06 Kasım 2020 23:56

Yrd. Doç. Sözen: Trump’ın kaybetmesi otoriterleşme dalgasını etkileyebilir

ABD Le Moyne Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümünde görev yapan Yrd. Doçent Yunus Sözen, ABD Başkanlık Seçimlerindeki son durumu Evrensel'e değerlendirdi.

ABD Le Moyne Üniversitesinde Siyaset Bilimi Bölümünde görev yapan Yardımcı Doçent Yunus Sözen

Fotoğraf: Evrensel

ANASAYFA

DÜNYA

Paylaş

Şerif KARATAŞ
İstanbul

ABD’de Cumhuriyetçi Parti adına Donald Trump ve Demokrat Parti adına Joe Biden’ın yarıştığı başkanlık seçiminde oy sayımı sürürken, şu ana kadar yaşananları ABD Le Moyne Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümünde görev yapan Yrd. Doç. Yunus Sözen’le konuştuk. Biden kazansa bile sonuçların Demokratların seçimden istediklerini alamadıklarına işaret ettiğini söyleyen Sözen, “ABD’deki başkanın değişmesinin dünyadaki halihazırda var olan kısmi otoriterleşme dalgasına bir etkisi olabilir” değerlendirmesinde bulundu.

Seçimin geldiği aşamadaki son durumu da göz önüne alarak bir değerlendirme yapacak olursanız neler belirtirsiniz?

En önemlisi başkanlık olsa da, Amerika’da sadece başkanlık seçimleri gerçekleşmedi. Seçmenler merkezi hükümetin 3 ayrı kurumu için oy verdiler. Başkanlık, Temsilciler Meclisi ve Senatodaki 100 sandalyenin 35’i için. Ayrıca birçok eyalette, o eyaletin valisini, eyalet meclisini ve eyalet senatosu üyelerini de seçtiler. Demokratlar bu seçimlerin herbirinde ilerleme katetmeyi umuyorlardı. Ama öyle olmadı. Henüz kesinleşmemiş olsa da Biden, başkanlığı alacak gibi görünüyor. Ulusal seviyede oy sayımı tamamlanınca yaklaşık yüzde 5 ve 7 milyon (hatta belki daha fazla) bir farkla Trump’ın önünde kapatacak gibi görünüyor. Ama ABD’de başkanlık seçimleri ulusal oyla belirlenmediği için, seçimler başa baş geçti. Senato seçimlerinde de Cumhuriyetçiler çoğunluklarını koruyabilecekler gibi görünüyor. Bunun da sebebi oyların dağılımı. Nüfusa bakmaksızın her eyalet eşit sayıda senatör yolladığı için Cumhuriyetçiler o kurumda da son zamanlarda iyice oy oranlarının üstünde bir temsile ulaştılar. Nispeten ülkedeki oylara daha uygun temsil elde edilebilen Temsilciler Meclisindeyse Demokratlar çoğunluklarını koruyacaklar. Ancak sandalye sayıları düşecek. Eyalet seviyesindeki seçimlerde de ilerleme gösteremediler. Kısaca, Trump’ı yerinden edebilecek olsalar da, demokratlar istediklerini alamadılar bu seçimde. Düşük bir ihtimal olsa da, eğer bu saatten sonra başkanlığı da kaybederlerse tam bir hezimet olacak.

"RESTORASYON HÜKÜMETİ BENZERİ BİR YÖNETİM"

Seçim sonuçlarının ABD iç siyasetine etkileri nasıl olacak görünüyor?

ABD’nin demokrasi açısından zaten sorunlu bir dönemin içinde olduğunu düşünüyorum. Trump döneminde siyasal kurumlar çok yıprandı. Ama daha da önemlisi, bir süredir Cumhuriyetçi Partinin oy oranının üstünde, Demokratların da oy oranının altında temsile ve güce ulaşabilmesi ve bunun bir süre daha böyle gidecek gibi görünmesi, bir demokratik gerileme potansiyeli oluşturuyor. Tabii daha büyük krizler de olabilir.

Örneğin seçimlerin mahkemeye düşme ihtimali var. Eğer bu gerçekleşir ve Trump’ın atamalarıyla iyice muhafazakarlaşmış Yüksek Mahkeme milyonlarca oy fazla almış aday yerine diğerinin lehine karar verirse, daha da hızlandırılmış bir demokratik gerileme ve üstüne de toplumsal huzursuzluk dalgası oluşabilir. Ancak bu çok düşük ihtimal gibi görünüyor şu anda. Somut olarak, Biden başkan olursa, Senato da Cumhuriyetçilerde kalacağı için çok büyük değişiklikler yapamaz. Zaten büyük reform vaadi olan bir aday da değildi, Demokrat Partinin ilerici kanadının adayı da değildi. Büyük ihtimalle restorasyon hükümeti benzeri bir yönetim oluşacak ABD’de. Kısa dönemde kurumlar biraz daha düzene girer, kovid ile mücadele konusunda ilerleme sağlanır ve bir ekonomi paketi meclisten anlaşarak çıkar.

Dış siyasete yansıması nasıl olur?

ABD’de dış politikada başkanın ağırlığı büyük. Ancak Temsilciler Meclisi, Senato ve bürokrasi de önemli yer tutuyor. Biden’ın Trump’a göre daha disiplinli ve nispeten daha fazla kurumsal yolları kullanarak ABD dış politikasına yön vermeye çalışacağını tahmin etmek güç değil. Hem Amerikan siyasal kurumlarının nasıl işlediğini bilen, hem de onların içinde yolunu bulabilen deneyimli bir politikacı sonuçta. Onun dışında, dış ilişkilerde uluslararası kurumlar, çok taraflı diplomasi gibi konuları da Trump’a göre daha fazla öne çıkartacaktır.

Son olarak, ABD’de başkanın değişmesinin dünyadaki halihazırda var olan kısmi otoriterleşme dalgasına bir etkisi olabilir. Çünkü, her ne kadar sadece bir ülke olduğu için istatistiksel çalışmaların sonucunu etkilemeyecek olsa da, siyaseten ABD önemindeki bir ülkedeki demokratik gerilemenin yavaşlaması dünyadaki genel otoriterleşme dalgasını zayıflatabilir.

"ABD DEMOKRASİSİ İÇİN SIKINTILI ZAMANLAR"

Trump’ın erken ‘zafer’ açıklaması, seçimlerde geride olduğu her yerde hile olduğunu iddia etmesi ve mahkeme ile tehdit etmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Trump’ın son konuşması, bir demokraside önemli bir pozisyonda bir yöneticinin en yapmaması gereken konuşmaydı. ABD demokrasisi açısından tehlikeli, toplumsal huzursuzluk çıkartabilecek bir açıklamaydı. Seçimlerde temelsiz bir şekilde hile var demesi ve üstüne seçim mekanizmasının nasıl çalıştığını bilen herhangi bir insanı çileden çıkartabilecek iddialarda bulunması, seçimlerin güvenilirliğinin sarılmasına yol açtı bile.

Aslında bütün bunlar ihtimal dahilindeydi.

ABD’de pandemi sürecinden dolayı zaten var olan mektupla oy verme iyice artmıştı. Bu şekilde oy kullanmayı tercih eden seçmenlerin de daha çok Demokrat Partili olduğu biliniyordu. Trump da, propaganda döneminde postayla oyların seçimlere hile karıştırabileceğini sürekli tekrarlıyordu. Ayrıca, ABD’de her eyalet kendi seçim kurallarını belirliyor ve bazı eyaletlerde de Cumhuriyetçiler postayla gelen oyların, seçim günü oyları sayıldıktan sonra sayılması için bastırdılar. Bunlardan dolayı, eğer seçim bu postayla gelen oyların geç sayıldığı eyaletlere kalırsa seçimlerde büyük sorun çıkacağını tahmin etmek güç değildi. Çünkü, bazı eyaletlerde önce Cumhuriyetçilerin önde çıkacağı, sonra Demokratların posta oylarıyla aradaki farkı kapatmaya başlayacakları belliydi ve iş oraya kalırsa da, Trump’ın seçimlerde hile olduğu için Demokratların farkı kapatmaya başladığını iddia edeceği de.

Eğer seçimleri hızlı açıklayan kritik eyaletlerden birkaçını Biden net bir şekilde kazanabilseydi bu süreç bu kadar sorunlu gitmezdi, ama olmadı ve ABD demokrasisi için sıkıntılı zamanlar başladı.