Kaza yapan kuryeye ‘Hasarı karşıla’ dediler

Meltem AKYOL
İstanbul

Türkiye’de internet üzerinden alışveriş her geçen gün büyüyor. Sayıları 100 binleri bulan motorlu kuryelerin çoğunluğu “güvencesiz” çalıştırılırken firmaların erken teslimat rekabeti trafikte can pazarına neden oluyor. Verilere göre geçen yıl ölümlü 103 motosiklet kazasının 75’i motorlu kuryelerden oluşuyor. Kaza yaptıktan sonra hayatta kalanları ise başka sorunlar bekliyor. İstanbul Esenyurt’ta bir pizzacıda çalışırken kaza geçiren ve yaralı kurtulan Kadir’den kaza masraflarını talep etti şirketi. Vermeyeceğini söylediğinde ise işten atıldı. Üstelik Kadir’in yaşadıkları motorlu kuryelerin yaşadıklarının sadece küçük bir örneği.

BASKI, MOBİNG, DÜŞÜK ÜCRET VE KAZA RİSKİ…

Türkiye genelinde 100 bin, İstanbul’da ise 30 binden fazla motorlu kurye var. Rakamlar resmi değil, çünkü hemen yarısına yakını kayıt dışı çalıştırılıyor. Kimi gıda sektöründe paket servisi yapıyor kimi de küçük ya da büyük şirketlere bağlı olarak önemli evrak ve eşyaların taşınması işlerini yapıyor. Baskı, mobbing, düşük ücret, güvencesizlik, uzun çalışma saatleri gibi birçok sorunla mücadele eden kuryelerin iş yükü pandemiyle birlikte arttı. Sokağa çıkma kısıtlamalarıyla birlikte restoranlardaki masa-sandalyelerin kaldırılası ve paket servis dönemine geçilmesi ise tuzu biberi oldu, öyle ki kuryeler üzerinde ‘yemek hızlı gitsin’ baskısı ile kazalar da arttı.

“KAZA YAPTIM, AYAK BİLEĞİMDE 1,5 SANTİM KAYMA VAR…”

O kuryelerden biri Kadir, Esenyurt’ta bir pizzacıda çalışıyordu, bir hafta önce bir motosiklet kazası geçirdi, araçla motor arasına sıkıştı. Kendini şanslı sayanlardan, öyle ki Tüm Anadolu Motosikletli Kuryeler Federasyonu’nun paylaştığı verilere göre geçtiğimiz yıl ölümle sonuçlanan 103 motosiklet kazasının 75’i motorlu kuryeler tarafından yapıldı. Kazadan sonra ayak bileğinde bir buçuk santimetrelik bir kayma var, belki ameliyat olacak, gelecek hafta yapılacak kontrollerde netleşecek durumu. İş girerken diğer şartların yanı sıra herhangi bir motor kazası halinde iş yerinin zararı karşılayacağı söyleniyor Kadir’e, ‘inşallah yaşanmaz’ temennileri ile. İşe başladıktan 20 gün sonra yaşanan kazada ise işler öyle olmuyor.

“BEN CANIMIN DERDİNDEYKEN HASTANEYE BİLE GELMEYEN YETKİLİLER BENDEN ZARARI İSTEDİ”

Hastane kaldırıldığında ise yanında ailesi dışında kimsenin olmadığını anlatıyor Kadir: “Ne şirketten ne iş yerinden herhangi yönetici benim yanımda olmadı, yanımda durmadı. Kendi imkanlarına bir şekilde gittim, gerekeni yaptırdım çıktım. Hastaneye bile gelmeyen şirket, ben daha canımın derdindeyken, benden hasarı karşılamamı istediler. Yani kazada ben yüzde 25 tali kusurluyum, karşı taraf yüzde 75 asli kusurlu. O yüzde 25’i benden istiyorlar şimdi. Bende dedim ki kardeşim ben bugün bu şirkette çalışıyorum, benim sigortam niye var, ben yüzde yüz kusurlu olsam bile dahil benim sigortam karşı tarafın sigortasını karşılaması için var.” 

Zararı karşılamayacağını söylediğinde ise işten atıldı Kadir. İçeride 7-8 günlük parasını da alamadığını anlatıyor, “Zararı kesip öyle vereceklermiş” diyerek. Şimdi dava açmaya hazırlanıyor, “Her şekilde hakkımı savunacağım, umudum mahkemede iyi bir sonuç çıkması. Öyle olursa arkadaşlarıma da umut olacak. Benim gibi birçok kurye arkadaşım işe girerken akıllarında şaibe kalıyor, acaba kaza yapsak maaşımızdan olur muyuz diye. Zaten canımızın derdindeyiz” diyor.

"İTİRAZ, DAHA UCUZA ÇALIŞAN MÜLTECİ KURYE DEMEK"

Pandemi koşulları ile birlikte çalışma koşullarının daha da ağırlaştığına dikkat çekiyor Kadir. Soğukta, yağmurda, sıcakta sipariş yetiştirmeye çalıştıklarının altını çiziyor, Kadir, zaman baskısı ile canlarını tehlikeye atmak pasına sipariş yetiştirmeye çalıştıklarını da ekliyor sözleri. Üstüne bir de angarya işler. “Boş kaldıysak hemen kuryelere tuvalet temizletiyorlar, cam sildiriyorlar. Yapmayınca da…” diyor.

Bütün bunlara itiraz ise daha ucuza çalıştırılacak kurye demek. Kadir bu nedenle şimdilerde Suriyeli, Türkmen kurye çalıştırıldığını belirtiyor.

2ÇOCUK MENÜSÜNE OYUNCAK KOYMAYI UNUTMUŞLAR DİYE REHİN ALINDIM…"

Seher, 10 yıllık motolu kurye. Sipariş yetiştirmeye çalışırken zorluk çektiklerini anlatıyor. “Yanımızdan sıfır şerit geçen oluyor, en sağda gidiyorum ben örneğin Burger King’te çalışırken sırf o markayı gördüğü için sıkıştırıyorlar. Sol şerit boş, geç diyorum bu sefer önüme kırıyor. Yağmurlu havada göl haline gelmiş bir yerden özellikle hızla geçiyor yanımızdan başımızdan aşağıya su dökülüyor. Dün evime giderken böyle bir şeyle karşılaştım” diyor Seher.

Bir de müşterilerle yaşananlar var tabi. Gittiği bir evdeki anısını anlatıyor Seher: “Burger King’te çalışıyorum o zaman. 15 liralık bir çocuk menüsü sipariş vermiş bir kadın, ödemeyi yaptı, bakmış oyuncağını koymayı unutmuşlar. ‘Yoğunluktan unutulmuş, arkadaşlar buraya gediğinde bırakır’ dedim. ‘Vay efendim nasıl unutursunuz’ dedi ve beni resmen rehin adlı. ‘Gidemezsin’ diyor. Sonra bölge müdürünü aradım, bıraktım çıktım.”

Hem araç kullananlara hem de sipariş verenlere çağrısı var Seher’in: “Trafikte biz tanınmıyoruz. Aynalarına bakmıyorlar, sürekli bir arkadaşımızı kaybediyoruz daha geçen gün bir arkadaşımızı kaybettik. Yolda giderken camları bakmaları bizim canımızı kurtaracak. Sipariş verenler de bizi bekletmesinler, yani gidiyoruz mesela, para hazır değil kart hazır değil, ‘biraz bekle’ diyorlar. E ben beklerim de diğer müşteri beklemiyor. Bekletmesinler bizi, yani diğer müşterilere yetişmeye çalışıyoruz.”

MÜÇÜK: HEMEN HERGÜN BİR KAZA HABERİ VEREBİLİRİM SİZE

Kuryeler yaşadıkları sorunlara karşı dernekler kurarak bir araya geliyor. Motosikletli Kuryeler Derneği onlardan biri.

Bir de örgütlenme girişiminde olanlar. Yaklaşık 2 bin 200 üyesi olan Birleşmiş Kuryeler Derneği resmi olarak henüz kurulamadı. Pandemi nedeniyle işlerin aksadığını söyleyen dernek başkanı Resul Müçük, yıllarca kuryelik yaptıktan sonra şimdi bir firmada kurye bölge sorumlusu. Sokağa çıkma yasağı ile paket servise geçilmesi sonrası işlerin iyice arttığına dikkat çeken Müçük, kuryelerde kaza oranının arttığına dikkat çekiyor: “Şu an size her gün bir kuryeden gelen ölüm haberini atabilirim. Biliyorsunuz belli bir süresi var, örneğin 35 dakikada teslim etmezse siparişin fiyatına bakmaksızın müşteri o siparişi iptal edebiliyor, böyle notlar da yazılıyor. Siparişi yetiştirme baskısı kazaları artıyor. Geçenlerde kaza yaparak hayatını kaybeden bir kurye bu notla gidiyordu örneğin.”

Pandemi ile birlikte artan iş yüklerini de “Şu anda bilgisayara bakıyorum Marmara Park şubesine bakan 14 kurye var, onlar serviste ve şu anda arkada bekleyen 40 paket var. Yani yoğunluk aşırı derecede çok” örneği ile anlatan Müçük ekliyor: “Yani kurye de mesela siparişini alıp sokak sokak gezmiyor, şu anda da hava çok soğuk kurye de bir an önce o paketi teslim edip dükkana dönmek biraz oturmak istiyor. Mesele bazı site içlerine motorlu kuryelerin girmesi yasak, motoru bırakıp gidiş dönüş bir kilometre yol yürüyor kurye o soğukta, e sipariş de geçiyor o zaman”

"BEN DE DAHİL PEK ÇOK KİŞİ KOVİD OLDU, OLUYOR"

Kuryelerin virüs riskiyle karşı karşıya kalması ise kaçınılmaz Müçük’e göre. Kendinin de 7 ay önce kovide yakalandığını söyleyip ekliyor: “Sadece ben değil, tanıdığım kovid geçirmiş çok kurye var.” Kuryelerin trafikte pek çok tehlikeyle burun buruna geldiğini de anlatan Müçük, “Araçlar motosikletleri dikkate almıyor. Pek çok kişi sollama yaparken aynalarını kontrol etmiyor ya da sinyal vermiyor. Bu sadece motosikletli kuryeler için değil bütün motosiklet kullanıcıları için kaza riski demek ama bunun farkında olunmuyor. Lütfen bunun farkında olsunlar” diyor. Güvencesiz çalıştırmanın arttığına dikkat çeken Müçük, tüm sorunlarına karşı bir araya geldiklerini söylüyor.