Aktivist Lee Chun-Fung: Hong Kong'da hareketin ideoloji tartışması gerekiyor

Elif GÖRGÜ
İstanbul

Çin Halk Cumhuriyeti’ne bağlı özerk bölge Hong Kong’da, koronavirüs salgını ile ara vermiş görünen protestolar, Pekin yönetiminin yeni bir yasal düzenlemeyi gündeme getirmesiyle canlandı.

2019’un yaz aylarında kitleselleşen protestolar, özel olarak “Çin ana karası dışında işlenen suçlarda, suçluların Çin’e iadesi”ni içeren yasa tasarısına; genel olarak ise Pekin yönetiminin, 1997’de kendi merkezi iktidarına bağlanan Hong Kong’a yönelik siyasi müdahalelerine karşıydı.

Son protestolar da Çin hükümetinin onayladığı, “Çin merkezi hükümetini yıkma, isyana teşvik, vatana ihanet, terör ve dış müdahale”yi yasaklayan “Güvenlik Yasası” nedeniyle başladı. Bir diğer tepki gören uygulama da Hong Kong meclisinin “Çin Milli Marşının aşağılanmasını suç haline getiren” tasarıyı gündeme alması oldu.

Yeniden ısınan sokakların yanı sıra hareketin gelişimini, sosyal ve siyasi bileşenlerini, iç tartışmalarını ve gidişatını; kendi deyimiyle “Hong Konglu sanatçı, küratör ve halk aktivisti” olan Lee Chun-Fung ile konuştuk. Lee’ye göre, hareket içinde “bağımsızlık”tan çok “daha fazla özerklik” talebi öne çıkıyor.  Sağcılar harekete hakim olmasalar da etkileri artıyor. Protestolarda ABD/İngiltere bayrakları taşıyanlar ise ideolojik bir tercihten çok -nereden olursa olsun- bir destek görme ihtiyacından kaynaklanıyor.

“Bu protestocular açısından taktiğe, Pekin açısından ise daha fazla baskı için bahaneye dönüştü. Fakat bana göre birçok protestocu bu açıdan düşünmüyor, halk hareketleri asla yüzde yüz rasyonel değillerdir” diyen Lee, hareketin "önce ideolojik tartışmaya" ihtiyacı olduğunu ve “sol”un birleşerek hareketteki etkisini artırması gerektiğini düşünüyor.

PEKİN’İN AMACI MUHALİF SESLERİ BASTIRMAK

Çin’in yeni güvenlik yasası ne içeriyor? Neden Hong Kong halkının bir bölümü bu düzenlemeye karşı?
Pekin’in amacı, esasen, ABD hükümetiyle bağlantıda olanların yanı sıra Hong Kong’un bağımsızlığını savunanları hedefliyor, ama aynı zamanda yasa, bu “demokrasisiz şehirde” solcular da dahil diğer muhalif sesleri bastıracak. Hong Kong halkı genel olarak bu yasadan endişeli, çünkü Pekin iktidarı Hong Kong’a doğrudan girebilir ve Hong Kong halkının yaşamının daha güçlü kontrol edilmesi açısından (bu yasa) bir sembol.

Yasaya karşı protestolar, salgın öncesi protesto hareketinin bir devamı mı?
Öyle diyebilirsiniz. Hong Kong iki büyük parçaya bölündü, muhalefet tarafı ve kurumsal/muhafazakar taraf. Fakat aslında yeni yasa, öncekidenden daha fazla insanı etkiliyor. Önceki harekette birçok protestocu tutuklandı, bu onların mevcut protestolara katılmasını zorlaştırdı.

HAREKET BAZI SORULARDAN KAÇINIYOR 

Peki, protestocular kimler? Hong Kong toplumunun hangi sosyal ve siyasi kesimlerini temsil ediyorlar ve asıl olarak hangi kesim harekete liderlik ediyor?
Tam olarak kim olduklarının tespiti bilimsel araştırma gerektirir. Benim görüşüme göre, en ön cepheye kendilerini adamış olanlar çoğunlukla genç insanlar ve öğrenciler. Hareketi destekleyenler ise farklı sosyal sınıflardan geliyorlar. 

Hong Kong işçi sınıfının hareket karşısındaki pozisyonu ne? İşçiler protestolara katılıyorlar mı?
Bu biraz zor bir soru. İşçiler, hareket olarak iyi örgütlenmiş değiller ve kolaylıkla kurumsal/muhafazakar taraftan etkilenebiliyorlar, daha stabil bir ekonomi ve alt sınıflar ile yaşlılar için daha iyi bir sosyal refahı savunuyorlar. Demokrasi yanlısı taraf ya da muhalefet tarafı bunu pek tartışmıyor, ideolojileri daha çok liberal ekonomi. Ayrıca, Hong Kong’un ekonomik yapısı içinde hizmet endüstrisi büyük bir nüfus oluşturuyor. Tipik iş gücü değiller, maddi olmayan emek üretiyorlar, geleneksel olarak burjuvazi sınıfı içinde görülseler de aslında onlar da “işçi”ler.

Uluslararası medya hareketi, “Demokrasi yanlısı hareket” olarak adlandırıyor. Sen nasıl adlandırıyorsun?
“Demokrasi”yi önce Hong Kong çerçevesinde anlamamız gerekiyor, bazen bu (seçim) sistemi anlamına gelir, ya da siyasi bir değer olarak ele alınabilir.

Hong Kong siyasi sistemi tam açık bir sistem değil, halkın yarıdan fazlası muhalefete oy veriyor fakat oy verilenlerin sadece üçte biri Konseyde (özerk meclis) yer alıyor. Çoğu insanın bakış açısına göre Konseyde daha fazla güç sahibi olabilmek için Hong Kong’daki sosyal çatışmaları, örneğin toplumsal kutuplaşmayı, azaltmak önemli. Ancak ben önce ideolojinin tartışılması gerektiğini düşünüyorum.

Bununla neyi kastediyorsun?
Önce ideolojiyi tartışmalıyız, yani bu hareketin asıl öznesi kimdir; “Hong Konglular” söylemi kimi içeriyor, proletaryanın ve işçilerin hareketteki yeri nedir? “Demokrasi” durumun iyileşmesine nasıl yardımcı olur vs. Protestocular bu tarz sorulardan kaçınıyorlar.

ABD BAYRAKLARININ TAŞINMASINA KARŞIYIM

Protestoların bize yansıyan fotoğraf ve görüntülerinde İngiltere ve ABD bayraklarını görüyoruz. Neden bunlar taşınıyor? Protestocuların bir emperyalist gücün hegemonyasından bağımsızlığı talep ederlerken diğerlerinin müdahalesini istemeleri sence bir çelişki değil mi?
Ben kişisel olarak protestolarda bu bayrakların yükseltilmesine kesinlikle karşıyım. Bazıları ABD hükümetinin Hong Kong’u özgürleştirmek için ordusunu göndermesini dahi istiyor. Bence hareket kimle bağlantılı olacağı konusunu kesinlikle daha çok tartışmalı.

Fakat genel olarak bu bayrakların niye yükseltildiğini de anlıyorum. Bunun nedeni,basitçe, protestocuların zayıf olduklarını düşünmeleri. Dışarıdan desteğe ihtiyaç duyuyorlar, kim olursa olsun, eğer Çin’den hoşlanmıyorlarsa, eğer güç sahibiyseler (hatta ikisi birden) o zaman müttefikler. Böylece bazı protestocular Trump’ın Çin’e baskı yapabileceğini düşünüyorlar. Bunu pragmatik bir düşünceyle yapıyorlar, sadece onlardan faydalanmak istiyorlar, ideolojik açıdan pek farkındalıkları yok.

Çoğu o bayrakları dalgalandırmanın emperyalist bir pozisyon anlamına gelebileceğini bilmiyor. Bazen çok acı çektiklerini söylüyorlar, Hong Kong şu an emperyalist Çin tarafından sömürgeleştirilmiş durumda, ABD ya da hatta Birleşik Krallık veya Japonya gibi bir başka ülke tarafından sömürgeleştirilmenin daha iyi olduğunu söylüyorlar.

Bazı sağcılar ise pozisyonlarını itiraf ediyorlar; ABD demokrasisine inanıyorlar fakat bunlar, şu anda, çoğunlukta değiller.

Genel olarak bu karmaşık bir mesele, fakat Hong Kong’da bu konuda çok az tartışma yürütülüyor, insanlar Çin’i cezalandıracak, öfkelendirecek herhangi bir taktiğin uygun olduğunu düşünüyorlar.

SAĞ KANAT GİDEREK DAHA DOMİNANT HALE GELİYOR

ABD hükümeti Hong Kong’da yaşananlarla yakından ilgili, sık sık harekete desteklerini açıklıyor. Bu çoğunlukla Çin’le ekonomik/siyasi anlaşmazlıkları nedeniyle böyle. Bu durumun hareketin meşruiyetine zarar verdiğini düşünüyor musun?
Neden hareketin “meşruiyeti”? En başta, hareketin ideolojisinden bahsetmek zaten zor, yine de sağ kanat (Siyasi ve ekonomik olarak) giderek daha dominant hale geliyor. Hareketin asıl amacının “Hong Kong’un bağımsızlığı” olduğunu söyleyemem, bence çoğu insan için “Daha fazla özerklik” kabul edilebilir durumda, fakat sorun, bu Pekin için kabul edilebilir mi?

ABD faktörüne gelince, bu protestocular açısından taktiğe, Pekin açısından ise daha fazla baskı için bahaneye dönüştü. Fakat bana göre birçok protestocu bu açıdan düşünmüyor, halk hareketleri asla yüzde yüz rasyonel değillerdir.

SOL SADECE 'BATI TİPİ DEMOKRASİ'Yİ TARTIŞMAMALI

Protestoların amacına ulaştığını düşünüyor musun? Hareketin ve Hong Kong’un siyasi ve sosyal açıdan geleceğini nasıl görüyorsun?
Protestocuların amaçları konusunu pek konuştuklarını düşünmüyorum, fakat hedefleri ortak: Çin hükümeti. Çin ve Hong Kong arasındaki çatışma devam edecek, protestolar da kısa vadede durmayacak. ABD, Hong Kong’dan yararlanmayı sürdürecek. Sol birleşmeli ve gelecek konusunda ne yapmamız gerektiği üzerine düşünmeli.

Bahsettiğin “sol” kimdir ve neden birleşmiyor?
Bana göre Hong Kong’da “sol” proletarya ile birlikte duran, politik ve ekonomik her alanda eşitliği arayandır. Hong Kong’da solcular Hong Kong’un en önemli toplumsal sorunlarına dikkat çekmeliler; bu da neoliberal kapitalizminden kaynaklı toplumsal kutuplaşmadır; sadece Batı standartlarında bir “demokrasi konusunu değil bu tartışmayı genişletmeli ve sosyal hoşnutsuzluğu buraya yöneltmeliler.

Hong Kong’da sol, kapitalist yapı ve büyüyen sağ popülizm tarafından çok bastırılmış durumda, farklı imkanları açacak güçlü bir dayanışma zemini oluşturmak için yeterince birleşmiş değil.

ARAŞTIRMA: BİLEŞİM ‘ORTA SINIF’ VE ‘ILIMLI DEMOKRAT’

Protestoların sosyal bileşenleri konusundaki sorum üzerine Lee Chun-Fung, Hong Kong’daki Çin Üniversitesinden araştırmacılar tarafından gerçekleştirilen ve Ağustos 2019’da yayımlanan bir araştırmaya yönlendiriyor. Toplamda 6 bin 688 kişiyle gerçekleştirilmiş 12 anket çalışmasından oluşan araştırmanın özet bölümünden bazı bilgiler şöyle:

Hareketin çoğunluğunu 20-30 yaş arası gençler oluşturuyor. Eğitim seviyeleri yüksek, çoğunluğu üniversite seviyesinde eğitim almış ya da alıyor. Anketleri yanıtlayanların çoğunluğu kendisini “orta sınıfa ait” olarak adlandırıyor. Özellikle daha çatışmacı bir atmosfere sahip olanlar eylemlerde ise, orta sınıf katılımcılarının alt sınıf katılımcılarına oranı yaklaşıyor.

Katılımcılar çok çeşitli siyasi yönelimler sergileseler de, “Ilımlı demokratlar”, hareketin ana katılımcıları ve ardından kendilerini “yerelci” olarak görenler geliyor. Haziran 2019 protestolarına katılanların yarısı, “Barışçıl, rasyonel ve şiddet içermeyen” protestoların artık yararlı olmadığına inanıyor. Giderek daha fazla katılımcı radikal protestoların hükümetin kamuoyunu dikkate almasında daha etkili olduğunu düşünüyor. Ancak katılımcıların çoğunluğu radikal taktiklerin halkı yabancılaştırabileceğini de düşünüyor.

Hong Kong’da yeni ulusal güvenlik yasa teklifiyle protestolar yeniden alevlendi

Çin, Hong Kong’da uygulanacak Ulusal Güvenlik Yasası’nı kabul etti