Bütçenin sırtında garanti ve faiz yükü artıyor

Birkan BULUT
Ankara

Hükümet tarafından hazırlanan ve TBMM Genel Kurulunda görüşülen 2021 yılı bütçesine ilişkin sorularımızı yanıtlayan Prof. Dr. Oğuz Oyan, kamu özel iş birliği ile yapılan projelere giden milyarlarca garanti ödemelerini Osmanlı’nın son yıllarında yabancı şirketlere verdiği imtiyazlara benzetti. Oyan, “Osmanlı’ya baktığımızda kilometre garantilerini vererek yapmıştı demir yollarını. Bu Osmanlı’yı batıran sebeplerden biri. Peki iktidar bunu neden tercih ediyor? Kendileri de sermaye iktidarı olduğu için yap-işlet-devret modelleri ile günü kurtarıyorlar” dedi. Milyarlarca faiz ödemesi ve kamu-özel iş birliği ile yapılan işlerde devletin üzerindeki yükün arttığına dikkat çeken Oyan, dolar bazında verilen garanti ödemelerinin dolarla birlikte yükseldiğini söyledi.

2021 yılı bütçesi tüm dünyanın kovid-19 pandemisine karşı mücadele ettiği bir dönemde hazırlandı. Ancak sağlık harcamaları, aşı hazırlıkları ve olumsuz etkilenen ekonomide emekçilerin desteklenmesi gibi en temel sorunlar bütçenin hazırlanmasında dikkate alınmadı. Saray’da hazırlanan bütçe, AKP-MHP oylarıyla komisyonda tüm taleplere kulak tıkanarak genel kurula geldi. Pandemi ile derinleşen ekonomik kriz koşullarında hazırlanan bütçeyi konuştuğumuz İktisatçı Prof. Dr. Oğuz Oyan, Meclis Genel Kurulunda bütçe ile ilgili gelir değiştiren bir değişiklik yapılamadığını, bu konuda Plan ve Bütçe Komisyonunda yapılan tekliflerin ise AKP tarafından reddedildiğini söyledi. Pandemi ile mücadelenin doğrudan ve dolaylı olduğu ifade eden Oyan, “Doğrudan mücadelenin iki boyutu var. Birincisi; bulaş sayısını azaltmak, tedavi sürecini etkinleştirmek için Sağlık Bakanlığına daha fazla kaynak ayrılması. İkincisi; aşı meselesi. Bu konuda yapılanlara bakılınca gelişmiş ülkelere göre çok geride olduğumuzu görüyoruz. 25 milyona yetecek bir hazırlık var” dedi. 

"ÇIKARIN SERVET VERGİSİNİ, İHTİYACI GİDERİN"

Oyan, pandemiye dolaylı müdahalenin ise kısıtlamalardan etkilenenlere yönelik gelir kayıplarını telafi etmek olacağını söyledi. Ancak asgari ücretin yarısına denk gelen kısa çalışma ödeneği, ücretsiz izin ödeneği gibi desteklerin bir anlamı olmadığını belirten Oyan, ‘sosyal yardım’ adı altında 6 milyon aileye bir kez 1000’er lira dağıtılmasını eleştirdi. İhtiyacı olan ailelere pandemi sürecinde aylık temel bir gelirin sağlanması gerektiğini belirten Oyan, “Burada kaynak var mı yok mu hesabı yapılmaz. Çıkarırsınız servet vergisini, buradaki ihtiyacı giderirsiniz. Çünkü pandemiye karşı iki üç hafta kapanma gerekiyor ve bunun yükünü karşılıyor olmak lazım. Hafta sonu yasağında bile işçiler çalıştırılıyor, koronavirüse yakalananları da çalıştırıyorlar” dedi.

"VERGİ DENGESİ TERSİNE ÇEVRİLMELİ"

Dolaylı ve doğrudan vergi dengesinin tersine çevrilmesi gerektiğini söyleyen Oyan, “90’larda dolaysız vergiler daha fazlaydı, yani gelir ve kurumlar vergisi... O da adil değildi tabii, çünkü çoğunu ücretliler ödüyordu. Fakat ücretli tüketimde daha az vergi veriyordu. Bugün ise ortalama yüzde 65-70 dolayında bir vergi var. Ücretliler gelir vergisinin yüzde 60’ını ödüyor. Milli gelirden aldığı pay ise yüzde 30’un altına düştü” dedi.

Bütçelerin esnekliğinin giderek azaldığını ifade eden Oyan, yani yerine oynatılacak kalemlerin azaldığını söyledi. Personel harcamalarının bütçenin yaklaşık 4’te biri olduğunu belirten Oyan, “Başka ülkelerde yarısına kadar çıkar. Çünkü hizmet veriyorsunuz. En fazla eğitim ve sağlık personeline ayrılır. Milli Eğitim Bakanının öğretmen maaşlarına fazla demesi saçmalık. Eğitimi robotlarla veremezsiniz” dedi.

TARIMA YOK FAİZE VAR

179.5 milyar TL faiz ödeneği olduğuna dikkat çeken Oyan, iç ve dış borçların fazla olduğunu söyledi. Bunun sermaye kesimine aktarıldığını dile getiren Oyan, 2021’de tarıma verilen 22 milyar desteğin 7.5 katının faize verildiğini söyledi. Oyan, tarıma desteğin bütçenin en az yüzde 1’i olmasının zorunlu olmasına rağmen yarısının verildiğini dile getirdi.

OSMANLI’NIN İMTİYAZI GİBİ GARANTİ ÖDEMELERİ GELECEK NESİLLERİ DE BORCA SOKTU

Kamu-özel iş birliği ile yapılan işlerde devletin üzerindeki yüklerin arttığına dikkat çeken Oyan, dolar bazında verilden garanti ödemelerinin dolarla birlikte yükseldiğini söyledi. Bunun yanı sıra yapımı devam eden projelerin de olduğuna dikkat çeken Oyan, “Listeye yeni hastaneler, otoyollar ekleniyor. Yani ders alınmıyor. İngiltere ders çıkararak bırakan ilk ülke oldu. Ancak uzağa gitmeye gerek yok. Osmanlı’ya baktığımızda kilometre garantilerini vererek yapmıştı demir yollarını. Bu Osmanlı’yı batıran sebeplerden biri. Peki iktidar bunu neden tercih ediyor? Kendileri de sermaye iktidarı olduğu için yap-işlet-devret modelleri ile günü kurtarıyorlar. Bütçeden kuruş çıkmadan yaptık deniyordu. Oysa bütçeye her yıl 10 milyarlarca TL ödenek koyuyorlar. 5 milyara yapacağımız bir yatırımı 25-30 milyara mal etmiş oluyorsunuz. Bu gelecek bütçeleri de ipotek altına alıyor, dolayısıyla gelecek nesilleri de borca sokuyor” dedi.