"Devamsız" üzerine notlar: Bir anomali içinde kadın ve insan

Şerif Mehmet UĞURLU

Günümüz kadın öykü yazarları arasında iyi bir yer edinmeye doğru emin adımlarla ilerleyen bir isimden bahsetmek istiyorum. Yani; Şengül Can’dan. Yazarın ikinci kitabı olan “Devamsız”; geçtiğimiz yılın sonlarına doğru Can Yayınları tarafından yayımlandı. 2013 yılında Yaşar Nabi Nayır Öykü Ödülü’ne layık görülen ve kitaplaştırılan çalışması “Sarkaç”ın ardından yayımlanan “Devamsız” hakkında birçok değerlendirme yapıldı. Yazarla yapılan söyleşilere internet üzerinden ulaşmak da mümkün.  

ÖYKÜLERE HAYAT VEREN MOTİVASYONUN KAYNAĞI

Kitap on altı kısa öyküden oluşuyor. Bu öykülere geçmeden kitaba ismini veren devamsız kelimesinin literal anlamlarına dair kısa bir girizgah ile karşılaşıyoruz. Öykülere hayat veren motivasyonun kaynağına işaret eden bir işlev görüyor bu. Devam eden bir durumun, olgunun karşıtlığını ilk başta düşünüyoruz. Bir eksik hali, anti işleyişi anlatan, olumsuzluk anlamı katan bir yapım ekiyle bağlanan kelime… devamsız… Kitaptaki öykülere baktığımda bu kelimenin iyi bir seçim olduğu daha net beliriyor gözümde. Genelde kıra ve erke bağlanan kadınların seçildiğini gözlemliyoruz. Bunu daha ilk öykü olan ‘Bahçede’ içinde de rahatlıkla görebiliyoruz. Sözünü ettiğim bu öykünün kitapta başarılı bulduklarım arasında olduğunu bilmem söylememe gerek var mı!.. Zira ilk burada bir anomali halini idrak ediyoruz. Tavukları peşinde koşan bir kadın ve anladığımız kadarıyla ona kiracı olan bir öğretmenin kısa durumsal bir kesitini bize sunan bu öyküde nedir bunu imleyen? Bunu sayıp döküp bu kısa yazımızın sınırlarını zorlamak istemiyorum. Hem “Devamsız”la tanışmayan okurlara da haksızlık etmiş olmayalım. Kitapla ilgili değerlendirmelerde yöresel ağız kullanımlarına yer verildiğini görmüştüm. Aslında bununla ilgili kitabın başındaki bir epigraf da bu durumu destekliyor. Ancak ben bu ünlemek, aptes, uğunmak, bibi vs. gibi kullanımların artık aşina olduğum ifadeler olduğundan mı bilinmez, çok da belirleyici rol oynadığını düşünmüyorum. Bu elbette ki yukarıda söylediğim gibi kıra ve erke bağlanan kadın öykülerine yer verilmediği anlamına gelmiyor. Radikal sayılabilecek bir örnek bile verilebilir. ‘İklimler’ adlı öykü; köyde yaşayan kadının saklı gerçeğine çomak sokan haliyle buna çarpıcı bir örnek. Kırın içinde saklanıp kalan gerçekler bunlar…

Sadece kadın öyküleri diyerek kategorize etmenin haksızlık olacağını da düşünüyorum. Zira toplumsal ve bireysel hayatlarımızda yaşadığımız coğrafyayı da göz önüne alırsak bizi içine çeken bir anafor gibi dönenip duran mevcut anomali hali sadece kadınlar değil bütün hemcinslerim için de bir tehlike arz ediyor. Can’ın kitapta yer verdiği ‘Gece’deki Ahmet Ağabey karakteri buna iyi bir örnek…

İYİ İŞLEYEN BİR DURUM ANLATISI VE HUMOR

Bunun dışında hayal, sanrı, olağan dışının da yer yer öykü evreninde yer verilen başat aktörler arasında olduğunu söylememiz gerekiyor. Kimi yerlerdeki metaforik anlatının başarılı işlev görmediğini de söylemeliyim ancak. Kapak resmine de ilham veren ‘Leopar ile Antilop’ adlı öyküde anlatılan masal kıssası ile öykü seriminde daha iyi işleyen bir bütünlük tesis edilebilirmiş gibime geliyor. ‘Yüzümde Fotoğraf Korkusu’ içinde kısmen bulabildiğim, ‘Hayatımdaki Kurabiye’de ise iyi bir örnek diyerek çekip çıkarabildiğim bir humor duygusu Şengül Can’ın iyi işlettiği bir mekanizma… Gerçekten durum anlatısına ve komedi unsurlarına bundan sonraki çalışmalarında daha ağırlıklı olarak yer verirse yazarın çok iyi işler çıkaracağını düşünüyorum.

Okuru sıkmayan, kendi karakterini belli eden kısa cümleler, günlük dilin yozluğa varmayan, görece başarılı kullanımı; bu öyküler için not ettiklerimiz arasında. Yazarın kendi ifadesiyle gri alanların içinden anlattığı bu öyküler arasında dil kullanımında göze batan, sakil duran bir örneğe rastlamadım.

Genel olarak içinde severek okuyacağınız öyküler mutlaka bulabileceğiniz bir toplama ev sahipliği yapıyor kitap. Başarılı kapak tasarımı da göze çarpıyor. Okumak için vakit kaybetmeyin!