Bir delinin hatıra defteri

Kıvılcım EFTELYA

Zeynep KAYA

Malatya

Ukraynalı yazar Nikolay Vasilyeviç Gogol tarafından 1883 yılında yazılan “Bir Delinin Hatıra Defteri” adlı öykü, ülkemizde birçok tiyatro topluluğu tarafından da sahnelendi. İlk kez 1965 yılında Ankara Sanat Tiyatrosu’nda Genco Erkal tarafından oynandı ve Türkiye’de oynanan ilk tek kişilik oyun olarak tarihe geçti. 2015 yılında 50. yılına özel tekrar Genco Erkal performansıyla seyirci karşısına çıktı. Genco Erkal sesi, mimikleri ve beden diliyle adeta olayı yaşatıyor. Genco Erkal’ın nefis oyunculuğu ile tek kişilik bir şölene dönüşüyor. Oyunda günümüzle de bağdaşan çarpıcı göndermeler seyirciyi de sarsıyor.

BELİRGİN BİR SINIF FARKI

19. Yüzyılda St. Petersburg’da dokuzuncu dereceden bir memur olan Poprişçin’in aracılığıyla Çarlık Rusya’sının toplum yapısı sert bir dille eleştiriliyor. Yoksul ve yalnız olan Poprişçin, üst sınıftan olmadığı için kendisine yapılan haksızlıklara karşı ses çıkarmaz hatta o hakkı dahi kendisinde görmez. Uğradığı haksızlıkları, iç çatışmalarını, yaşadığı sıkıntıları ve aşkını hatıra defterine not eder. Poprisçin, çalıştığı dairenin müdürünün kızına umutsuzca aşıktır. Bir gün kızın da ona âşık olacağı umuduyla yaşar. Ancak kız üst sınıftan bir erkeğe âşık olur.  Poprişçin, kızın kendisi hakkındaki düşüncelerini bir köpeğin mektuplarıyla öğrenir. Kendisi köpeklerin konuşabildiğine inanmaktadır. Âşık olduğu kızın gözüne girebilmesinin yolunun kendisinin sınıf atlayabilmesi olduğunu düşünür. Kendisini İspanya Kralı 8. Ferdinand olarak görmeye başlar ve en sonunda kendisini akıl hastanesinde bulur. Buradan da görebiliyoruz ki Poprişçin, sınıf farkının ezikliğini varoluşuyla bağdaştırmış ve bireysel bir sorun gibi içselleştirmiştir. Şimdiye kadar hep ezilmiş ve sömürülmüş olmanın verdiği yük ile birlikte sınıf farkından kaynaklı imkânsız aşkıyla akıl sağlığını iyice kaybetmiştir. Burada kapitalist sistemin acımasızlığı en sarsıcı şekilde seyircinin yüzüne çarpmaktadır.