Aşıları aksayan çocuklar var, başka hastalıklar baş gösterebilir
Rutin aşıları tamamlanamayan çocuklar arasında başka hastalıkların salgını başlayabilir. Okullarda yapılan aşılar aksadı, kanser taramaları aksadı; 15-49 yaş arası kadın izlemleri aksadı.
Fotoğraf: Rawpixel
Günseli UĞUR
DEÜ SES İşyeri Temsilcisi
Sağlık hizmetlerinde pandemi sürecinde yaşanan sorunlardan bahsederken çoğu kez hastane odaklı ve sağlık emekçilerinin yaşadığı zorluklar ve talepleri dile getirilse de, birinci basamak sağlık hizmetleri hem sağlık hizmetlerinin günlük ihtiyaçları, hem ASM ve TSM çalışanlarının koşulları hem de toplum sağlığının bugünü ve geleceği açısından son derece önemlidir.
Sağlıkta özelleştirme politikalarının en önemli aşamalarından biri olan aile hekimliği sistemine geçilmesi ve sevk zincirinin bozulmasıyla büyük oranda hasar gören koruyucu sağlık hizmetleri pandemi sürecinin yönetilememesi ile tam bir enkaza dönüştü.
ASM’lere ilişkin görüş aldığımız bir hemşire arkadaşımızın; rutin bebek aşılarının aksaması ile söze başlaması da bunun en büyük göstergesidir. “Bebek, gebe ve yaşlı izlemleri aksıyor; sabahtan beri aramalar yapıyorum; aramazsak bebek aşıları için gelmiyorlar; bazı aradıklarım da kovid pozitif olduğu için gelmiyorlar” derken koruyucu sağlık hizmetlerindeki zaten eksik olan hizmetlerin, kısmen ulaşılamaz hale geldiğini ifade etmektedir.
ASM hemşiresi kendi yaşadığı güçlükleri ifade ederken o kadar dolu, o kadar yok sayıldığını hissetmiş ki bir şey atlamamak için peşi peşine ekliyor yakınmalarını:
“Topuk kanı almak için bebekle ilgilenirken annesiyle de haşır neşir oldum. 2 gün sonra duyduk ki anne kovid pozitifmiş ve doğum öncesi PCR testi bakılmış. Yani kendisi biliyor ama bana söylemiyor…”
‘ÖNCE VATANDAŞA ÖFKE DUYULUYOR AMA...’
Sağlıkçılar önce vatandaşlara öfke duysa da aslında Sağlık Bakanlığı ve ilgili diğer kurumların tedbirsizliklerinin sonuçlarını anlatıyor aslında. Çözüm önerisi sorulduğunda ise “Bakanlık düşünecek bunları. Mesela hastaya pozitif deneli sekiz gün olmuş, hâlâ ilacı ulaşmamış. 5. gün semptomları artmış ama ilacı götürülmemiş. Artık devlet de bıktı, biz de bıktık” diyor.
Başka bir ASM’den yine bir hemşire ile görüştüğümüzde “Filyasyon ekibi ve ilçe sağlık müdürlüğü dönüşümlü çalışıyor; hem nöbet hem gündüz çalışması, yeni ekip oluşturulmadı. En fazla sorunu başvuranların kapıda beklemelerinden dolayı yaşıyorum. AVM’lerde marketlerde kapıda bekleyip mağazalara sırayla giren insanlar bizimle kavga ediyor. Sağlık çalışanlarına saygı artacağı yerde azaldı” şeklinde aktarırken sesi titremeye başlamıştı.
Dinlenemeyen, güvenli koşullarda çalıştırılmayan, yıpranma payı alamayan, hem mali hem özlük hem de sosyal bir çok hak kaybına uğrayan sağlık emekçilerinin değersizleştirilmesi ve aksayan sağlık hizmetlerinde yine sağlık emekçilerinin hedef gösterilmesi sonucu şiddete maruz bırakılmasının da pandemi dönemiyle birlikte arttığı bir gerçektir.
‘RAPORU OLMAYAN PATRONLA SORUN YAŞIYOR, BİZİMLE KAVGA EDİYOR’
Filyasyon takibine dair de yakınmaları var çalışanların:
“Benim her gün 89 hastayı takip etmem gerekiyor. Ama tek işim de bu değil. 40-45 kişiyi ancak arayabiliyorum. Temaslıları ayrı, hastaları ayrı takip etmem gerekiyor. İkinci test yapılacak mı, ilaçları ulaşmış mı... İlçe sağlık müdürlüğü ile koordinasyonu sağlamak zorundayız ama yetişemiyoruz. Günlerce ilaçlarına ulaşamayanlar olabiliyor. Rutin olan her işi yapıp üzerine bir de iki arada bir derede aramaları yapmaya çalışıyoruz. Öğlen yemeği ya yiyemiyoruz ya da acele ile tıkınıyoruz. Sisteme dair aksayan çok durum var; örneğin pozitif vaka tespit ediliyor ama ekipler kayıt işlerine yetişemediğinden sisteme kaydı düşmüyor; bu nedenle ilaçları gitmiyor; raporu yazılamıyor; raporu olmayan kişi işvereniyle sorun yaşıyor; geliyor bizle kavga ediyor”
Artan iş yüküne karşı personel sayısının yetersizliğini ifade eden ASM hemşiresi ise “Bir hekim, bir hemşire, bir de triyajda görevli üç kişi çalışıyoruz. Ekip elinden geleni yapıyor ama sistem daha fazlasını mümkün kılmıyor, zamanımız yetmiyor. Sadece doktor ve hemşire değil, yeterli sayıda sosyal hizmet uzmanı, aile gelişim uzmanı, tıbbi sekreter görevlendirilmeli” dedi.
RUTİN AŞILAR AKSADI
Geleceğe dair kaygı verici toplum sağlığı sorunlarına da işaret eden ASM çalışanları; “Aşıları aksayan; takipleri aksayanlar için gelecekteki riskler çok fazla. Rutin aşıları tamamlanamayan çocuklar arasında başka hastalıkların salgını başlayabilir. Okullarda yapılan aşılar aksadı, kanser taramaları aksadı; 15-49 yaş arası kadın izlemleri aksadı. Biz burada defalarca HPV pozitif ya da kolon kanseri tespit ettik ve erken tanı alınmasını sağladık. İki kez çocuk istismarı tespit ettik ama şu an bu değerlendirmelerin hiçbirini yapamıyoruz.” diyerek dertleri saymakla bitiremiyor.
Filyasyon ekibinde görevli bir hemşire ise bu sorunlara ek olarak “08.30-23.00 arası çalışıyoruz ve ertesi günü izin kullanamayabiliyoruz. Amirlerimizden sürekli ‘Vaka takibini bitirtemediniz mi, hızlı olun’ uyarılarıyla karşılaşıyoruz. Kovid-19 yaygınlaştıkça ‘Boşa kürek çekiyoruz’ hissiyatına sahip oluyoruz” diyerek, pandemiye ilişkin haberlerin hastanelerde yoğunlaştığını ancak filyasyon çalışmalarının da aynı derecede önemli olduğunu söyledi.
Ve çalışanlar diyor ki:
“Nasıl yapılsaydı yönetilebilirdi, diye biz de çok kafa yoruyoruz. Ev ziyaretleri, rutin ASM işleyişi ve kovid-19 takibine dair farklı ekipler oluşturulabilir. Evde bakım ihtiyacı olanlar için de mümkün olduğu koşullarda hasta ve hasta yakınlarının eğitimi sağlanabilir. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının var olan politikaları değiştirmesi ve yeni politikalar oluşturması gerekiyor.”
