı. Yıl sonuna doğru ücretlerin alım gücü düşmesine rağmen en üst vergi dilimine giren metal işçilerinin ücretlerinde büyük kesintilere yol açtı. Yılın ilk aylarındaki ücretini alabilmek için pazar günleri fazla mesai yapmak zorunda kalan bir B/S/H işçisi, “Her ay iki pazar mesai yaparsan ancak normal ücretimi alıyorum. Yani iki pazar devlete bedava çalışıyorum” diyor.
