İstanbul İtfaiyesi depreme hazır mı?

Nazife YAŞAR
İstanbul

Beklenen büyük Marmara depremi, 24 Ocak’ta Elazığ’da yaşanan 6.8 büyüklüğündeki depremle yeniden gündemimize girdi. Tehlikeyi yıkılacak binalarla sınırlı konuştuk. Oysa uzmanlar, İstanbul’da olası bir depremde binlerce binada yangın ve patlama yaşanacağı uyarısı yapıyor. Yolların dar, binaların eski ve sık, bina tesisatlarının eski, yanıcı maddelerin fazla olduğu İstanbul’u, yangın açısından büyük bir tehlike bekliyor. Üstelik deprem yemek saatine, sabah ve akşam vakitlerine ya da kış aylarında sobaların, kombilerin yandığı bir zamana rastlarsa bu tehlike daha da büyüyecek. Depremde doğal gaz akışı merkezi sistemle kesilecek olsa da boruların kırılması sonucu ortama yayılan gaz, bir kıvılcımla yangına ve patlamaya neden olabilir. Borularda kalan gazı tahliye eden sistemlerin bulunduğu bina sayısı bir elin parmaklarını geçmiyor. Geriye kurtuluş umudu olarak İstanbul İtfaiyesi kalıyor. Acaba İstanbul İtfaiyesi depreme hazır mı? Sorularımızı itfaiye çalışanlarına sorduk.

"EĞİTİMLİ PERSONEL SAYISI AZ"

Avrupa yakasında çalışan, adını vermek istemeyen bir itfaiye çalışanı bakın neler dedi: “İtfaiye yangınlara hazır fakat depreme hazır değil. Ekipman, malzeme ve teçhizat bakımından hazır. Fakat eğitimli personel sayısı bakımından hazır değil. Hizmet içi eğitimlerimiz var. Gün içinde bulunduğumuz vardiyalarda da oluyor. Eğitim planlamaları var. Orada her birimden elemanları toplayıp enkazda çalışma, arama kurtarma, yangın gibi birçok konuda dönüşümlü olarak eğitim alıyoruz. İtfaiyeye 500 kişilik bir alım yapıldı fakat bunların eğitimleri ve tecrübe kazanmaları çok zor. Biraz zaman lazım. Olası bir depremde bizim her yere yetişmemiz çok zor. Geçen yıl Kartal’da bir bina çöktü, 15 gün boyunca itfaiye oradaydı. Düşünün bir bina çöktü. 7 şiddetinde bir deprem olduğunda İstanbul’un yüzde 40’ının çökeceği söyleniyor, insan gücü olarak her yere yetişmemiz çok zor.

ŞİMDİ BİLE ZOR YETİŞİYORUZ, DÜŞÜNÜN BİR DE DEPREM...

Bulunduğu şubede bir vardiyada 23 kişi çalıştığını, bu sayının olası bir depremde görev yaptığı ilçeye bile yetmeyeceğini düşünen itfaiye çalışanı, “Her bir vardiyada en az 40 kişi olursa, depremdeki yangınlarla iyi bir koordinasyonla başa çıkabiliriz. Ancak en büyük sıkıntı, İstanbul sokakları. Bugün bile dik rampalı yokuşların, çok dar ve çıkmaz sokakların, park halindeki araçlar nedeniyle giremediğimiz sokakların, merdivenli sokakların olduğunu düşünürsek, bir de deprem zamanında bu sokaklara itfaiye nasıl girecek? Şimdi bile yangına yetişmemiz bu kadar zorken... Depremda belki de bulunduğumuz bina yıkılacak. Binamız 40-50 senelik. ‘99 depreminden sonra güçlendirme yapıldı, depreme karşı güçlü olduğunu zannediyoruz. Bulunduğumuz yer ara sokak, önümüzdeki binanın çöktüğünü düşünün, olduğumuz yerde kalırız, çıkamayız.”

Diyelim ki bütün olumsuzlukları yenerek yangın yerine vardınız. Suyu nasıl temin edeceksiniz?

En yakın birimler, sarnıçlar, kuyulardan temin ediyoruz suyu. Onların haritaları var. En kötüsü en yakın gölden denizden temin edilir. Ya da su tankları vardır 10-13 tonluk tanklar. Birini çağırırız, birini doluma göndeririz. Ya da sokaklardaki kırmızı borular vardır ya, hidrantlardan sağlarız. Düşünün sokakta her bina yıkılmış, en uçtaki yıkıntıda yangın var. Buraya ulaşmanız mümkün değil. Çünkü enkazı kaldıramazsınız, içinde insanlar olabilir. Bu durumda hortumu uzatacağız. Hortumlar 60 metre uzayabiliyor. ‘Alev kartalı’ diye havadan söndürme helikopteri vardı. Fakat onun da ihalesi yapılmamış, kiralık diye biliyorum ben onu. Şu an yok sanıyorum.

Birçok yangın uzmanı depremde oluşabilecek fabrika yangınlarının İstanbul için felaket olacağını söylüyor. Örneğin yanıcı madde üreten bir fabrikadaki yangın konut yangınına benzemez. Buna yönelik itfaiyede özel bir birim var mı?

Depremden sonra fabrikalarda meydana gelecek yangınlarla ilgili bir çalışma ya da hazırlık yok. Ben duymadım, olsa kesin duyardım. Bugün fabrika yangınlarına nasıl gidiyorsak o gün de öyle gideceğiz. Fabrika ne üretiyorsa başımızdaki amir ona göre bizi konumlandırıyor. Yangına neyle müdahale edeceğimizi belirliyor.

Görünen o ki depreme dair bir hazırlık yok. En azından planlar var, yakın zamanda hazırlanmış olacağız diyebiliyor musunuz?

Yok hayır, bunu diyemiyorum. Bunu sahada çalışan hiçbir arkadaşım söyleyemez. Çünkü biz kendimizden başlamadık hazır olmaya. Deprem zamanı burada çalışan bir arkadaşımın aklı ailesinde kalıyorsa o arkadaşım hazır değildir zaten. Emniyet teşkilatı, itfaiye, hızır acil, AKOM, AFAD... hepsinin güvenli bir yerde oturması bence gerekli. İtfaiyeciler için özel bir site yapılabilir. Çünkü afet zamanında kurtarma çalışmalarına katılacak kişilerin güvenliğinin alınması lazım. Ben güvende olayım ki başkalarını kurtarabileyim.

İtfaiyede çalışan 4 bin 200 kişi var. Bunun 1200’ü yönetici olsa, geriye 3 bin çalışan kalıyor. 16 milyon kişiye 3 bin kişi nasıl yetsin? Tekrar söylüyorum, itfaiye teçhizat olarak yeterli ama çalışabilecek insan gücü ve o insanın deprem psikolojisine hazır olması zor. 

"DOĞAL GAZ ÖNLEYİCİ KONULARDA İGDAŞ’IN ÇALIŞMA YAPMASI GEREK"

Binkılıç İtfaiye Çalışanları Ve Emeklileri Sosyal Yardımlaşma Kültür Derneği Başkanı Güray Güngör’e de sorduk. Daha umutlu konuşan Güngör’ün “4 bin 500 personel ve araçlarıyla her an hazırız” cümlesi, depreme dair bunca belirsizliğin içinde şaşırtıyor. O şaşkınlıkla araya girmeden dinliyorum: “İstanbul’daki binaların büyük bir çoğunluğu doğal gaza dönüşümünü yaptı. Depremin kış aylarında meydana gelmesi durumunda doğal gaza bağlı yangınlar çıkacaktır. Doğal gaz merkezi olarak kesilecek ama patlaklardan kaynaklanacak sızıntılar ciddi manada bizi zorlayacaktır. Çok ciddi patlamalar beklemiyoruz. Sonuçta çökme olan binalarda ana doğal gaz hatlarında patlaklar olacaktır. Ama borularda kalan doğal gaz tehlike yaratıyor. En küçük bir statik elektrikten alev alabilir. İlle de bir ateş kaynağının olması gerekmiyor. Mevcut halihazırdaki sistemlerin yangını önleyeceğini düşünmüyorum. Öyle kurulu bir sistemi de bilmiyorum. Sadece ana arterlerde kapatma vanaları var, doğal gaz bu vanalardan kesilir. Ana arterler kesildikten sonra ara sokaktaki doğal gaz kademeli olarak boşaltılır. O gaz bir şekilde tahliye olacak.”

Peki, ana arterleri kapatan sisteme benzer bir sistem binalar için de yapılamaz mı?

 “Biz ancak deprem sonrası oluşacak yangında yapılabilecekleri söyleyebiliriz. Doğal gaz önleyici konularda İGDAŞ’ın çalışma yapması lazım” diyor.

"ENKAZ KÜREME ARAÇLARI ÇOK FONKSİYONLU"

İtfaiye çalışanları olası bir İstanbul depreminde yangınların yanı sıra kurtarma çalışmalarında da görev alacak kişiler. Dolayısıyla çalışma alanlarının depreme dayanıklı olması gerekir ki göçük altında kalanlara yardım edebilsinler. Güray Güngör’e göre itfaiye binaları “Son derece iyi ve güvenlikli” durumda. “Yani herhangi depremde ufak tefek çatlaklar olabilir ama ciddi manada hasar olacağını zannetmiyorum” diyerek, anlatmaya devam ediyor: “İstanbul’da 32 grup merkezi var. Askeri sistem düşünün, bir ilçe karakolu düşünün, bir de köy karakolları düşünün. Yan şubeleriyle beraber 800-900 şube var. İstanbul geneline, Tekirdağ Binkılıç sınırından Büyükçavuş’tan Değirmen köyden Tekirdağ hattı olarak tutun Tuzla Orhanlı tarafına yani Gebze Kocaeli hattına kadar olan sınır bölgelerine kadar örümcek ağı gibi yayılmış bir teşkilatız.”

“Depremde oluşacak göçüklerden yollar kapanınca itfaiye araçlarının yangın bölgelerine ulaşması nasıl sağlanacak?​” sorumuza karşılık ise enkaz küreme araçlarını tanıtıyor: “2008 yılında 6x6x6 afet müdahale araçları alındı. Bunlar çok fonksiyonlu araçlar. Bunları karda kullanıyoruz, 90 tane araç. Bunlar öncü araçlar, yolları açar arkasından da diğer araçlar gider. Üzerindeki ekipman ve teçhizat olarak da çok değerli araçlar. Yaklaşık 1 milyon 200 bin dolar bu araçların tanesi. Çok özellikli araçlar 45 derece yatayda hareket edebilir. 1-1.5 metre derinlikte suyun içinde gidebilir. Yüksekliği kumanda sistemiyle ayarlanabilir.