04 Aralık 2020 08:28

Erdoğan’ın “prangalarından kurtuldu” dediği kültür-sanatın 18 yıllık esaret tarihi

18 yıllık iktidar pratiği yasaklanan konserler, ambargo uygulanan filmler, toplatılan kitaplarla hafızalarda. AKP iktidarının ilk dönemlerinden bugüne bazı sansür ve baskı uygulamalarını derledik.

Tayyip Erdoğan | Fotoğraf: TCCB / Murat Çetinmühürdar / AA

POLİTİKA KÜLTÜR

Paylaş

Kültür-sanat karnesi sansür, yasak, baskılarla dolu olan AKP’nin Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası'nın (CSO) yeni konser salonunun açılışında yaptığı konuşmada “Türkiye bizim dönemimizde kültür, sanat, müzik, edebiyatta prangalarından kurtulmuştur” iddiasında bulundu.

Erdoğan, dönem dönem benzer açıklamaları tekrarlarken 18 yıllık iktidar pratiği yasaklanan konserler, ambargo uygulanan filmler, toplatılan kitaplarla hafızalarda. AKP iktidarının ilk dönemlerinden bugüne bazı sansür ve baskı uygulamaları şöyle:

2005’te Burak Delier’e ait Muhafız isimli fotoğraf çalışması politik öğeler taşıdığı gerekçesi ile 9. İstanbul Bienali kapsamından çıkarıldı.
2006’da Kars’ta Mehmet Aksoy tarafından yapılan 24,5 metre uzunluğundaki İnsanlık Anıtı adlı eser, 2011 yılında Kars’a giden dönemin başbakanı Tayyip Erdoğan tarafından ucubeye benzetildi, yıkım emri verildi. Hukuki süreç sonunda dönemin AKP’li Kars Belediyesi, heykelin yıkımı için ihaleye çıkmış ve 2011’de heykelin yıkımına başladı.
2006’da Ressam Süha Semerci’nin Fethiye Belediyesi Kültür Merkezi Salonu’nda açtığı nü resimler ve şarap şişelerini içeren sergi, dönemin Fethiye Belediyesi Kültür Merkezi Müdürü Muammer Şahin’in müdahalesi ile kapatıldı.
2007’de Ressam Ayşegül Yarar’ın Gaziantep Sanko Sanat Galerisi’nde açtığı 9’uncu kişisel sergisindeki 45 eserden ‘nü’ tablolar turkuaz renkli tülbentle sansürlendi.
2009’da AKP’li Kars Belediye Başkanı Nevzat Bozkuş, göreve gelir gelmez şehirdeki tüm kadın heykellerini “kadın heykellerini uygun bulmuyorum” diyerek toplattı.

2014: SANSÜRDE REKOR VE TÜSAK TARTIŞMALARI

Sanat alanına müdahalenin en önemli araçlarından biti Türkiye Sanat Kurumu (TÜSAK) olarak bilinen yasa tasarısı oldu. TÜSAK ile belediye tiyatrolarına müdahalenin önü açıldı; Yasa sonrasında hazırlanan yönetmelikle Repertuar Kurulu yerine Edebi Kurul getirildi, kurumlardaki sanatçılar tasfiye edilerek yerlerine belediye bürokratları karar verici olarak atandı.
2014’te Gezi Direnişini konu alan “Yeryüzü Aşkın Yüzü Oluncaya Dek” adlı belgesel film Uluslararası Antalya Altın Portakal Film Festivali programından çıkarıldı.
2014’te dönemin Başbakanı Erdoğan uygun görmediği gerekçesiyle Uluslararası Ankara Caz Festivaline sağlanan Başbakanlık Tanıtma Fonu desteğini geri çekti.
Hak-İş Konfederasyonu’nun 3. Emek Kısa Film Yarışması ödül töreninde, yarışma birincisi “Fıtrat” filminin yönetmeni Suat Eroğlu, kürsüden hükümeti eleştirdiği ve filmini Soma’da ölen maden işçilerine adadığı için Başbakan Davutoğlu ve Bülent Arınç tarafından hedef gösterildi, salonda bulunan bir kişi tarafından darbedildi.
TÜSAK’ı eleştiren orkestra şefi ve besteci Prof. Dr. Rengim Gökmen Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü görevinden alındı.
Gezi Direnişi’ne katıldıkları gerekçesiyle 2013 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan “destek yardımı” alamayan ve aralarında Dostlar Tiyatrosu, Ortaoyuncular, Tiyatro Kare ile Ankara Sanat Tiyatrosu gibi köklü tiyatroların da bulunduğu çok sayıda tiyatro, 2014 yılında da “destek yardımı”ndan mahrum bırakıldı.
Başbakan Erdoğan 2014’te Gezi Direnişi’nin yıl dönümüyle ilgili olarak hazırlanan bir videoda görüşlerini sunan sanatçılar hakkında “Artist müsveddeleri yeni ölümler yaşansın diye isyan çağrıları yapıyorlar” dedi.

2015: FAZIL SAY HÜKÜMETİN HEDEFİNDE

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ı eleştirdiği için yazar Murat Menteş’in etkinliği Üsküdar Belediyesi tarafından engellendi. Menteş’in Üsküdar Kitap Fuarı kapsamındaki imza günü ve söyleşisi de iptal edildi.
Piyanist Fazıl Say’ın “İstanbul Senfonisi” adlı eserinin Katar’da bir konserde yorumlanması, Türkiye’nin Katar Büyükelçiliği tarafından engellendi.
Antalya Devlet Senfoni Orkestrası’nca yorumlanacak olan, Fazıl Say’ın ‘Nazım Oratoryosu’, Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü’nün emriyle gerekçe belirtilmeden programından çıkarıldı.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İstanbul Şehir Tiyatroları (İBŞT) oyuncularından Levent Üzümcü hakkında soruşturma açtı. Üzümcü, politik görüşü ve basına verdiği demeçler nedeniyle İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yüksek Disiplin Kurulu’na gönderildi.
Kürt şarkıcı Aram Serhad, Newroz kutlamasında söylediği şarkılar sebebiyle tutuklandı.

2016: AVESTA YAYINLARININ DEPOSU YAKILDI

Nisan ayında Roboski’yi anlatan belgesel film “Hatırlıyorum” 27. Ankara Uluslararası Film Festivalinden çıkarıldı.
Grup Yorum’un Yenikapı miting alanında düzenleyeceği konser “toplumda infial yaratabileceği” gerekçesi ile yasaklandı.
Haziran ayında Diyarbakır’daki Avesta Yayınları’nın deposu ateşe verildi.

2017: YAYIN EVLERİ KHK İLE KAPATILDI

Evrensel Basım Yayın KHK ile kapatıldı.
Belge Yayınları’na 7 Mayıs 2017 günü polisler tarafından baskın yapıldı ve toplatma kararı olmayan kitaplar dâhil toplam 2 bin kitaba el konuldu.
Aram Yayınlarına ait toplam 3959 kitapla ilgili başlatılan soruşturma kapsamında 53 kitap hakkında toplatma kararı verildi.
Kırmızı Kedi Yayınları’nın Kabataş’taki ofisine 10 Şubat 2017’de maskeli iki kişi tarafından saldırı düzenlendi.
Zülfü Livaneli’nin yeni romanı ‘Huzursuzluk’ afişlerinin metrolara asılmasına OHAL gerekçesiyle izin verilmedi.
!f İstanbul Bağımsız Filmler Festivali’nde gösterilmesi planlanan ‘Son Şnitzel’ isimli filme eser işletme belgesi verilmedi. Ayrıca, filmin bazı sahnelerinin değiştirilmesi istendi. Bu değişiklikleri yapmayı reddeden film yönetmenleri eser işletme belgesini alamadı.
Yönetmenliğini Kazım Öz’ün yaptığı ve Dersim Kıyımını 4 dilde anlatan ‘Zer’ filmi 36’ncı İstanbul Uluslararası Film Festivali’nde sansürlenmiş olarak gösterilebildi.
2020’de pandemi bahanesiyle konserler yasaklandı, sinemalar kapatıldı, tiyatro gösterimleri iptal edildi. (HABER MERKEZİ)