Çin’in koronavirüs ile imtihanı
Çin hükümetinin koronavirüsün yol açtığı krizi aşma konusunda ortaya koyduğu inisiyatifi halk nasıl yorumluyor? Cengiz Mahir, Şanghay'dan yazdı.
Fotoğraf: AA
Cengiz MAHİR
Şanghay
Koronavirüs salgını Çin gibi bir ülkede olabilecek en talihsiz zamanda patlak verdi: Ocakta, Çin yeni yılına girmeden hemen önce. Her yıl yüz milyonlarca Çinli yeni yıl tatili vesilesiyle evlerine döner veya tatile çıkar. Bu sene böyle olamadı.
Önce salgının ilk ortaya çıktığı 11 milyonluk kent olan Vuhan’da, ardından Vuhan’ın bağlı bulunduğu yaklaşık 60 milyonluk Hubei eyaletinin birçok kentinde şehirler arası ve uluslararası giriş çıkışlar durduruldu. Ardından Pekin ve Şanghay gibi birçok büyük şehirde büyük kalabalıkların toplanmasını ve salgının yayılmasını engellemek için parklar, dükkanlar, sinemalar, kafeler vs. kapatıldı. Tayvan ve Hong Kong, Çin ana karadan gelenlere kapılarını kapamış durumda. Fransa, ABD ve Rusya, Vuhan’daki vatandaşlarını bölgeden uzaklaştırmak için seferberlik başlattı. Çin bu haftalarda tam anlamıyla bir OHAL döneminden geçiyor.
SALGIN YAYILIYOR
An itibarıyla tüm dünya çapında 5 bin 974’den fazla kişiye hastalık teşhisi konulmuş, 132 ölüm gerçekleşmiş durumda. Bir yandan bu yeni hastalığın kaynağı anlaşılmaya diğer yandan tedavisi bulunmaya çalışılıyor. Teşhis konanların bir kısmı tekrar sağlığına kavuşmuş olsa da farklı hastalara uygulanabilen tek bir tedavi yöntemi henüz bilinmiyor. Söz gelimi birkaç gün önce Vuhan’da salgın hastalarına bakan bir hastanede çalışan bir hekime teşhis konmuş ve hekime anti-HIV ilacı verilmişti. Tedavinin olumlu sonuç vermesi bir umut vadetse de başka bünyelerin aynı tedaviye nasıl tepki vereceği bilinmiyor.
SİYASİ SINAV
Salgının tıbbi kısmı bir yana, bu vakanın siyasi boyutuna da dikkat etmekte fayda var. Çin Komünist Partisi (ÇKP), devlet kurumları ve genel olarak ekonomi bir sınavdan geçiyor. Parti ve devletin bu krizi aşma konusunda ortaya koyduğu inisiyatif hem hükümet içinde hem de halk tarafından farklı biçimlerde yorumlanabiliyor. Tek parti tarafından yönetilen Çin’de krizin yegane sorumluluğunu ÇKP taşıdığı için burada yaşanan her tür talihsizlik, ihmal ve skandal yine parti ve hükümete atfedilecektir. Bir bakıma bu kriz ÇKP’nin öyle veya böyle şu ana kadar idare ettiği meşruiyetine gölge düşürmüş durumda. Dolayısıyla tıbbi boyutunun fazlasıyla ötesine geçtiği bir sağlık vakasıyla karşı karşıyayız. Yaşanan birkaç rezaletten örnek verelim.
BASIN TOPLANTISI FİYASKOSU
Geçen pazar günü Hubei Eyalet Başkanı Wang Xiaodong ve Vuhan Belediye Başkanı Zhou Xianwang’ın yaptıkları basın açıklaması sırasında Wang’ın, Hubei eyaletinde dağıtılan maske sayısından haberdar olmadığı ortaya çıktı. Diğer yandan Zhou beklentinin aksine salgını kontrol altına almak konusunda yavaş davrandıkları için milyonlarca insanın kent karantinaya alınmadan önce yılbaşı vesilesiyle Wuhan’ı çoktan terk ettiğini açıkladı. Yine aynı konferans esnasında Zhou’nun maskesini ters takması ve Wang’ın maske takmaması Çin sosyal medyasında alay konusu oldu. Ertesi gün CCTV’nin kendisiyle yaptığı röportajda konuşan Zhou salgına zamanında müdahale edilmemesinde merkezi hükümetin de payının olduğunu söyledi. Bunlar -bir belediye başkanının merkezi hükümete resmi televizyonda canlı yayındayken çamur atması, sosyal medyada hükümetin alaya alınması vs.- Çin standartlarında görülmesi imkansız gelişmeler. Bunu parti içi bir siyasi çıtırdama ve halkın hükümete yönelik güveninin aşınması olarak okumak da mümkün. Son bir örnek: Çin’de genelde tüketilmemesine rağmen nadiren de olsa maksat enteresanlık olsun diye yarasa, fare, yılan gibi yabani hayvan eti tüketenlerin olduğu bilinir. Wuhan salgını sonrası tüm ülke çapında bu ve benzeri etlerin tüketiminin salgın kontrol altına alınana kadar geçici süreliğine yasaklanması hükümetin temennilerinin ne kadar samimi olduğu konusunda soru işaretleri uyandırdı.
YA ŞİMDİ?
Yeni dünya liderliğine oynayan Çin’in ulusal ve uluslararası arenada yaratmaya çalıştığı imaj toz duman olmuş durumda. ‘Yükselen Çin’ yerine ‘virüs merkezi Çin’ bir süreliğine bir utanç kaynağı olmayı sürdürecek. Gündelik hayatın normale dönmesine şimdilik birkaç hafta veya ay var gibi gözüküyor. Hükümet ülke çapında tüm vakaları tespit ederek vatandaşları adeta birer birer uyarıyor. Ailelerini ziyarete gidip de bulundukları kent karantinaya alındığı için çalıştıkları şehre 2-3 hafta gecikmeli dönecekler kendi dertlerine yanıyor. Özellikle kriz bölgesinde oluşan panik sonucu halk pazar ve marketlere hücum etmiş durumda. Durumdan istifade etmeye çalışan bazı sözüm ona kurnazlar da cabası: Koruyucu yüz maskesi fiyatlarını arttıran kimi eczaneler ve sebze-meyveye zam yapan tüccarlar.
