Arap Coğrafyasında Geçen Hafta | İsrail ile "normalleşme"nin Filistinli mimarı

Ali KARATAŞ
Kays ABBAS

Körfez ülkeleri birbiri ardına İsrail’le imzaladıkları normalleşme anlaşmalarından sonra bu süreçle ilgili ismi en çok anılan kişi Muhammed Dahlan oldu.

Londra’da Arapça yayın yapan al Arab gazetesi manşetten yer verdiği analizde “Dahlan yeni barış yolunun görünmez eli” başlığını kullandı. Yazıda Dahlan’ın bu anlaşmaları yapmak için Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Zayed Al Nahyan ile ilişkisini kullandığına vurgu yapıldı. “Dahlan’ın BAE ile olan iyi ilişkileri ve ona karşı herhangi bir İsrail vetosunun olmaması da dahil olmak üzere, yeni barışta aktif bir unsur olmasını sağlayacak birden fazla karta sahip olduğuna işaret ediyor” denilen makalede Dahlan’ın “Filistin’de yeni lider” olması ABD seçimlerinde Trump’ın kazanmasına bağlanıldı.

FRANSA GÜNDEMİ

Fransa’da başkent Paris yakınlarında öğrencilerine Muhammed Peygamber karikatürünü gösteren bir tarih öğretmeninin Çeçen kökenli bir genç tarafından katledilmesi Arap basının önemli gündemi olmaya devam ediyor. Son bir haftada Fransa’da art arda saldırılar gündeme geldi. Nice kentindeki kilise saldırısında üç kişi öldürüldü. Ancak Arap basınındaki ana akım tepkiler, cinayetlerden çok Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron’un karikatürleri “fikir özgürlüğü” çerçevesinde savunmasına yönelik oldu. İslamı savunmak adına işlenen cinayetlerin sorgulanması ise ya geri planda kaldı ya da görmezden gelindi. 

"ALLAH BÖYLE Mİ BUYURUYOR?"

Öğretmen Samuel Paty’nin sınıfta Muhammed Peygamber’in tasvir edildiği karikatürleri öğrencilerine gösterdiği gerekçesiyle öldürülmesi konusunda Al Araby’den Ahmed Mahir, “Bu İslam’ın ve Peygamber Efendimizin zaferi mi? Allah bize böyle mi buyuruyor?​” diye sordu. Alınan boykot kararlarını da değerlendiren Mahir, “Boykot etkili bir silah mı? Kendi kendime sorduğum bir soru. El Aksa İntifadası veya Irak savaşı günlerinde Amerikan mallarını boykot etme kampanyalarını hatırladığımda çok başarılı olamadılar ve o zamanlar ABD için büyük bir tehdit oluşturmadılar. Ancak genel olarak boykot tepkisi, bombalamalardan ve kafa kesmelerinden çok daha iyidir” dedi.

MACRON’UN EL CEZİRE RÖPORTAJI

Bu arada Fransa Cumhurbaşkanı Macron, el Cezire Televizyonuna yeni bir açıklama yaptı. İslam dünyasında neden olan tepkinin yanlış anlaşılmadan kaynaklandığını söyledi. Konuyu köşesine taşıyan Gazeteci Abdulabari Atwan, Macron’un açıklamasını “geri adım” olarak nitelendirdi. Ancak Müslümanlardan özür dilemesi gerektiğini savundu. Atwan, “Zeki bir lider, sözlerini ve pozisyonlarını bir altın ölçeğiyle ölçerek en üst düzeyde sorumlulukla hareket etmelidir. Ülkesinin güvenliğini ve istikrarını tehlikeye atabilecek her şeyden kaçınmalıdır. Ne yazık ki, Başkan Macron konuşkan haydutların, ‘mafya’ çetelerinin liderlerinin ve Haçlı Seferleri kışkırtıcılarının zihniyetine daha yakın bir şekilde hareket etti. Aydınlanma mirasıyla övünen bir devletin başkanı olarak davranmadı” dedi. Yazıda Fransa’daki cinayetlere ise değinilmedi.

DAHLAN YENİ BARIŞ YOLUNUN GÖRÜNMEZ ELİ

Al Arab

El Fetih içindeki Islah Hareketinin Lideri Muhammed Dahlan, Ortadoğu’daki yeni barış yolunun merceğinde. Sadece Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’a alternatif bir aday olduğu için değil. Etrafı esrarengiz sırlarla kaplı olan Dahlan; İsrail, BAE ve Bahreyn arasında imzalanan anlaşmalarda gizli rol oynadı.

Dahlan, Abbas’ın karşı olduğu İsrail ile Arap barış anlaşmalarını şekillendirmeye yardımcı olmak için Abu Dabi Veliaht Prensi Şeyh Muhamed bin Zayed ile olan yakın ilişkisini güçlendirdi. Abbas’a karşı eleştirileriyle bilinen ve eski ABD başkanının Ortadoğu Elçisi Jason Greenblatt ile köşe yazıları yazan Filistinli Akademisyen Bişara Bahbah, bin Zayed’in, “Dahlan’a danışmadan Filistinlilere karşı hiçbir şey yapmayacağını” söyledi.

DAHLAN VE BAE

Jonathan Ferziger, Foreign Policy dergisinde yayımlanan bir makalesinde Dahlan’ın, bin Zayed ile olan dostluğunun onu İsrail ile BAE ve Bahreyn arasında imzalanan “İbrahim” anlaşmalarının hazırlanmasında etkili bir el yaptığını belirtiyor.

Abbas’ın barış anlaşmalarını “Arkadan bıçaklamak” olarak nitelendirerek kızgınca kınaması, aralarında en zengin ülke Suudi Arabistan’ın da olduğu bölgedeki müttefiklerinin uzaklaşmasına neden oldu.

Gözlemciler, Filistin Devlet Başkanının, otoritenin içinden geçtiği siyasi durumu yanlış değerlendirdiğini ve herhangi bir yeni barış hamlesi için merkezi bir figür olarak görünmek istediğini söylüyor. Ancak ABD Başkanı Donald Trump, Filistin-İsrail çevresinden barışı daha geniş bir alana çıkardı ve Abbas’ın yeni yola girmesi için herhangi bir şart öne sürmeden kapıyı açık bıraktı.

İSRAİL’İN VETOSU YOK

Gözlemciler, Dahlan’ın BAE ile olan iyi ilişkileri ve ona karşı herhangi bir İsrail vetosunun olmaması da dahil olmak üzere, yeni barışta aktif bir unsur olmasını sağlayacak birden fazla karta sahip olduğuna işaret ediyor. Bunlara ek olarak Filistin’de de güçlü bir siyasi varlığa sahip. Hareket üzerinde etkili bir lider olan Yahya Sinwar üzerinden iletişim kanallarının açılması ve Hamas ile anlaşma yapılması bu sayede gerçekleşti. Lideri olduğu Islah Hareketinin, sadece Hamas’la değil bütün taraflarla güçlü ilişkileri var.

Hamas’la anlaşma ve iki hareket arasındaki eski farklılıkların soğumasına ek olarak, Dahlan’ın gücünün ikinci unsuru Gazze’de liderliğini yaptığı Islah Hareketinin ağırlığı. Karısı, ihtiyacı olan taban desteğini yoksullar için grup düğünleri düzenlemeyi de içeren Gazze’ye periyodik yardım ziyaretleri yoluyla topladı.

Filistin siyasetinde öngörülemeyen bir kariyerin ardından Washington’u Yaser Arafat’tan sonra olası bir halef  olma konusunda ikna etti. Daha sonra Batı Şeria’dan ayrılan Dahlan, zirveye ulaşmak için uzun oyunları oynamayı öğrendi.

Dahlan, Gazze Şeridi’ndeki yoğun nüfuslu Han Yunis Mülteci Kampında doğdu ve 1987’de Filistin ayaklanmasının genç liderlerinden biri olarak büyüdü. İsrail hapishanelerinde geçirdiği dönemlerde İbranice öğrendi. Dahlan, sınır dışı edilmesinin ardından Tunus’a taşınan hareket merkezinde kilit yardımcı olarak Arafat’ın güvenini kazandı. Dahlan, Oslo Barış Anlaşmalarıyla 1993 yılında geri döndüklerinde Gazze’de el Fetih’i yönetti ve orada güvenlik operasyonları yürüttü. Dahlan, Filistin Yönetiminin merdivenlerini çıkarken Arafat’ın 2004’teki ölümünden sonra Abbas’la çatıştı. Abbas, Dahlan’ı sürekli olarak bağlı tutulması gereken hırslı bir rakip olarak gördü. Hamas’ın 2007’de Gazze’nin kontrolünü ele geçirdiği isyanı bastırmadaki başarısızlığından Dahlan’ı sorumlu tuttu.

Yıllarca birbirlerine karşı yolsuzluk suçlamaları atmaya devam ettiler, bu da aralarındaki nefreti körükledi. Nihayetinde Dahlan’ın sokaktaki popülaritesi, onu polisten ve Abbas’ın kontrol ettiği adalet sisteminden korumaya yetmedi ve sürgünü gitmek zorunda kaldı.

ABD İLE İLİŞKİLERİ HEP İYİ

Islahat Hareketinin Lideri;  Bill Clinton yönetimi, ardından George W. Bush ve şimdi de Trump ile başlayarak birbirini izleyen Amerikan yönetimlerinin kalbini kazanmayı da başardı. Analistler, Dahlan’ın etkisinin artmasını ve Filistin yönetimine gelmesini, Trump’ın bir dönem daha kazanmasıyla bağlantılı olacağına inanıyor. Ama aynı analistler, mesele Filistinli iç ilişkilerine bağımlı hale geldikçe Dahlan’ın dış ilişkilerinin tek başlarına ona yeni bir misyon vermek için yeterli olmayabileceğine de işaret ediyor. El Fetih’in içinde isyancı bir lider imajını kırması ve el Fetih’le aralarındaki farklılıkları aşması gerekiyor.

Tüm bunlara ek olarak, Arafat’ın Oslo döneminde yarattığı iklime benzer iyimser bir barış atmosferi yaratmak için Hamas’ı, İslami Cihad’ı veya Halk Cephesi veya Demokratik Cephe gibi grupların liderlerini cezbetme yeteneğini gösterip gösteremeyeceği önemli.