Tiyatro Kooperatifi Başkanı Iraz Yöntem: Sanatın kamusal alan olduğu düşüncesindeyiz

Eylem BULDU

Uzunca bir süredir özel tiyatroların ayakta kalma çabalarına ev sahipliği yapan İstanbul, artık güçlü bir sahneyi bünyesinde barındırıyor. Bu güçlü sahnenin adı Tiyatro Kooperatifi… İstanbul’un tiyatroları seslerini Tiyatro Kooperatifinde birleştirerek tiyatronun sorunlarını iyileştirmeyi amaç ediniyor. Türkiye’de bir ilk olan Tiyatro Kooperatifinin Yönetim Kurulu Başkanı Iraz Yöntem ile çıktıkları bu zorlu yolu istişare ettik ve öğrendik ki, bir çatı altında hareket etmek çözümün ilk adresi…

Tiyatro Kooperatifinden bahsedebilir misiniz?

Tiyatro Kooperatifi, mesleki alanda özel tiyatroları temsilen tiyatro sektöründeki tüm üretim ve uygulama süreçlerinin iyileştirilmesi ile profesyonelleşmesini hedefliyor. Bizim amacımız kısa vadede tiyatroların üzerindeki yükü hafifletmek, uzun vadede ise yasal mevzuat değişikliği yapmak.

"TİCARET KANUNU’NA GÖRE TACİR STATÜSÜNDEYİZ"

Yasal mevzuat değişikliği nedir?

Bizler özel tiyatrolar olarak Türk Ticaret Kanunu’na göre tacir statüsündeyiz. Yeni bir tanım, yeni bir alan açmak istiyoruz bu anlamda. Çünkü sanatın kamusal bir alan olduğu düşüncesindeyiz.  Dünyadaki örneklerde özel tiyatrolar tacir statüsünde değil. Dolayısıyla üzerlerinde bu kadar ağır vergi yükleri yok. Bunun için bir çalışma yapmayı uzun vadedeki hedefimiz olarak belirledik.

Neden kooperatif?

Biz, tiyatro alanında faaliyet gösteren gerçek ve tüzel şirketlerden oluşan bir yapıyız. Dolayısıyla bir meslek grubunun çatı örgütüyüz. Biz burada çalışmalarımızda çok net çizgiler çizdik. Bizim problemlerimizin sebebi ekonomik dedik. O zaman bir ekonomik model seçmemiz gerektiğine kanaat getirdik. Bu sebeple kooperatifi seçtik. Aynı zamanda biz bir sosyal kooperatifiz. Ortaklarına kâr payı dağıtmayan, edindiği bütün geliri kooperatifin amaçlarını gerçekleştirme doğrultusunda projelerde kullanan ve siyaset üstü ideolojiden bağımsız bir alanız. Dolayısıyla çok geniş bir alanı kapsıyoruz.

"ORTAK ÇATI, BİLGİ VE DANIŞMA MERKEZİ OLMAYI HEDEFLİYORUZ"

Öncelikli amaçlarınızı nasıl sıralıyorsunuz?

Kooperatif ortağı tiyatrolar için ekonomik yarar sağlayan projeler geliştirmeyi amaçlıyoruz: Türkiye’deki tiyatro sanatının yurt içi ve yurt dışında yaygınlaşmasını sağlamak. Aynı zamanda tiyatro sektörünün üretim ve uygulama süreçlerinin profesyonelleşmesine katkıda bulunmak da önceliklerimiz arasında. Başta kooperatif ortağı tiyatrolar olmak üzere, sektörün tüm bileşenleri için ortak çatı, bilgi ve danışma merkezi olmayı hedefliyoruz.

Danışma merkezi olmaktan kastınız nedir?

Akademi ile sektör arasındaki iletişim ve iş birliğinin güçlenmesini sağlamak istiyoruz. Ortağımız olan özel tiyatroların ihtiyaçlarını analiz edip, farklı disiplinlerde kapasite geliştirici eğitim ve seminer programları düzenleyerek, uluslararası kurumlarla iş birliği fırsatları ve ortaklıklar yaratmayı planlıyoruz. Yaratıcı endüstrinin dünya ölçeğindeki bilgi ve deneyiminin Türkiye’ye yayılmasını sağlamak istiyoruz.

Ortaklarınız arasında otuz yedi tiyatro topluluğu mevcut. Hangi topluluklar bunlar?

Altıdan Sonra, Tiyatro Kumbaracı 50, Altkat Sanat, Alt Sahne, Ankara Birlik Tiyatrosu, Asmalı Sahne, Baba Sahne, Balkonda Sanat Prodüksiyon, Craft, DasDas, Erbulak Evi, Gaca Tiyatro, GalataPerform, İkincikat, Kadıköy Emek Tiyatrosu, Kadıköy Theatron, K!Kültüral Performing Arts, Levent Üzümcü Tiyatrosu, Mam’art, Moda Sahnesi, NoAct Sahne, Oyun Atölyesi, Öykü Sahne Tiyatro Açıkça, Pangea UniqHal UniqBox, Sahne3, Semaver Kumpanya, Tatavla Tiyatro Tatavla Sahne, Tiyatro(Hâl), Tiyatro Bereze, Tiyatro B22, Tiyatro Dalga, Tiyatro OPS, Tiyatro Öteki Hayatlar, Tiyatro. iN, Tiyatro Pangar, Tiyatro Yeniden, Versus Tiyatro, Yolcu Tiyatro.

"GÜCÜMÜZÜ ORTAKLIĞIMIZDAN ALIYORUZ"

Tiyatro Kooperatifine ortak olmak için ne gibi şartlar gerekli?

Tiyatro Kooperatifine ortak olmak için İstanbul’da vergi dairesine kayıtlı bir tiyatro olunması şartı var. Maddi kaynağımız ve insan kaynağımızın sınırlı olması sebebiyle, İstanbul’la sınırlamamız gerekiyordu. Ancak ileriye dönük hedeflerimiz arasında, bu yapıyla edindiğimiz tüm bilgiyi Türkiye çapında paylaşmak ve tüm Türkiye’yi kapsayan bir yapıya kavuşmak da var. Bölgesel olarak kooperatifleşme üzerine çalışan tiyatrolarla, halihazırda iletişimimiz sürüyor.

Yurt dışına baktığımızda sizin yapılanmanıza benzer örnekler var mı?

İskoçya’da Tiyatro Federasyonu var. Ama kooperatif olarak henüz bir yapılanma ile karşılaşmadık. İskoçya’daki federasyon elli yıla aşkın bir süredir var.

Özel tiyatrolara buradan ne söylemek istersiniz?

İstanbul’da bulunan tüm özel tiyatroları “Tiyatro Kooperatifi” çatısı altında bir araya gelmeye davet ediyoruz. Çünkü gücümüzü ortaklığımızdan alıyoruz.

"TALEPLERİMİZİ PEYDERPEY DİLE GETİRİYORUZ"

Şu an dünyayı etkisi altına alan Kovid-19 ile sanat dünyası da tüm çalışmalarını durdurmuş durumda. Bununla ilgili Kültür ve Turizm Bakanı Nuri Ersoy’la tiyatroların bu durumdan zarar görmesini engellemek amaçlı bir görüşmeniz olmuş. Hazırladığınız pakette bilette yüzde 1 vergi talebiniz var. Şu an için biletlerden ne kadar vergi alınıyor?

Normalde yüzde 8 ama eğer müzikal yaparsanız, sponsorluk alırsanız veya oyun satarsanız yüzde 18 vergi alınıyor.

Yani yasaların gözünde bir döner sermaye ile bir sanat üreten kurum aynı kefede.

Herhangi bir marketten aldığınız üründeki KDV ile aynı KDV’yi ödüyoruz. Tabii bunun haricinde stopajlar, gelir vergileri de var. Birçok kalemde herhangi bir işletmenin tabi olduğu bütün vergilendirmeye biz de tabiyiz.

Özellikle vergi konusunu önceliğinize alıyor musunuz?

Bu durum bizim hazırladığımız pakete koyduğumuz bir öneri. Bizim internet sitemizde (www.tiyatokooperatifi.org) yayımladığımız öneri paketi Kovid-19 için acil önlem planıydı. Bakanlıkla görüşmelerimiz yoğun bir şekilde devam ediyor.  Tiyatrolar için orta ve uzun vadedeki taleplerimizi peyderpey dile getiriyoruz. Hazırladığımız paketimiz devletin hareket kabiliyetini de gözeterek hazırlandı. Bizim bakanlıkla yaptığımız ilk toplantımızda tiyatroların da bir sektör olduğunu vurgulamamız çok önemliydi.  Yaptığımız ilk toplantı da buna vesile oldu. Şimdi bu anlamda bakanlık, bir paket açıklayacağını duyurdu. Şu anda onun takibindeyiz açıkçası.

Sunduğunuz paket içinde Devlet Tiyatrolarının ve açık hava sahnelerinin müsait olması durumunda bedelsiz veya sembolik rakamlar karşısında özel tiyatrolara kullanıma açılmasını da talep etmişsiniz. Bu talebiniz uzun vadedeki planlarınız arasında yer alabilir mi?

Yaşadığımız bu sürecin ne kadar süreceği henüz belli değil. Bu sektör her koşulda en çok ve en çabuk yaralanan sektörlerden bir tanesi. Dolayısıyla nasıl insanlarla daha fazla temas kurabiliriz üzerine tasarlanan bir öneriydi. Ama doğru bir formül yaratıldığında bundan sonra da o sahneler özel tiyatrolara kucak açabilir. 

Koronavirüs gölgesinde Dünya Tiyatro Günü: Keçiler inatçıdır, türküleri de bitmez

Devlet Tiyatroları 70’inci yılını kutladı: Tiyatro iyidir, iyileştirir