Florürün kararttığı gülüşler
Hacıbektaş’ta haftalık kurulan pazarda kimin Karaburna’dan ya da Killik köyünden geldiğinin dişlerindeki lekelerden anlaşılır. Çünkü, bu iki yerdeki insanların ön dişleri lekelidir.
Görsel: Nevşehir İli Tıbbi jeolojik Unsurları Ve Halk Sağlığı kitabının kapağı
Özer AKDEMİR
İzmir
Nevşehir’e bağlı Hacıbektaş ilçesinde her hafta kurulan ilçe pazarında kimin hangi köyden olduğu, gülüşünden anlaşılırmış! Garip gibi görünen bu durumun ardında aslında ciddi bir sağlık sorunu gizli.
İÇME SULARINDAKİ FLORÜR SORUNU
Dr. Eşref Atabey yıllarca tıbbi jeoloji alanında çalışmış, bu konuda birçok eser vermiş bir bilim insanı. Atabey’in ülkenin hemen her yerinde yaptığı araştırmalardan birisi de Kırşehir ve Nevşehir yöresindeki içme sularında florür sorunu. 2006-2011 yılları arasında Nevşehir ve Kırşehir yöresinde yapılan tıbbi jeolojik araştırmalar sırasında her iki ile bağlı birçok köy ve beldenin içme suyunda kabul edilebilir limit değer olan 1.5 miligramın üzerinde florür olduğu saptanmış.
FLORÜR VE ETKİLERİ
Flor elementinin doğada kayalarda, killerde ve kum taşlarında bulunduğunu belirten Atabey, florürün demir-çelik, alüminyum, kimya, seramik, cam, mobilya, çimento sanayi gibi, 30’dan fazla sanayi dalında kullanıldığını dile getirdi.
İçme sularında florürün hiç olmaması durumunda doğurganlığın etkilendiğini ve sınırlı gelişim olduğunu aktaran Atabey, “Günümüzde birçok ülkede içme sularına 1 litrede 0.7- 1 mg flor katılmaktadır. İçme sularına flor eklenmesiyle sistemik etkinin yanı sıra topikal etki de sağlanmaktadır. Doğumdan başlayarak florlu su içen toplumlarda diş çürüğü yüzde 50 ile 70 oranında azalmıştır. Buna karşın içme sularında florit değerinin litrede 10 mg’ın üzerinde olması durumunda sakat bırakan florozisin gelişeceğini hatta ölüme bile neden olabileceğinin altını çizen Atabey, florür derişim aralığı ve kronik etkilerine dair bir çizelgeyi paylaştı.
Florür derişim aralığı (mg/l) | Kronik sağlık etkileri |
İçme suyunda florürün hiç olmaması (sıfır) | Sınırlı gelişme olmakta ve doğurganlığı etkilemektedir. |
Litrede 0.0–0,5 mg florür olursa | Diş çürümesine yol açmaktadır. |
Litrede 0.5–1,5 mg florür olursa | Diş sağlığını artırır. Diş çürümesini önler. |
Litrede 1.5–4.0 mg florür olursa | Diş florozisine, hareli dişlere neden olur. |
Litrede 4-10 mg florür olursa | Diş ve iskelet florozisine yol açar. |
Litrede 10 mg üzerinde florür olduğunda | Sakat bırakan florozis gelişir. Hatta ölüme neden olabilir. |
DOKTORLARIN BİLGİLENDİRİLMESİ GEREKLİ
Aşırı florür alımında eklemlerde ağrı da olabileceğini ifade eden Atabey, bu suyu tüketenlerde hareketlerde kısıtlama, eklemlerde ağrıda olabileceği konusunda bilgi sahibi olmayan hekimler tarafından hastalara tam nedenini bilmeden romatizma ilaçların verildiğine dikkat çekti. Atabey, “Buna bizzat Nevşehir’de çalışmalarım sırasında tanık olmuştum. Özellikle kırsal kesimde görev yapan aile hekimlerinin tıbbi jeolojik unsurlarından içme suyunda florür, arsenik gibi, zararlı olan tozlardan asbest, eriyonit tozları hakkında bilgi sahibi olmaları gerekmektedir.” dedi.
BU KÖYLERİN SULARI NE OLDU?
2006-2011 yılları arasında Nevşehir ve Kırşehir’in köylerinde yaptığı araştırmalar sırasında kendisine Hacıbektaş’ta haftalık kurulan pazarda kimin Karaburna’dan ya da Killik köyünden geldiğinin dişlerindeki lekelerden anlaşıldığının söylendiğini aktaran Atabey, “Çünkü, bu iki yerdeki insanların ön dişleri lekelidir. Bu çok dramatik bir sağlık sorunu: Eğer bu sözü edilen köylerin içme suları florürden arındırılmadıysa, ya da tatlı su kaynağı temin edilmediyse, ciddi bir sağlık sorunu olmaya devam etmektedir” dedi.
İŞTE O KÖYLER:
Atabey’in “Türkiye’de İçme Suyunda Flor Etkileri” adlı kitabına da aldığı araştırmalar sonrası içme sularında yüksek florür bulunan Nevşehir ve Kırşehir’e bağlı bazı yerleşim yerleri şunlar: Ürgüp’e bağlı Sarıhıdır, Hacıbektaş’a bağlı Karaburna ve Killik, Gülşehir’e bağlı Dadağı ve Küçükayhan köyleri, Kozaklı’ya bağlı Yassıcaköyü, Kırşehir Kaman’a bağlı Bayındır, İmancı ve Yeniyapan, Akpınar ilçesine bağlı Karaova, Çiçekdağı’na bağlı Pöhrenk, Mucur’a bağlı, Karaarkaç köyü.
Florozis'in dişe etkilerini gösteren görsel
NELER YAPILABİLİR?
Litrede 1.5 mg’dan fazla florür bulunduran tüketim amaçlı suların iyileştirilmesinde yapılması gerekenler:
1- İçme suyundaki florür derişim değerleri belli periyotlarla takip edilmeli. Kurak ve yağışlı mevsimlere göre florür derişiminde azalma mı, yoksa artış mı vardır bilinmelidir.
2 - Farklı kaya türleri, sıcak su kaynakları florun kaynağı olabilir, bu durum araştırılmalıdır.
3 - Birkaç kaynaktan su temin ediliyor ve bu kaynaklardan biri ya da birkaçının florürlü olduğu tesbit edilmiş ise florürlü olanı iptal edilmelidir.
4 - Olanaklı ise bulunabilecek tatlı su kaynağı ile florürlü su karıştırılarak, florür derişimi sınır değerin altına düşürülmelidir.
5 - Tüm bunlar olanaklı değilse arıtma yöntemi ile florür oranı kabul edilebilir oran olan litrede 1.5 mg altına düşürülmelidir.
