Yücel Çağlar: Az gelişmiş ülkelerdeki orman ekosistemleri tümüyle yok olabilir

Özer AKDEMİR

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) gezegenimizdeki ormanların azalmasına rağmen azalma hızlarının yavaşladığını açıkladı. Doç. Dr. Yücel Çağlar, FAO'nun bu yıl yayımladığı rapordaki verileri ülkemizdeki ormancılık verileri ile yorumlarken uyardı: "Orman ekosistemlerindeki azalmaların yavaşlayarak da olsa sürmesi durumunda gezegenimizin özellikle 'az gelişmiş' sayılan ülkelerdeki orman ekosistemleri uzun sayılmayacak bir süre içinde tümüyle yok olabilir."

İYİ SAYILABİLECEK BİR GELİŞME

FAO'nun 1990 yılından bu yana 5 yılda bir yayımladığı raporlar da tüm ülkelerin “orman” sayılan alanları ile orman ekosistemlerinin nitelik ve niceliğindeki, yanı sıra, ormancılık çalışmalarındaki değişmelere yer veriliyor. Raporda gezegenimizde “orman” sayılan arazilerin, 1990-2020 döneminde toplam 178 milyon hektar daraldığı belirtilmiş. Doç. Dr. Yücel Çağlar bu miktarın ülkemizin toplam yüzölçümünün 2,3 katı olduğunu belirtirken dönemler ve yıllık ortalama verilerine bakıldığında “iyi” sayılabilecek bir gelişmeye dikkat çekiyor: "Gezegenimizdeki “orman” sayılan arazilerde yıllık “azalmalar” azalıyor!" Çağlar gezegenimizde orman ekosistemlerinin azalmasına rağmen bunun her yerde -ülkede, bölgede, aynı nedenlerle ve aynı hızla olmadığına dikkat çekiyor. 

Dönemler         Yıllık Ortalama Azalma (Milyon Hektar/Yıl) 
1990-2000       -7,8 
2000-2010       -5,2 
2010-2020       -4,7 

ORMANLARIN YÜZDE 66'SI DOKUZ ÜLKEDE

Dünyada orman sayılan yerlerin gezegenimizin karasal yüzeyinin yaklaşık 1/3'ünü kapladığını belirten Çağlar, gezegendeki orman sayılan yerlerin yüzde 66,1’inin yalnızca dokuz ülkede bulunduğunu yine FAO verilerine göre aktarıyor. 

FAO'nun ormanları genel olarak iki kümeye ayırdığını ifade eden Çağlar, bunların doğal olarak yenilenebilen orman ekosistemleri ve insanlar tarafından oluşturulmuş orman ekosistemleri olduğunu belirtiyor. Fidan dikimi ya da tohum ekimi yoluyla oluşturulan orman ekosistemleri bu ikinci kümeye giriyor. Gezegenimizdeki tüm orman ekosistemlerinin yüzde 93'ü ise doğal kökenli. Bu ormanların kendilerini doğal olarak yenileyebildiğine işaret eden Çağlar, buna karşın FAO verilerine göre gezegenimizde doğal orman ekosistemleri azalırken oluşturulan orman ekosistemlerinin ise arttığına dikkat çekiyor. 

"BU GİDİŞLE AZ GELİŞMİŞ ÜLKELERDEKİ ORMANLAR YOK OLACAK"

Çağlar, "Orman ekosistemlerindeki azalmaların yavaşlayarak da olsa sürmesi ve yeniden orman ekosistemi oluşturma amaçlı ağaçlandırmaların bu hızla sürmesi durumunda gezegenimizin özellikle 'az gelişmiş' sayılan ülkelerdeki orman sayılan yerlerin, yanı sıra, orman ekosistemlerinin uzun sayılmayacak bir süre içinde tümüyle yok olabileceği söylenebilir" değerlendirmesinde bulunuyor. 1990’dan bu yana gezegenimizdeki orman ekosistemlerinin toplam 420 milyon hektar azaldığını vurgulayan Çağlar, FAO bu azalmanın giderek yavaşladığını ancak her yıl ormansızlaşan arazilerin ortalama olarak yalnızca yaklaşık yarısı denli yeni orman ekosistemi oluşturulabildiğinin altını çiziyor. 

"ORMAN DEĞİL AĞAÇ TARLALARI"

Ağaçlandırmalarla oluşturulmuş en geniş orman ekosistemlerinin Güney Amerika’da, en azının ise Avrupa’da bulunduğunu aktaran Çağlar bunnu nedenleri ile ilgili şu değerlendirmelerde bulunuyor: "Güney Amerika’da ağaçlandırmalarla oluşturulmuş orman ekosistemleri bölgedeki tüm ağaçlandırmaların %99’unu, tüm orman ekosistemlerinin ise %2’sini, Avrupa’da ise ağaçlandırmalarla oluşturulmuş orman ekosistemleri tüm ağaçlandırmaların ancak %6’sını, tüm orman ekosistemlerinin ise %0,4’ünü oluşturuyormuş. Çünkü Güney Amerika’da oluşturulmuş orman ekosistemlerinin çoğu orman ekosistemi değildir. Ülkelerarası ticaret ve sanayi tekellerinin endüstriyel amaçlarla oluşturdukları 'plantasyonlar', daha doğru bir söyleyişle 'ağaç tarlalarıdır!' Doğal orman ekosistemlerinin içinde ve bitişiğinde yaşayan yerli halkları yerinden yurdundan eden bu yönelim, giderek yoğunlaşan direnişlerle karşılanıyor." 

"ÜLKEMİZDEKİ ORMAN EKOSİSTEMİ OLUŞTURMA ÇALIŞMALARI AZALDI"

Ülkemizdeki ormancılık verilerini de yorumlayan Çağlar, Orman Genel Müdürlüğünün (OGM) yaptığı orman ekosistemi oluşturma amaçlı ağaçlandırma çalışmalarıyla ilgili etkinliklerin 2019 yılında azaldığını kaydetti. Çağlar, "Oysa 2018 yılında çıkan orman yangınlarıyla zarar gören orman ekosistemi genişliği 5644 hektar iken bu genişlik 2019 yılında 11332 hektara çıkmıştı. Bu durumda orman ekosistemi oluşturma amaçlı ağaçlandırma çalışmalarının önceki yıldan daha fazlası olması gerekmiyor muydu?" sorusunu yöneltti.