Samilerin hak mücadelesi Yüksek Mahkemede

Murat KUSEYRİ
Stockholm

İsveç'in kuzey kesimlerinde yaşayan Sami halkının binlerce yıl yaşadığı topraklar üzerinde söz sahibi olma mücadelesi Yüksek Mahkemede.

Yaşadıkları toprakların mülkiyetinin İsveç devletine ait olduğunu kabul eden Samiler, binlerce yıldır yaşadıkları topraklarda avcılık, balıkçılık ve ren geyiği besiciliği yapma hakkının gasp edilmesine karşı çıkıyor.

İsveç'te Samilerin 33'ü dağ ve 10'u orman köyü olarak adlandırılan 51 coğrafi bölgeleri bulunuyor.

Girjas Köyü, yerli halk olmanın getirdiği haklarının gasp edilmesine karşı çıktı. Bölgelerinde avcılık ve balıkçılık yapma hakkının İsveç devleti yerine kendileri tarafından belirlenmesini talep etti.

MAHKEME SAMİLERİ HAKLI BULDU

Samiler, yaşadıkları bölgelerde söz sahibi olma istekleri reddedilince hukuki süreç başlattı ve İsveç tarihinde bir ilk yaşandı. Mahkeme 2016 yılında ilk kez Samilerin yerli halk olmalarından kaynaklı taleplerini kabul etti. Bölgedeki balıkçılık, avcılık ve ren geyiği bakıcılığını hükümete sormadan Samilerin kararlaştıracaklarını hükme bağladı.

Davayı kaybeden İsveç Hükümeti, kararı temyiz ederek Üst Mahkeme'ye taşıdı. Yukarı Norrland Üst Mahkemesi, Samilerin tek başlarına avcılık ve balıkçılık yapma haklarının olduğunu kabul etmekle birlikte bu hakların başkalarına devretme haklarının olmadığına hükmetti.

Hem hükümet hem de Samiler, belirsizlikler taşıdığını belirterek karara itiraz edince dava Yüksek Mahkeme tarafından ele alındı.

Yüksek Mahkemenin kararı mülkiyet hakkı ve doğal kaynakların kullanımında Samilerin mi yoksa devletin mi karar sahibi olacağının belirlemesi açısından özel bir önem taşıyor. Bu karar, bu tür anlaşmazlığın yaşandığı Sami köyleri için emsal teşkil edebilecek.

Geçtiğimiz yılın son aylarında başlayan ve bir aydan fazla süren Yüksek Mahkeme'deki duruşmalara Laponya'nın dört bir yanından Samiler, geleneksel kıyafetleriyle katıldı. İnsan hakları kuruluşları ve medya duruşmaları yakından izledi.

DEVLETİN AVUKATLARINDAN IRKÇI SÖYLEMLER

Devleti temsilen duruşmaya katılan avukatlar, yerli halkların haklarını güvence altına alan ILO'nun 169. maddesini kabul etmediği için İsveç'in Samilere karşı uluslararası yükümlülükleri bulunmadığını öne sürdü.

Buna karşın Samilerin avukatı Peter Danowsky, anayasada yerli halk olarak kabul edildikleri için Samilerin toprakları üzerinde karar verme hakları olduğunu ve ILO'nun sözleşmesinin imzalanmamasının bu hakkı ortadan kaldırmadığını savundu.

Devleti temsilen duruşmalara katılan avukatların Samilerden Lappar (Yamalar) olarak söz etmesine Samiler tepki gösterdi. Avukat Hans Forsell, tarihi belgelerde yamalar olarak geçtiği için söz konusu sözcüğü kullandığını belirterek kendini savundu. Yüksek Mahkeme Başkanı, devletin avukatlarından küçültücü kabul edilen Yama sözcüğünü kullanmamasını istedi.

Mahkemenin uyarısından sonra devleti temsil eden avukatlar; Hans Forssell ve Jonas Löttiger, “Yama” yerine “gezginci” ve “geyik bakıcıları” sözcüklerini kullandı.

Devlet adına duruşmaya katılan avukatlar, davada tanık olarak bir uzmana Sami olduğu için itiraz ettiler. Avukatların bu itirazları Samilerin avukatı tarafından aşağılayıcı olarak nitelendi.

“DEVLETİN ARGÜMANLARI IRKÇI ANLAYIŞLARDAN OLUŞUYOR”

Samileri temsilen duruşmalara katılan Girjas Köyü Başkanı Matti Berg, Evrensel'e açıklamalarda bulundu.

Bin yıllardan beri yaşadıkları toprakların İsveç devletine ait olduğunu kabul ettiklerini ancak devletin de yerli halk olmalarından gelen haklarına saygı göstermesi gerektiğini söyledi.

Devlet adına duruşmalara katılan avukatların kullandığı dil ve argümanların 1500'lü yıllardan kaldığını söyleyen Berg, “Konuşmaları korkunçtu. Argümanların çoğu Samilere yönelik ırk biyolojisinin yürürlükte olduğu sıralar savunulan ırkçı anlayışlardan oluşuyor” dedi.

İlk mahkemenin adil bir karar vererek haklarını teslim ettiğini, aynı kararın Yüksek Mahkeme tarafından da verileceğini umduğunu söyledi.

100 yıldır hakları için mücadele eden halk: Samiler

Samiler, İsveç'in çaldığı iskeletlerini 70 yıl sonra defnetti

Samiler ulusal günlerini ırkçı baskılar altında kutluyor