Metal işçileri öfke biriktiriyor

Muzaffer ÖZKURT
Bursa

Bursa’da MESS sözleşmesi kapsamındaki fabrikalarda öfke hakim. Öfke sadece sözleşmenin grev aşamasına gelmesinden değil, geçim sıkıntısının yanan kombilerle birlikte daha da ağırlaşmasından kaynaklı. Kanal İstanbul, Libya tezkeresi, asgari ücret gibi gelişmeler ise AKP hükümetinden kopmaları artırıyor. Öyle ki yerel seçimden bu yana geçen sürede AKP’nin yanı sıra, “dokunulmaz” sayılan Cumhurbaşkanı Erdoğan da hedefe konmaya başlanmış.

Türk Metal’in örgütlü olduğu Renault, Bosch, Valeo ve Coşkunöz’den işçilerle bir araya geldik. Geçim koşulları, beklentiler, kaygılar... Hemen her fabrika birbirine benziyor. İşçiler bir yandan işsizlik korkusu yaşıyor, işini korumaya çalışıyor ama çalışsa bile geçinemiyor. İyi bir zam için sözleşmede inisiyatif alması gerektiğini biliyor ama korku nedeniyle geri duruyor. Türk Metal’i “Patronların sendikası” diye tanımlıyor ama inisiyatif alamadığı için sendikadan beklenti içinde. İşçiler tüm gelişmeleri geçim sıkıntısının boğazına yapıştığı çelişkiler hali içinde izliyor.

KÜFÜRÜN YANI SIRA TİYE ALMALAR DA BAŞLADI

“Herkes birbirine doğal gaz, elektrik faturası gösteriyor” diyor Bosch işçisi. “Geçen yıla göre çarpı iki” diyor Valeo işçisi. “Birbirinden borç alıp ödüyor insanlar faturalarını” diyor Coşkunöz işçisi. “Dünyanın vergisini veriyoruz. Teşviklerle doğrudan patronların cebine giriyor” diyor Renault işçisi... Benzer sözler tüm işçilerin dilinde. Üstelik faturaları, vergi diliminin artması nedeniyle aldıkları ücretin ortalama 400 lira düştüğü bir dönemde ödemeye çalışıyorlar. Ucuz marketlerden en fazla aldıkları ürünlerin fiyatlarının karşılaştırmasını yapıyorlar. Sonuç: “Geçen yıla göre yüzde 100 enflasyon.” Ücret zammını belirleyen enflasyon rakamını açıklayan TÜİK’e tepki büyük. Sadece küfür kıyamet değil, tiye almalar da başlamış. Valeo işçisi anlatıyor: “‘TÜİK nereye bakıp açıklıyorsa enflasyonu biz de oradan alışveriş yapalım’ diyor işçiler.”

Bosch işçisi alıyor sözü: “Dedem işçiydi başımın üstünde dam, kaynayan tencere olsun yeter diyordu. Bir sedir vardı evde. Babam da işçiydi. Evde eşya vardı ama sadece kahveye giderdi. Ben üçüncü kuşak işçiyim. İnsan sosyal hayatı olsun, yazın ailece tatile gitmek istiyor. Hayat standartları yükseliyor ve sen de insan gibi yaşamak istiyorsun. Eşi çalışmayan kimse kalmadı zaten. İki maaş giriyor eve. Buna rağmen öyle bir yoksullaşma var ki... Bundan 5 yıl önce böyle değildi. Yine geçinemiyorduk ama bugünkü gibi elimizdekini kaybetmemiştik.”

AKP İÇİN FABRİKALARDA DENİZ BİTTİ

Libya’ya asker gönderme, Erdoğan’ın 30 yaşını geçenlerin evlenmemesine yönelik sözleri, asgari ücret zammı, Kanal İstanbul... Hükümetin her adımı yoksulluk duvarına çarpıyor. “Bu kadar işsizlik, yoksulluk varken nereden çıktı Kanal İstanbul” sözü hemen tüm işçilerin dilinde. “Ülke savunmasının Libya’dan başladığı” sözleri ise destek bulmak bir yana tepkiyi daha da artırmış. Bosch işçisi “Hükümet beka sorunu diyor ya beka denince eskiden bu sözleri savunmak için kavga edenler de dahil artık gülmeye başladı” diyor. Yoksullaşmayla birlikte hükümete tepkinin önemli ölçüde arttığını dile getiren Renault işçisi örnek veriyor: “Benim etrafımda AKP’li, MHP’li işçiler vardı. AKP’ye destek verenler çok azaldı. En son bir kişi kalmıştı sonunda o da vazgeçti. ‘Benim için artık bitti. Daha oy yok’ diyor.” Valeo işçisi alıyor sözü: “Hayat artık siyaset oldu. Herkes zamları, eğitimi, sağlıkta yaşananları takip ediyor. Millet artık görmeye başladı. Hastaneye gidiyorsun katkı payı, muayene ücretleri artmış. Geçen bir hastaneye gittim 100 liranın üzerinde para çıktı daha önceki muayenelerden, Doğal gaz, elektrik zamları aşırı tepki çekiyor. Asgari ücret belirlendiğinde işçi arkadaşlar ‘Ben 1000 lira fazla alıyorum geçinemiyorum, asgari ücretli nasıl geçinecek’ dediler.”

İşçilerin “fanatik” dediği azınlık bir grup dışında hükümete destek veren yok. Onlar da açıktan savunamıyor, hükümete taze kan örgütleyemiyor. Bosch işçisi “Tarikatların etkisindeki işçiler hâlâ hükümetin arkasında ama şunu söyleyebiliriz, fabrikalarda AKP için artık deniz bitti” diyor. İşçilerin olumlu karşıladığı tek çıkış yerli otomobilin de desteğe dönmediğini vurguluyor işçiler.

Tepki sadece AKP’ye değil, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a da yönelmiş. Özellikle Kanal İstanbul inadı nedeniyle. Bosch işçisi şunları anlatıyor: “İşçiler Erdoğan için kendi ruh haline göre memleketi yönetiyor diyorlar. Mesela AKP’li bir işçi arkadaşım ‘Adam kendi hayali neyse onu yapıyor. Memleketin durumuna bakmıyor’ demeye başladı. Hatta daha önce Erdoğan’a oy verip de şimdi ‘Suyu ısındı artık’ diyen var.”

SINIFININ FARKINA VARMASI GEREKİYOR

Hükümete tepkinin artması işçilerin sınıf bilinciyle birleştiği anlamına gelmiyor. Dolayısıyla burjuva bir partiye duyulan tepki, başka bir burjuva partiye desteğe dönüşüyor. MHP’li işçiler arasında İYİ Partiye yönelim artarken, muhafazakarlık nedeniyle AKP’yi destekleyen işçiler arasında ise “Erbakan’ın partisi var, olmadı ona oy veririz” diyenlerin sayısı artmış. İmamoğlu’nu sempatik bulduğunu yüksek sesle söyleyen işçi sayısı ise hiç de az değil...

Bosch’tan bir işçi bakış açısının değişmesinin zorunlu olduğunu söylüyor: “Tartışıyoruz, konuşuyoruz bizim kahvedekiler benim gibi düşünüyor diyor. Sadece senin kahvedekiler değil ki Türkiye böyle düşünüyor, yoksa farklı koşullarda yaşardık zaten. Kendinin iktidar olabileceğini düşünmüyor. Çünkü en başta tarih bilmiyor işçiler. Ne Kavel, ne 15-16 Haziran direnişi ne büyük madenci yürüyüşü... Her zaman böyle işçinin ezildiğini zannediyor. Evet metal fırtınada olduğu gibi patlamalar oluyor. Hele şimdi ciddi bir öfke birikiyor ve böyle giderse önümüzdeki dönemlerde de yaşanabilir. Ama kendi sınıfının farkına varmadan bu koşulları değiştirmesi de mümkün değil.”

SÖZLEŞMENİN SONUCUNU BELİRLEYECEK SORULAR

MESS grup sözleşmesinde ara bulucu aşaması sona erdi ve grev aşamasına gelindi. Son bir yılda işçilerin yaşadığı gerçek enflasyon yüzde 30’ları aşmış durumda. TÜİK ise enflasyonu yüzde 11.8 olarak açıkladı. Bu rakama dayanan patronlar 6 ay için yüzde 6 olan tekliflerini son görüşmede yüzde 8’e çıkardı. Söylenen rakamlar işçileri tatmin etmekten uzak.

Zaten kriz, işsizlik, memurlara ve kamu işçilerine verilen zam, asgari ücret artışı, grev yasağı tehlikesi ve Yüksek Hakem Kurulunun yüzde 6 ile bitirdiği TÜPRAŞ sözleşmesi beklentileri aşağı çekmiş. Fabrikalarda ortalama ücret 3 bin 600 lira. Yeni işçi ile 10 yıllık işçinin saat ücretleri arasındaki fark ise sadece 1 lira 46 kuruş. Beklentiler aşağı çekilse de işçiler yüzde 20’ye yakın bir zam bekliyor, çünkü bu rakamın aşağısında bir zamla iki yıl nasıl geçer belli değil.

Peki sözleşme sürecinde verilen mücadele bu rakamı almaya yeter mi? Bütün işçiler hayır diyor. Üretimi etkileyecek eylem kararlarının alınmamasından yakınıyor. İşçilerin yoksullaşmasına dikkat çekmek için son yapılan cepleri çıkarma eylemi büyük tepki çekmiş örneğin. Bosch işçisi anlatıyor: “Ceplerini çıkart, kıçını aç... Böyle olmaz. Üretim yavaşlayacak ve uzun süreli yapılacak. Başka yolu yok.”

Etkili kararların alınmamış olması bir yana alınan eylem kararlarının kırılması da moral bozukluğu yaratmış işçilerde. Örneğin TOFAŞ ve Ti Otomotiv’de fazla mesaiye kalmama eylemleri kırılmış. Kırılmayan yerlerde ise ustabaşıları ve bantlarda çalışmayan işçilerin bantlara alınmasıyla üretim sıkıntısı aşılmış. Renault’da ise 50. kuruluş yıl dönümü nedeniyle işçilere ikramiye dağıtılacağı sözü geri alınıp, yerine konser konunca Türk Metal konsere katılmama kararı almış. Sendikanın kararı son ana bırakması ve ikircikli tutumu nedeniyle işçilerin yarısı konsere gitmiş. Coşkunöz işçisi “Sendika yapıldı densin diye bir şeyler yapıyor, sonuç almak için değil. Geçen vardiya gazetesi dağıtıldı sözleşmeyle ilgili. Temsilci geldi arkadaşlar okur gibi yapın dedi, fotoğraf çekti sonra gitti. Bu mu yani?​” diyor.

Sözleşmeye ilişkin yüzde 15 ile 20 arasında rakamların telaffuz edildiğini aktaran Bosch işçisi ise şu değerlendirmeyi yaptı: “Miting yapılacak mesela, mitingle ne yanıt vereceğiz? Tamam yapılsın ama asıl üretimi durdurmak gerek, patrona yanıt asıl fabrikada verilmeli. MESS sorun çıkmayacağını düşünse sözleşmeyi YHK’ye götürmek için hiç tereddüt etmez. Zaten hükümet arkasında. Ama YHK ile biten sözleşme sonrası işçiyi istediği gibi çalıştırabilir mi, çalıştıramaz mı? Ya da enflasyon böyle devam ederse bir altı ay sonra ne olacak? Bugün bir şey olmaması yarın bir patlama yaşanmayacağı anlamına gelmiyor. Bunlar patronlar için soru işareti. Şu an alacağımız parayı da bu sorulara yanıtlar belirleyecek. Yoksa işçiler şu an kendi başına hareket edecek, inisiyatif alacak durumda değil. Sendikaların tutumu ise patronlara geri adım attırmaktan çok uzak. Ama öfke birikiyor. Geçen tabaklara çatal kaşıkla vurma eylemi vardı, nasıl bir kızgınlık varsa tabaklar kırılmıştı. Zannedersin çekiçle vurmuşlar. Un ufak olmuş. Bu bir gösterge.”