Van’da OHAL yasakları 4’üncü yılında: Hak ihlalleri artıyor

Mehmet Şah ORUÇ

 İki yurttaşın işkenceyle gözaltına alınıp helikopterden atılmasıyla gündeme gelen Van’da, 15 Temmuz 2016 askeri kalkışmanın ardından Valilik kararıyla alınan 15 günlük “eylem ve etkinlik” yasağı 4 yıldır sürüyor. 21 Kasım 2016 tarihinden bu yana 15 günde bir alınan karar, pandemi süreciyle birlikte salgınla gerekçelendirildi. Yasak ile birlikte, kentteki hak ihlalleri artarken, İnsan Hakları Derneği (İHD) Van Şubesi tarafından Temmuz ayında yayınlanan 6 aylık hak ihlali raporuna göre; en az bin 170 insan hakları ihlali yaşandı. 

İktidar partisi ve ona yakın sivil toplum kuruluşlarının yürüttüğü çalışmalar yasak engeline takılmazken, Halkların Demokratik Partisi (HDP) başta olmak üzere muhalif parti ve sivil toplum kuruluşları, gerekçe gösterilen kararla kolluk engeline takılmaya devam ediyor.

BARO’DAN 14 İPTAL DAVASI

Valiliğin yasak kararlarına karşı Van Barosu, 2019 Nisan ayından bu yana Van İdare Mahkemelerine ayrı ayrı 14 iptal davası açtı. Kararları, “orantılı ve ölçülü”, “demokratik toplum gereklerine uygun” bulan mahkemeler, davalardan 12’sini ret etti. Bunun üzerine baro, mahkemelerin almış olduğu ret kararlarını ayrı ayrı başvurduğu İstinaf’a taşıdı. Erzurum Bölge İdare Mahkemeleri’ne taşınan 12 dosya ile ilgili ise, şimdiye kadar olumlu ya da olumsuz herhangi bir karar alınmış değil. 

"KEYFİ KARARLAR"

Kentteki uygulamaları konuştuğumuz İHD Van Şube Başkanı Murat Melet, yasaklarla birlikte kentte artan hak ihlallerinin üzerinin de yine yasaklarla örtülmeye çalışıldığını ifade etti. Yasakların Anayasal ve hukuksal herhangi bir yanının olmadığını kaydeden Melet, uygulamaları da “valiliğin keyfi kararları” olarak değerlendirdi. 

"GÖMÜLÜ BİR YAŞAM YAŞIYORUZ"

Kentte, iktidar partisinin eylem ve etkinliklerinin yasaklanmadığını ancak muhalif partilerin yanı sıra STK’lerin yapacağı bir açıklamanın dahi engellendiğini belirten Melet, bu durumu çifte standart olarak nitelendirdi. 4 yıldır tüm açıklamalarını dernek binası içerisinde yaptıklarını kaydeden Melet, “Bu kentte, adete gömülü bir yaşam yaşıyoruz. Hiçbir şekilde çalışmalarımızı kamuoyuna duyuramıyoruz” diyerek, tepki gösterdi. 

"İNSAN HAKLARI İHLALİDİR"

Yasakların insan hakları ihlali olduğunun altını çizen Melet, yasakçı zihniyetlerin hiçbir zaman amacına ulaşamadığını kaydetti. Yasakların kalkması durumunda hak ihlallerinin azalabileceğini belirten Melet, “Yasaklar, hak ihlallerini artırıyor. Yasakların kalkması durumunda suçlular, suç işlemekten vazgeçecek” ifadelerini kullandı. 

"YASAKLAR SİSTEMATİKLEŞTİ"

Sürdürülen hukuki süreci Van Barosu Yönetim Kurulu Üyesi Avukat Mahmut Kaçan, değerlendirdi. Yasakların Kasım 2016’dan bu yana sistematik bir hal aldığını belirten Kaçan, 4 yılı aşkın bir süredir yurttaşların temel hakkının, Anayasa ve Türkiye’nin taraf olduğu İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10 ile 11’inci maddelerine aykırı olarak engellendiğinin altını çizdi. “Van iline ilişkin tepeden kararlar alındığı görülüyor” diyen Kaçan, bunun nedenini ise valiliğin inisiyatifiyle Anayasal hakkı ortadan kaldıracak böylesi kararları alamayacağını gösterdi.

VALİ: BİLMEDİĞİNİZ ŞEYLER VAR 

Baro yetkililerinin yasaklara ilişkin kent valisi ile gerçekleştirdiği bir görüşmeyi anlatan Kaçan, şöyle dedi: “Vali, görüşmede bize ‘sizin bilmediğiniz şeyler var’ dedi. Ancak iptal davalarına ilişkin valiliğin göndermiş olduğu savunmalara baktığımızda, Van ili ile alakasız olaylar gerekçe gösteriliyor. Yasaklardan önce ülkenin değişik yerlerinde meydana gelmiş olaylar, bu yasakların gerekçesi olarak kullanıldığını görüyoruz. Bu olaylar,  İzmir’de üniversite öğrencisi Fırat Çakar’ın öldürülmüş olması, Diyarbakır’da Yasin Börü adlı yurttaşın öldürülmüş olması, Suriye’de MLKP genel sekreterinin öldürülmüş olması gibi vakalar, Van’daki yasakların gerekçesi olarak sunuluyor. Bu durum da enterasandır. Hukukçuların özellikle ilgilenmesi gereken bir alan. Maalesef, mahkemelerde bu savunmaların ruhunu tekrar ederek, Anayasaya aykırı bir şekilde açtığımız iptal davalarına ret kararı vermeye başladı.” 

Yasak kararlarından bir tanesinin iptaline ilişkin kendisinin de bireysel olarak mahkemeye başvurduğunu ifade eden Kaçan, mahkemenin de aynı gerekçeyle açtığı iptal davasını ret ettiğini söyledi. Baro olarak yasaklara ilişkin Van’daki siyasi parti ve sivil toplum örgütlerine hukuksal yollara başvurmaları için çağrıda bulunduklarını aktaran Kaçan, ancak çağrılarının da yanıtsız bırakıldığını dile getirdi. Kaçan, yasakların şimdi de pandemi adı altında sürdürüldüğünü belirti.  

"YARGININ KARARLARI CESARETLENDİRİYOR"

Yasakların hukukla açıklanamayacağını kaydeden Kaçan, “Bu hukuksuzluğu gören yargı da göz yummaya devam ediyor. Yargının almış olduğu kararların idareyi cesaretlendirici bir etkisi var. İstinaf mahkemesi bu konuda ne der, nasıl bir tavır alır, hep beraber göreceğiz. Ama genel manzara içerisinde çok da umutlu olduğumu söyleyemem. Maalesef, böyle bin manzara ile karşı karşıyayız” dedi.

"İDARİ PARA CEZALARI"

Yasakların “orantılı ve ölçüsüz” olmaktan çıktığının altını çizen Kaçan, “Bu yasaklara tabi olamayacak 2911 sayılı toplantı ve gösteri, yürüyüşleri kanununda düzenlenmeyen siyasi parti faaliyetlerine dahi uygulanmaya başlandı. İl ve ilçelerde faaliyet yürüten siyasi parti üyelerine idari para cezalarının kesildiğini görüyoruz. Yasaklar, artık diğer tüm temel haklarımıza dokunan, onları kullanmamızı engelleyen bir niteliğe gelmiş durumda” diye konuştu.

"ÖZGÜRLÜKLERİ KISITLAMAYA DÖNÜK"

Vanlılar ise, Anayasal haklarının engellenmesinden kaynaklı yasaklara karşı tepkili. Kentte esnaflık yapan Newroz Aslan (31), yasakların toplumun bir kesimine uygulandığını belirterek, “Yasaklar tamamen Kürt halkı ve temsilcilerine dönük yapılıyor. Bu yasaklar sadece Kürtlere dönük yasaklardır” dedi. AKP’lilerin kentte pandemi sürecinde dahi toplu şekilde bir araya gelerek eylem ve etkinlik gerçekleştirdiğini kaydeden Yıldız, ancak HDP’lilerin bir açıklamasına dahi izin verilmediğini söyledi. Yasakların birey ve toplumun özgürlüğünü kısıtlamaya dönük olduğunu dile getiren Aslan, yasaklarla toplumun baskı altına alınmaya çalıştığına vurgu yaptı. Aslan, bireylerin ve toplumun kendisini her alanda özgürce ifade edebilmesi için bir an önce bu yasakların kaldırılmasını istedi. 

"YASAKLAR YENİ SORUNLARI GETİRİYOR"

Tüm bu uygulamalarla birlikte kentte kadına yönelik hak ihlallerinin de arttığına dikkat çeken Nujin Yıldız (20), ancak yasaklardan kaynaklı bu hak ihlallerinin kamuoyuna duyurulamadığını belirtti. İhlaller kamuoyuna yansıtılmadığı için sorunların çözümsüz kaldığını ifade eden Yıldız, “İhlaller, kamuoyu ile paylaşılmadığı için tepkiler oluşmuyor. Haliyle de sorunların daha da artmasına neden oluyor ve yeni sorunları da beraberinde getiriyor” ifadelerini kullandı. Toplumun sesinin önüne geçmek için yasakların sürdürüldüğünü aktaran Yıldız, şöyle devam etti: “Halktan bir ses çıkarsa bu durumda iktidar zarar görecek. Bunu engellemek için bu yasaklar getiriliyor. Halkın daha çok sessizleşmesi ve sindirilmesi için yapılan yasaklardır.”  (Van/MA)

Helikopterden atılan Servet Turgut yaşamını yitirdi