Lübnan’da protestolar sürüyor: Bundan sonra ne olacak?

Nalan YAZGAN
Beyrut

Ekonomik sıkıntıların tetiklediği Lübnan’daki gösteriler 27 Ekim’den bu yana devam ediyor. Sanayi üretiminin son derece sınırlı olduğu Lübnan’da, doğal olarak hizmet sektörü ön planda ve bankacılık gibi bazı hizmet sektörleri bölgede ve dünyada başı çekiyor. Diasporada yaşayan Lübnanlıların gönderdikleri finansal kaynaklar hem gelişmiş finansal piyasaların hem de ekonomi ve tüketimin en önemli dayanağı. 

Lübnan’da aylık asgari ücret 675 bin Lübnan lirası, yani, şu anda geçerli kurla 450 Amerikan doları. 86 milyar dolarlık kamu borcu olan bu küçük ülkede borcun gayrisafi yurt içi hasılaya (GSYH) oranı yüzde 152. Dolayısıyla bütçe gelirinin yarısından fazlası sadece faiz ödemek için kullanılıyor. Altyapı yatırımları için kaynak da çok sınırlı. Kimi tahminlere göre nüfusu 6 milyona yakın olan Lübnan’da, 2 milyondan fazla insan yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Ülkedeki işsizlik oranı son yıllarda yüzde 25 civarında, bu oran genç nüfusta yüzde 30’a kadar çıkıyor.

Gelir dağılımındaki adaletsizlik de son derece çarpıcı. Nüfusun küçük bir kısmı çok zengin iken, büyük bir bölümü ise çok yoksul. Bu gelir uçurumu, ülkede ve hatta Beyrut içinde birbirinden pek uzak mesafelerle ayrılmayan zengin ve fakir mahalleler dolaşıldığında çok daha iyi anlaşılıyor.

"DEVRİMİN GELİNİ" TRABLUSŞAM

Nüfusunun çoğunluğu Sünni olan, Hariri’nin kalesi kabul edilen, Lübnan’ın kuzeyindeki Trablusşam şehrinde insanların gelir seviyesi oldukça düşük. Beklentilerin aksine Trablusşam şehri, gösterilerin ilk gününden itibaren düzenli olarak çok kalabalık protestolara ev sahipliği yaptı. 

Trablusşam, diğer şehirlerdeki göstericiler tarafından Arapça “aarouss el thawra” yani “devrimin gelini” olarak anılıyor. Gelin, “eş” anlamında değil de “en güzel” anlamında kullanılıyor. Bu “en güzel şehir” Trablusşam’da yaşayan halk ekonomik olarak o kadar kötü durumda ki kaybedecek bir şeyi yok ve bu “devrim” onların tek umudu olmaya devam ediyor.  

TÜM DÜŞÜK GELİRLİ GRUPLAR MEYDANLARDA DEĞİL

Ülkenin ekonomik geliri en düşük grubu Şiiler ise bu gösterilerde ön saflarda değiller. Hatta Hariri’nin 29 Ekim günü istifasını sunduğu konuşmasından önce, Şiilerin genel olarak desteklediği Emel Hareketinin bazı üyeleri ellerinde taş ve sopalarla göstericilere saldırmışlardı. Hatta göstericiler “Biz sizin haklarınızı talep etmek için buradayız. Sizin de burada bizimle isyana katılmanız lazım” diye seslenmişlerdi üzerlerine saldıran insanlara. 

Son yıllarda mezhepsel dengeleri korumak adına resmi nüfus sayımı yapılmasa da şu anda Şiilerin Lübnan’daki en kalabalık grup olduğu ve daha hızlı bir nüfus artışı gösterdikleri somut bir gerçek. Hizbullah, bu insanlara umut olması, devletin sunmadığı hizmetleri sunması ve en önemlisi ülkeyi İsrail’e karşı savunmasız bırakmaması ile Şii nüfusunun yoğun olduğu yerlerde gönülleri fethetmeyi başarmıştı. Hizbullah Lideri Hasan Nasrallah’ın tek sözü onların protestolara mesafeli durması için yeterliydi.

GELECEĞİNİ LÜBNAN’DA GÖRMEYEN ÖĞRENCİLER

Gösteriler eş zamanlı olarak ülkenin tamamında her sınıftan insanın genç yaşlı demeden katılımıyla başlamıştı. Sosyal medyada en ilgi çeken gösteriler üst orta sınıf olsa da öğrenciler en başından beri meydanlardaydı. Son iki hafta özellikle Hariri’nin istifası ve Emel hareketinin saldırıları sonrası azalan kalabalıkları öğrenciler sayılarını artırarak telafi ettiler. 

Sayda şehrindeki öğrencilerin liderlik ettiği yürüyüşler ülkenin diğer bölgelerine de hemen sıçradı. Beyrut’ta öğrenciler her sabah ve her akşam sokak sokak dolaşarak sloganlarla taleplerini seslendirdi. 

Gösterilere katılan liseli bir öğrenci “Hristiyanların veya Müslümanların haklarını istemiyorum çünkü gıda, su ve elektrik hakkına sahip değiliz ki” diyerek mücadelelerinin mezhepler üstü olduğunu vurguladı. Bir bakıma Lübnan milletleşmesi sınavını, doğrudan doğruya dış güçlere ve müdahaleye değil, en temel hizmetleri bile sağlamaktan geri duran politik tabakaya karşı veriyor.

Geleceklerini Lübnan’da görmeyen öğrenciler, mezun olduklarında iş bulmanın zorluğundan yakınıyorlardı. Özel üniversitelerin okul ücretlerinin Amerikan doları ile ödenmesi de öğrencilerin şikayet ettikleri durumlardan biriydi. Bazı üniversiteler öğrencilerin bu talebini kabul edip, ödemelerin Lübnan lirası ile yapılmasını kabul ettiler. 

Eğitim Bakanı Ekrem Şahib, öğrencilerin demokratik taleplerini yerine getirebilme haklarının korunması için ülkedeki tüm okulları haftalarca tatil ilan ederek, öğrencilere destek verdi.

GENEL GREV

Lübnan’daki genel greve iştirak eden sadece sendikalarla örgütlü mücadelenin parçası olan emekçi sınıfı değildi. Lübnan ekonomisini döndüren hizmet sektörü de büyük ölçüde greve destek verdi. Emekçilerin gösterdiği dayanışma sayesinde protestolar başladığından beri sendikaların etkisi oldukça arttı.

Hatta Banka Çalışanları Sendikaları Federasyonu Başkanı George El Hac, çalışanların güvenliğinden endişe duyulduğu için grevi uzatma kararı aldı. Bankaların kapalı kalmasının ana nedeni mevduat sahiplerinin bankadan hesaplarını çekmek için yaratacakları kargaşaya karşı önlem almak. Ama şu ana kadar başarılan ise bu kaosu biraz ötelemekten başka bir şey değil.

BUNDAN SONRA NE OLACAK?

Bir aylık bu süre zarfında zaman zaman katılımcı sayısı azalsa da protestolar düzenli olarak devam etti. Bundan sonra mezhepsel dengeleri bozacak bir tetikleme olmazsa, dayanışmayı başaran Lübnanlılar talep ettikleri haklarını almaya hiç olmadıkları kadar yakın görünüyorlar. Ancak, mevcut siyasi liderler koltuklarına tutunup, talep edilen teknokratlardan oluşan, liyakate dayalı hükümet kurulmasına izin vermezlerse ve protestolar geniş kapsamlı olarak devam ederse, muhtemeldir ki çöken sadece Lübnan ekonomisi olmaz.

Lübnan: Bu düzen değişene kadar!

Geçmişin esaretinden kurtulamayan ülke: Lübnan

Lübnan: Zamlara karşı çakan kıvılcım, sistemi de yakacak mı?

Kolombiya, Bolivya, Şili, Irak, Lübnan: Devrim kendine biçim arıyor