Bu kaygı yeni değil!

Cansu CEYLAN

Boğaziçi Üniversitesi

Koronavirüsün dünya genelinde belirsizlik ve korkunun yükselmesine neden olduğu her yerde yazılıp çiziliyor, uzmanlar bu “yeni” beliren duygu durumuna karşı çeşitli çözüm yöntemleri öneriyor. Oysa biliyoruz ki korku ve belirsizlik, neoliberalizm koşullarında işçi ve emekçilere, onun genç kuşaklarına biçilen duygu dünyasının temelini oluşturuyor. Koronavirüs salgını elbette ki bu duyguları ve kaygıları perçinliyor. Fakat bu duygular, biyolojik deterministlerin bugün öne sürdüğü gibi, herhangi bir salgının ya da virüsün kendisinden değil, bu salgınla olan toplumsal karşılaşmadan, salgının olası toplumsal sonuçlarının hayatlarımıza olan potansiyel etkisinden doğuyor. Zira, kaynakların ve zenginliklerin toplum yararına uygun olarak eşit olarak paylaşıldığı, geleceksizlik korkusunun en aza indirildiği bir toplumda salgının biyolojik etkisinin ve toplumsal yankılarının bugünden çok farklı olabileceğini söyleyebiliriz.

Yaşadığımız belirsizlik, gelecek kaygısı ve korkunun altında birçok başlık açabiliriz. Bu başlıklardan biri de kuşkusuz genç işsizliği olmalı. Salgın öncesi halihazırda yüksek olan genç işsizliği, hem Türkiye’de hem de dünyada, salgın süreciyle birlikte daha da artıyor. Bu süreçte kafelerde çalışan, özel ders vererek harçlıklarını çıkarmaya çalışan üniversite öğrencileri işlerini kaybetti, fakat kira, fatura, yurt parası, harç hâlâ çözülmesi gereken dertler olarak önlerinde duruyor. “Mezun olduktan sonra ne yapacağım?​” sorusuna verilen cevap ise daha da belirsizleşiyor. Genç işçilerin bir kısmı ücretsiz izne çıkarılırken ya da işten atılırken büyük bir kısmı ise salgına rağmen “Üretim bizim önceliğimiz” denerek hiçbir önlemin alınmadığı işyerlerinde çalışmaya devam ediyor.

SALGIN ÖNCESİ TÜRKİYE’DE GENÇ İŞSİZLİK

TÜİK 2020 Ocak verilerine göre Türkiye genelinde işsizlik oranı %13.8 iken genç işsizlik oranı %24.5 olarak gerçekleşmiş, yani her dört gençten biri işsiz.(1) Yine aynı veriye göre genç kadınlar arasındaki işsizlik oranı %28 iken kentsel genç kadın işsizliği %36. Yani, kentlerde yaşayan her üç genç kadından biri işsiz! Bu tablonun bir yanını gençlerin potansiyel olarak ucuz işgücü ya da işsizler ordusunun bir neferi olarak görülmesi oluşturuyorken diğer bir yanını “ne istihdamda ne eğitimde olanlar” oluşturuyor. Ocak 2020 için hesaplanan %24.5 genç işsizliği, 4 hafta içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve 2 hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olan 15-24 yaş arasındaki gençleri işsiz sayarak hesaplanıyor. Öte yandan bu kanallarla iş aramayan, iş aramayıp çalışmaya hazır olan, iş bulma ümidi olmayan, mevsimlik çalışan, ev işleriyle meşgul olan gençler işsiz olarak sayılmıyor.(2) 15-24 yaş arasındaki 11 milyon gençten 3.6 milyonu çalışıyor, 1.4 milyonu işsiz, 3 milyonu ise hem okumuyor hem de başta iş bulma ümidi olmaması olmak üzere çeşitli nedenlerden ötürü iş aramıyor.

SALGININ ETKİLERİ

TÜİK’in Ocak 2020 verileri zamansal olarak koronavirüs salgının etkilerini yansıtmıyor. Uluslararası verilere bakarsak, ABD’de geçen senenin mart ayında %8.8 olan genç işsizliği, bu sene mart ayında %10.3’e tırmanmış durumda.(3) Avam Kamarası’nın verilerine göre İngiltere’de, 30 yaş altındaki çalışanların %69’u geçen hafta normal çalışma süresinden daha az çalıştı ve daha az kazandı; 40-55 yaş arasındaki çalışanlar için bu oran %49. Yine aynı veriye göre genç işçilerin %10’u son dört haftada işini kaybetti.(4) Birleşmiş Millet verilerine göre, koronavirüs salgının ekonomik etkisi nedeniyle dünya genelinde işsizlerin sayısında 5.3 ila 24.7 milyon arasında artış bekleniyor.(5) Bu artışın gençleri daha fazla etkileyebileceğini söyleyebiliriz, zira 15-24 yaş arasındaki gençler arasındaki işsizlik ortalama işsizliğin yaklaşık üç katı olarak gerçekleşiyor.

Türkiye açısından salgının işsizlik üzerindeki etkisine dair veriler henüz elimizde olmasa da hiçbir sayıya, veriye ihtiyacımız olmadan genç işsizliğinin arttığını işten çıkarılmamızdan, elimize geçen üç kuruş geliri kaybetmemizden, içimizde yükselen gelecek kaygısından anlayabiliriz. Bu süreçte halihazırda olabildiğince esnek ve güvencesiz çalıştırılanlarımız için koronavirüs sonrası dönemde de işten atılma, hak gaspları, daha fazla sömürü tehlikeleri devam edecek. Burada bir döngüye dikkat çekmek gerekiyor: İşsizlik arttıkça iş bulabilenlerimiz, işsiz kalma korkusuyla bu saydığımız saldırılara karşı mücadele etme eğiliminin azalması tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir, bu nedenle de emeğe karşı saldırılar daha da şiddetlenebilir. Fakat döngüyü kırmanın tek yolu da yine bir araya gelerek verilen mücadeleden geçiyor.

Bütün bu tabloya baktığımızda biz gençleri, sağlığımızın yanı sıra geleceğimiz için de koşulların daha da zorlaştığı bir dönem bekliyor. Salgınla birlikte ailemiz, arkadaşlarımız, çevremiz ve kendimiz için yaşadığımız korku gelecek kaygısıyla birleşirken bu süreçte hissettiğimiz duyguların birçok genç tarafından paylaşıldığını unutmamız gerekiyor. Nasıl ki işsizlik kapitalizme içkin toplumsal bir fenomense belirsizlik karşısında yaşadığımız korku ve gelecek kaygısı da bir o kadar toplumsal ve kapitalizme içkin.

Kaynakça

(1) TÜİK. (2020). İşgücü İstatistikleri, Ocak 2020. tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33785

(2) DİSK-AR. (2020). Nisan 2020 İşsizlik ve İstihdam Raporu: Pandemi Öncesinde İşsizlikte Vahim Tablo. disk.org.tr/2020/04/nisan-2020-issizlik-ve-istihdam-raporu-pandemi-oncesinde-issizlikte-vahim-tablo/

(3) Duffin, Erin.(2020). U.S. youth unemployment rate: seasonally adjusted, March 2020. statista.com/statistics/217448/seasonally-adjusted-monthly-youth-unemployment-rate-in-the-us/

(4) Foley, Niamh. (2020). Youth Unemployment Statistics. commonslibrary.parliament.uk/research-briefings/sn05871/

(5) United Nations. (2020). Special issue on COVID-19 and Youth. un.org/development/desa/dspd/wp-content/uploads/sites/22/2020/04/YOUTH-FLASH-Special-issue-on-COVID-19-1.pdf