Saya işçileri salgın sürecini işsiz ve borçlanarak geçirdi

Volkan PEKAL
Ahmet Berkay ÖZSOY
Adana

Dolar krizi nedeniyle aylarca süren işsizliğin ardından ayakkabı işçileri salgının yarattığı krizden de nasibini alıyor. Sigortasız çalıştırıldıkları için her krizde işsiz kalan sayacılara devletin paketinden borçlanma çıktı. Salgın boyunca kredilerle idare ettiklerini belirten işçiler “Bir hafta çalışmasak evi geçindirecek para yok. Devlet bu meseleye el atmalı” dedi.

Sayada yaşanan sancılar son yıllarda kendini 9 Eylül 2017, 26 Kasım 2018, 17 Ekim 2019 tarihlerindeki iş bırakma eylemleri ile gösterdi. Ancak bu eylemlerde kazanılan her kuruş, temel tüketim malları ve üretim kalemlerine gelen yeni zamlar karşısında eridi. Dolar krizinin ardından son 2 yılda atölyeler aylarca kapalı kaldı, makinelerini satan birçok sayacı ve onların yanında çalışan saya işçisi mesleği bırakarak başka alanlarda işçilik yapmaya başladı. 2020’nin başlarında işler açıldı derken ayakkabı sektörü bu kez koronavirüs salgınından darbe yedi. İşlerin dolar kuruna bağlı olduğu, kredilerle ve çeklerle döndüğü piyasada siparişler iptal edildi. Parça başı ücretlerle sigortasız çalışan saya işçileri için bu süreç işsizlik anlamına geldi. 3 ay boyunca atölyelerin sadece yüzde 20’si açık kaldı.

"İŞLER AÇILMAZSA KURU EKMEK YİYECEĞİZ"

İşlerin açılacağının konuşulduğu bugünlerde açık olan çok az atölyeden birinde konuştuğumuz Emrah İnal, kendisi gibi saya işçisi olan ağabeyi de işsiz kalınca çareyi devletin verdiği krediyi çekmekte bulmuş. İnal, yaşadığı süreci şöyle anlattı: “3 ay boyunca işsiz kaldık, 5 bin abim, 5 bin ben çektim. Evden dışarıya da çıkmadık. O şekilde geçimi zor da olsa sağladık. Ama şimdi bir hafta çalışmasak evi geçindirecek para yok. Nasıl olacak. Artık yapacak bir şey yok. Kuru ekmek yiyeceğiz.”

"12 SENEDE 418 GÜN SİGORTAM VAR"

Dolar krizinde 2-3 ay boş gezdiklerini ifade eden İnal şunları söyledi: “Ustalar ayakkabı yapmıyordu. Depoda bekletiyorlardı. Ufak ufak çalıştık. Burada iş olmadı, Antalya’da çalıştım. En azından sigortalı çalıştık. 12 senedir çalışıyorum 418 gün primim var. 50 yaşıma da gelsem emekli olacağımı düşünmüyorum. Bu işte bir gün sigorta yatmıyor. Devletin buna el atması lazım.”

"BANKALARA 18 BİN LİRA BORCUM VAR"

İbrahim Aras isimli işçi mesleğe başladığında asgari ücretin iki katı haftalık aldığını, şimdi ise faturalarını ödeyemeyecek duruma geldiğini söyledi. Birkaç aydır ödeyemediği toplam elektrik faturası borcunun bin liraya yaklaştığını ifade eden Aras, “Neyse ki kesmiyorlar. Dükkan kirasını da 3 aydır veremiyoruz” dedi.

Geçirdikleri kötü süreçten sonra işlerin açıldığı sırada virüsle birlikte işlerin kesildiğini ifade eden Aras, “Çok sipariş vardı ama hepsi iptal oldu. Çalışmadık. 7 bin lira kredi kartı borcum vardı. 3 bin lira kamu bankasından çektik. O yetmedi özel bir bankadan 12 bin lira ihtiyaç kredisi çektik. İş açılmazsa ödeyemeyeceğim. 18 bin lira sicilim bozulacak. Sonra birçok kişiden elden borç aldım. Ablalarımızdan borç altın aldık. Bozdurduğumuzda düşüktü. Şimdi altın da arttı. Nasıl ödeyeceğiz bilmiyorum” ifadelerini kullandı.

"MÜFETTİŞLERİN GELECEĞİ GÜNÜ BİLİYORLAR"

Uzun süredir hep ekside olduklarını dile getiren Aras, “2008’de falan artıya geçiyorduk. Uzun süredir artıya geçemiyoruz. Artıya geçmemiz için asgari ücretin 4 bin lira olması lazım. Orası artarsa bizim ücretimiz de artar. Atölyeci ücretlerimizi 2 bin 200’e göre ayarlamaya çalışıyor ama sigortamı yapmıyor ki. Ben bunu ne için dikiyorum? Ne yemeğimi ne içeceğimi veriyor” dedi. Ayakkabıda sigortasız çalışmanın yaygın olduğunu ifade eden Aras, “Sanayide şikayet ediyorlar. Arkadan kaçış için yer yapmışlar sigortasız çalıştırılan işçileri oradan kaçırıyorlar. Nasıl onlara haber gidiyor. Müfettişlerin gelecekleri günü biliyorlar. Ceza yemiyorlar” dedi.

"3 KİŞİLİK EVE 205 LİRA ELEKTRİK, 120 LİRA SU FATURASI"

Biri çocuk 3 kişi yaşadıkları eve 205 lira elektrik, 120 lira su faturası geldiğini, çalışmayan dükkana 295 lira elektrik faturası geldiğini ifade eden Aras, “Bir de 1000 lira destek veriliyor. Her aileden bir kişi alıyor. 1000 lira ile bir aile 3 ay geçinebilir mi? Bir de belediyelerin yardımını kesiyorsun. O zaman her ay 1000 lira ver” dedi.

"3 AYLIK FATURALAR DURUYOR, EV KİRASI YAKLAŞIYOR"

Mülteci işçiler de sigortasız çalışmanın bedelini işsizlik olarak ödedi. Ahmet aynı atölyede 2 kardeşi ile birlikte çalışıyor. Evin geçimi 3 kişinin çalışmasına bağlı. İşler azalınca 5’i çocuk 11 kişinin yaşadığı evin geçimi de zora girince onlar da borçlanmak zorunda kalmışlar. Azar azar çalıştıklarını anlatan Ahmet, bu çalışmadan ellerine haftada ancak 300 lira geçtiğini anlattı. Yardım alıp almadığını sorduğumuz Ahmet, “Benim 2 çocuğum var. 3 çocuğu olan alıyor. Alan alıyor ama ben yardım almadım” dedi. Faturaları ödeyemediklerini, 2 ay sonra da 9 bin lira (yıllık) ev kirasının yaklaştığını anlatan Ahmet, “Çalışmasak daha kötü olur. İş olmasa başka işe gideceğiz. İstanbul’a gideceğiz mecbur” dedi.

MAKİNELERİ SATIP GİTMİŞTİ

Çocukluğundan beri aynı meslekte olan Şehmuz İnal ücretlerin düşük olması ve işlerin azalması karşısında çareyi makinelerini satarak turizmde çalışmak için Antalya’ya gitmekte bulmuş. Geçen yazı Antalya’da aşçı olarak geçirmiş, sezon bitince makinesi olmadığı için mesleğe işçi olarak geri dönmüş. Bu yıl salgın nedeniyle Antalya yolları da kapanınca mecburen evde kaldığını anlatan İnal, devletten gelen 1000 liranın sadece faturalara yettiğini anlattı. Kredi çekerek borcu borçla kapattıklarını ifade eden İnal, “Ödemesi 6 ay sonra başlıyor. Askere gideceğim. Uzun süre çalışmayacağım. 6 ay sonra ödeme gelecek nasıl yapacağız ben de bilmiyorum. Çıkmaza girdik. Elde bir şey de yok kapatasın. Evdekiler de parça başı işle ek gelir sağlıyorlar. Babam tarım işçiliği yapıyor. O da iş olunca gidiyor” dedi.

Korona günlerinde mülteci olmak | Saya işçisi Aziz salgın günlerini anlattı

Salgın nedeniyle saya atölyeleri kapandı

Koronavirüs salgını ve işsizlik kapıda, çocuklar uzaktan eğime uzak

Saya işçisi Suriyeli Halil: Yasak koyuluyorsa yardım da edilsin

Araştırma: Kovid-19 aşıları güvenli ve etkili

AB'de kullanılmayan yaklaşık 4 milyar avroluk Kovid-19 aşısı çöpe atıldı

Koronavirüsün yeni varyantı "BA.2.86" İsrail'de de tespit edildi

Pandemi döneminde 290 bin fazladan ölüm yaşandı | “Verileri gizleyerek üç yıl insanların ölümünü izlediler”