Kremlin’in Belarus için bir sonraki hamlesi ne olacak?

Dmitry TRENIN*

Şu anda Belarus’ta olanlar aylar öncesinden bekleniyordu. Başkan Alexander Lukaşenko sadece çok fazla sorun yaşamadan yenebileceği kişileri bırakarak seçimler öncesinde ciddi bir meydan okumayı ortadan kaldıracak; oylama hileli olacak; Lukaşenko’nun sandıktaki zaferinin ilanı protestolara yol açacak; Lukaşenko protestoları kaba kuvvetle bastıracak, dışarıdan eleştirileri Belarus’un iç işlerine karışma olarak savuşturacak ve iktidarda kalacaktı.

WAGNER OPERASYONU: BATIDAN DESTEK ALMA GİRİŞİMİ

Yine de beklentilerin aksine, birçok faktör tabloyu büyük hatta önemli ölçüde değiştirdi. Bunlardan biri Wagner olayıydı: Belarus KGB’sinin seçimden on bir gün önce otuz üç şüpheli Rus paralı askerini tutukladığı ve seçimler sırasında sorun çıkarmak için Minsk’e gelmekle suçladığı tuhaf bir operasyon. 

Tutuklamalar Lukaşenko’nun Rusya karşıtı söylemlerini artırmasına izin verdi. Şaşkınlık içindeki Kremlin, bunu, Belarus hükümdarının bağımsızlık yanlısı ve Rusya karşıtı bir kartla Batı’dan yeniden seçilmesi için rıza kazanma girişimi olarak gördü. Moskova’da Lukaşenko’ya yönelik kalan son güven de tamamen ortadan kalktı.

ŞİDDETLE BASTIRMA GÖSTERİCİ PROFİLİNİ ETKİLEDİ

İkinci faktör, polis tarafından sertçe tartaklanmalarına -ve çoğu durumda vahşice dövülmelerine- rağmen Minsk ve Belarus boyunca birkaç gün süren protestolardan sonra pes etmeyen göstericilerin azmiydi.

Lukaşenko’nun daha önce olduğu gibi yeni tomurcuklanan protestoları bastıracağını umduğu vahşet, tam tersi sonuca, öfkenin yaygınlaşmasına yol açtı. 

Bu da üçüncü beklenmedik sonucu doğurdu: Protestoların, genç Avrupa yönelimli, şehirli kalabalığın ötesine; yaşlıları, hatta birkaç gün önce Lukaşenko’ya seçimde oy vermiş olanları bile içerecek şekilde genişlemesi.

KLASİK RENKLİ DEVRİM SENARYOSU OYNANAMAYACAK

Durum hızla gelişiyor ve yol boyunca daha da sürpriz olacak. Yine de şimdiden birkaç ön sonuç çıkarılabilir. Lukaşenko rejimi kesinlikle ülkeyi kaybetti. Yine de iktidarı elinde tutabilir: Lukaşenko tarafından kişisel olarak seçilmiş ve sürekli rotasyona tabi tutulan bürokratlardan oluşan iktidar grubu, görünür çatlaklar geliştirmedi ve polis ve güvenlik servislerinin sadakati, başkanlarının seçim sonrası kişisel sorumluluğu tarafından yeniden teyit edildi. Renkli devrimlerin klasik senaryosu Belarus’ta oynanmayacak.

SEÇİMİ KAZANDI, HALKIN DESTEĞİNİ KAYBETTİ

Ancak, seçime müdahale etmemiş olsaydı da ilk turda kazanabilecek olan devlet başkanı, şimdi halkın desteğini kaybetti. Resmi olarak Lukaşenko’nun hanesine yazılan yüzde 80 oya rağmen, sokak protestocularına karşı halkın tepkisi yoktu. Bu, Belarus halkının, gerçek sözünü seçim gününde değil, sonraki günlerde söylediğini gösteriyor olabilir. 

Belarus devletini tek başına inşa etmiş gibi görünen otokrat Lukaşenko, bu yılın başlarında istifa etmeyi ve kendi halefini yönetmeyi seçmiş olsaydı, modern Belarus’un babası olarak tarihe geçebilirdi.

Şimdi kaçınılmaz ve onursuz bir çıkış yolunda. Haftalarca veya daha uzun sürebilir, ancak Lukaşenko için meşruiyet sonsuza dek ortadan kalktı. Bu, son gelişmelerin en önemli sonucudur. Bu sonuç, Belarus halkının yanı sıra diğer oyuncuları da sahneye getiriyor. Dramanın yeni bir bölümü başlıyor.

KREMLİN, LUKAŞENKO İLE EVLİ DEĞİL

Belarus’un Avrupa Birliği ile Rusya arasındaki merkez eksende yer aldığı stratejik konumu, ülkeyi yirmi altı yıldır demir yumrukla yöneten kişinin halefini hem Moskova hem de Batı için son derece önemli kılıyor. Kremlin, Lukaşenko ile evli değil, ondan alacağını aldı. Yine de Belarus’un Ukrayna’nın yolunu takip etmesine ve sınırlarında -ve Moskova’ya çok daha yakın- bir başka Rus karşıtı, NATO’ya meyilli siper kazılmasına izin veremez. Ancak kan banyosuna yol açacak bir isyana da izin veremez.

RUSYA’NIN DÖRT SEÇENEĞİ 

Öyleyse ne yapmalı? Dört temel seçenecek var. Birincisi, müttefikini istikrara kavuşturmak için Belarus’a bir Rus askeri müdahalesi: Kaçınılmaz felaket sonuçları nedeniyle bundan her ne pahasına olursa olsun kaçınılmalıdır. 

İkinci seçenek, hiçbir şey yapmamak ve ardından gelecek olanın ekonomik alan da dahil olmak üzere Belarus’un Rusya ile yakın bağlarını hesaba katacağını umarak Lukaşenko’nun düşmesine izin vermek: Çok riskli. 

Bir ayaklanma, Moskova’yı ilk seçeneği uygulamaya zorlayarak bir kan banyosuna dönüşebilir. 

Üçüncüsü, Lukaşenko’nun Batı ile parçalanmış ilişkilerinden yararlanmak ve onu sıkı bir şekilde kucaklamak: Ters etki (yaratır). Bu, Rusya’yı rejimin suç ortağı haline getirebilir ve Moskova’nın kendi parasıyle Rusya’ya karşı nefreti besleyebilir. 

Dördüncü seçenek, Lukaşenko’nun ötesine bakmak ve Minsk’te bir iktidar değişikliğini yönetmek. Bu seçenek, Lukaşenko’yu sürgünde emekliliğin mevcut koşullar altında kendisi için en az kötü seçenek olduğuna ikna ederek Belarus’un siyasi geçişini kolaylaştırmak anlamına gelecektir. 

İKİ ÜLKENİN İLİŞKİLERİNİN YENİDEN DÜZENLENMESİ

Bu, Belarus’ta geniş bir tanınmış figürler yelpazesini de sürece katarak, zamanı geldiğinde ülkeyi seçimlere götürecek yeni ve saygın bir geçici liderliğin ortaya çıkmasına yardımcı olmak anlamına gelir. 

Bu, aynı zamanda, ikili ilişkilerdeki konularda, birlik devletinin doğası ve çeşitli unsurları da dahil olmak üzere Belarusluların seslerini duyurması anlamına gelir. Bu, iki ülke arasındaki ekonomik ve güvenlik ilişkilerinin gelecekteki parametrelerini de içerecektir. (Bunun için) Görüşmenin samimi olması ve karşılıklı taahhütlerin gerektiği şekilde yeniden onaylanması veya ayarlanması gerekir.

UKRAYNA ÖRNEĞİ TEKRARLANMAMALI

Belarus’taki krizi, ülkeyi Rusya için iyi bir komşu ve güvenilir bir ortak olarak tutacak şekilde yönetmek, uzun süredir devam eden birlik devleti vizyonuna kıyasla kulağa çok mütevazı gelebilir, ancak ilüzyonlardan vazgeçerek hayat ve para kurtarmak, yakın bir akrabanın amansız bir düşmana dönüşmesine izin vermekten daha iyidir.

Hemen yakındaki örnek, Ukrayna, tekrarlanmamalıdır.

*ABD merkezli bir düşünce kuruluşu (Think tank) olan Carnegie Endowment’ın Moskova’daki merkezinin direktörü

Yazını orijinal başlığı: Lukaşenko için oyunun sonu: Kremlin’in bir sonraki hamlesi 

Kaynak: Carnegie.ru

Çeviri: Evrensel Dış Haberler