17 Aralık 2020 15:51

Türkiye'de geliştirilen ve DSÖ listesinde yer alan koronavirüs aşıları hangi aşamada?

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank'ın “toplam aşı adayı” değerlendirmesi, çalışmalarda klinik faza geçilip geçilmediğine ya da hangi fazda olduğuna bakılmadığından gerçekliği teğet geçiyor.

Fotoğraf: Abdullah Coşkun/AA

Paylaş

İsmail Gökhan BAYRAM
İstanbul

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Türkiye’nin Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) listesinde yer alan 13 aşı adayı ile ABD ve Çin’in ardından üçüncü sırada olduğunu söyledi. TÜBİTAK COVID-19 Türkiye Platformu Aşı ve İlaç Konferansı'nda konuşmadan "Dünyada çalışılan farklı aşı teknolojilerinin tamamı ve hatta daha yenilikçi yöntemler COVID-19 Türkiye Platformu tarafından da çalışıldı" iddiasında bulunan Varank, Tekirdağ, Kocaeli ve Adıyaman'da 3 firmanın 160 milyon doz aşı üretebilecek kapasiteye sahip olduğunu ifade etti.

DSÖ LİSTESİ NE ANLAMA GELİYOR?

DSÖ’nün KOVİD-19 aşı adayları ile ilgili düzenli olarak yayımladığı ve son olarak 8 Aralık’ta güncellenen listede (https://www.who.int/publications/m/item/draft-landscape-of-covid-19-candidate-vaccines) Türkiye’den 13 aşı adayının yer aldığı doğru olsa da bu, sadece gerçeğin ufak bir parçası. DSÖ, hazırladığı listenin istisnasız her sayfasına bilgi verme amaçlı olarak hazırlandığını, bu listede herhangi bir aşı adayı/şirketinin yer almasının DSÖ tarafından onaylandığı ya da desteklendiği anlamına gelmediğini, listelenen aşı adayları hakkındaki verilerin doğrulanması için DSÖ’nün çaba sarf ettiğini ancak buna garanti veremediğini belirten bir uyarı koyuyor. Yani DSÖ de listede bulunmanın yeterli bir kriter olmadığını üstelik listenin her sayfasında vurguluyor.

TÜRKİYE’NİN AŞI ADAYLARI HANGİ AŞAMADA?

DSÖ’nün listesi iki ana kısımdan oluşuyor. Klinik deneme fazına geçmiş olan aşı adayları ve geçmemiş olanlar. İlk grupta listelenen klinik deneme fazına geçmiş 52 aşı adayı içinde Türkiye’den bir aşı adayı bulunmuyor. ABD ve Çin’in dışında bu ilk grupta İngiltere, Kanada, Belçika, Hindistan gibi ülkelerden bir kısmı faz 3 aşamasına ulaşmış aşılar mevcut. Türkiye kaynaklı aşılar ise henüz klinik deneme safhasına geçmemiş aşılar listesinde yer alıyor.

Bakan’ın “toplam aşı adayı” değerlendirmesi, çalışmalarda klinik faza geçilip geçilmediğine ya da hangi fazda olduğuna bakılmadığından gerçekliği teğet geçiyor. Üstelik Bakan’ın “toplam aşı adayı” hesabında da sıkıntı var. DSÖ’nün oluşturduğu iki listenin toplamda başını çeken ABD ve Çin dışında 12'si Kanada üniversiteleri ve şirketlerince, biri Kanada-Çin iş birliği ile ve biri de Kanada-Hollanda iş birliği ile geliştirilen toplamda 14 aşı ile Kanada’nın -en azından Bakan’ın kriterlerine göre- ABD ve Çin’den sonra üçüncü sırada olduğunu söylemek daha doğru olacaktır.